روزه در کلام امام رضا (ع) و رسم خوب شهدای رمضانی حرم

رمضان امسال در حرم امام رضا (ع) رنگ و عطر شهادت گرفت. شهادت آمد تا ولایت را نگهبانی کند و سه طلبه که شأنی جز خدمت به خلق خدا و در راه خدا برای خود قائل نبودند، جان به تیغ تکفیری بسپارند تا نگاه مردم به مرکز برگردد؛ به حرم که راز محتشم شدن و محترم ماندن را در خویش دارد و رمز رسیدن به جایگاهی چنین هم زیارت است؛ زیارتی که میان زائر و زیارت شونده، سنخیت ایجاد کند تا آمدن به مزار، قرار خویشاوندی را قوتی روزافزون بخشد. سه حجت الاسلام ما چنین کردند. شهادت و جانبازی نیز نتیجه این درک متعالی از زیارت و رمضان بود که آنان را در شکوهی چنین قرار داد.

این چند خط را نوشتم تا در هفتمین روز ماجرا به یادمان آورد که ما را حکایت هاست با حرم. با حضرت سلطان علی بن موسی الرضا (ع) که هرچه هست، از اوست و هرچه از او نباشد، «هیچ» نیست.

امام رضا (ع) آمده است تا ما را «هست» کند و در این هستی به کمال برساند. روزه داری هم یکی از ظرفیت‌های سازنده‌ای است که انسان را در این مسیر شکوفا می‌کند، چنان که در کلام راهنمای امام رضا (ع) در پاسخ به فضل بن شاذان می‌خوانیم وقتی از فلسفه روزه می‌پرسد: «برای اینکه گرسنگی و تشنگی را بشناسند و به فقر و ناداری «خود» در آخرت پی ببرند و برای اینکه روزه دار «به درگاه الهی» خاشع، فروتن و خوار شود و نیازمندی نشان دهد، پاداش برد، حسابگر بار آید، دربرابر سختی‌هایی که از گرسنگی و تشنگی به او می‌رسد، صابر باشد تا مستحق ثواب شود.

اضافه بر این، در روزه چیز‌های دیگری هست ازقبیل شکستن شهوت ها، نظارت هوای نفس، پیشگیری از طغیان آن و اینکه در جهان، موجب پند و عبرت آنان شود و مایه ریاضت و سخت کوشی و تمرینی برای آماده کردن آنان بر انجام تکالیف باشد، علت و راهنمای آنان بر سختی و شدت جهان دیگر شود و در پرتو روزه، شدت فشار و سختی گرسنگی و تشنگی را بر فقیران و بینوایان در جهان احساس و درک کنند و بشناسند و آنچه خداوند در اموالشان برای مساکین و تهی دستان واجب کرده است، ادا کنند.» این سخن امام درحقیقت بیانیه معرفتی اجتماعی روزه داری و رمضان است که اگر به درستی در نگاه بنشیند و به رفتار درآید، ما نه تنها با «آحاد» خودساخته مواجه خواهیم بود که جامعه‌ای را تجربه خواهیم کرد که در آن بستر برای رشد روزافزون فراهم است؛ نکته ظریفی که فرق جامعه متدینان و جامعه دینی را به خوبی تبیین می‌کند.

در جامعه متدینان، هرکس مسئول رفتار خود است و خود را می‌سازد، اما در جامعه دینی، بستر برای ساخته شدن و رشد و تعالی همگان فراهم می‌شود.

روزه هم نگاه به این آخری دارد؛ هرچند با آحاد مردم به عنوان مکلف کار دارد، آنان را به شأنی می‌رساند که جامعه سازی هم بکنند. کلام امام رضا (ع) به هر دو سوی ماجرا ناظر است؛ هم به خودسازی به عنوان یک فرد و هم به جامعه پردازی به عنوان یک اصل.

روزه دار با گرسنگی و تشنگی، به فقر «خود» پی می‌برد و برای برخورداری در جهان آخرت همت می‌کند و حال «دیگران» را به گاه فقر متوجه می‌شود و برای فقرزدایی و یاری نیازمندان به فرهنگ مواسات تلاش می‌کند؛ کاری که سیره حضرات حجج اسلام اصلانی، دارایی و پاکدامن بود.

آنان صرفا خود روزه دار نبودند، بلکه برای بسط فرهنگ روزه و رمضان می‌کوشیدند. در آخرین روز هم برای تهیه افطاری و رنگ دادن به سفره افطار نیازمندان بود که به حرم رفتند. ان شا ءا... ما را هم توفیق چنان باشد که از روزه به خودسازی برسیم و با خودِ ساخته شده برای جامعه سازی تلاش کنیم. چنین باد!