«کمربند جنوبی» مشهد همچنان روی میز؟

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ پرونده جنجالی پروژه «کمربند جنوبی» مشهد که حالا حدود یک دهه از عمرش می‌گذرد و در این سال‌ها فراز و فرود‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است، دیروز بار دیگر روی میز اتاق جلسات شورای اسلامی شهر قرار گرفت تا شماری از موافقان و مخالفان اجرای آن به تبادل نظر درباره این پروژه بحت برانگیز بپردازند.

ایمان فرهمندی، رئیس کمیسیون عمران، حمل ونقل و ترافیک شورای اسلامی شهر مشهد، در کنار فرشته تقی زاده عضو هیئت رئیسه سمن‌های محیط زیستی مشهد، جواد حمیدی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، سروش باغبان مدیرعامل بنیاد شهرسازی چهارطبقه و کمال‎ الدین ناصری، عضو تیم مطالعات زیست  محیطی کمربندجنوبی مشهد در این نشست سه ساعته دیدگاه‌های خود را درباره مزایا و معایب این پروژه قدیمی شهر مطرح کردند.

کارکرد‌های فراشهری

رئیس کمیسیون عمران، حمل ونقل و ترافیک شورای اسلامی شهر مشهد در این نشست با بیان اینکه پروژه کمربندی جنوبی هنوز هم موافقان و مخالفان زیادی دارد، گفت: برای این پروژه از ابتدای شروع مطالعات آن تا امروز اتفاقات زیادی افتاده و درنهایت به تغییر کاربری موقت کمربندجنوبی و توقف آن منجر شده است.

فرهمندی ادامه داد: کمربندجنوبی مشهد گران‌ترین و مهم‌ترین پروژه شهری است و کارکرد‌های فراشهری دارد و از جنبه ترافیکی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و پدافند غیرعامل اهمیت دارد. سؤال اساسی این است که الان باید با این پروژه چه کار کنیم؟ سرمایه این شهر برای ساخت کمربندجنوبی هزینه شده است که اگر تصمیم به حذف آن بگیریم، این سرمایه به بهره وری نمی‌رسد و اگر قرار به ادامه آن باشد، نیاز به صرف هزینه بیشتر است.

تناقض نتایج مطالعات

وی با اشاره به تناقض‌های مطالعات مختلفی که درباره این پروژه صورت گرفته است، افزود: در مطالعات جامع حمل ونقل مشهد این مسیر به عنوان معبر ۷۵ متری تثبیت و اجرای آن به مدیریت شهری تکلیف شده است. بعد از اجرای پروژه مطالعه زیست محیطی روی کمربندجنوبی آغاز و براساس شاخص‌هایی اعلام شد که ادامه آن به ضرر شهر است و با دستور دادستانی ساخت آن متوقف و حتی از طرح‌های تفصیلی نیز حذف شد.

این تناقض‌ها نشان می‌دهد که مسئله باید کامل شناسایی شود و فقط از جنبه‌هایی خاص نباید به آن نگاه کرد. درواقع جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و کلان پروژه کمربندجنوبی و دیگر حوزه‌های دیگر در مطالعات نادیده گرفته شده است.

مسئله منفعت مردم

فرهمندی با تأیید آسیب‌های احتمالی این پروژه تصریح کرد: درباره کمربند جنوبی شهر مشهد باید دوباره فکر شود. این پروژه ابهامات زیادی دارد. به عنوان نمونه در مطالعات حمل ونقلی گفته شده است که اجرای این مسیر ۷ درصد از آلودگی هوا کم می‌کند. اگر این عدد در بررسی‌های بعدی ثابت شود، نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد و اگر ثابت نشود، باید فکر دیگری به حال آن کرد.

این عضو شورای اسلامی شهر به ایده ساخت تونل نماز به جای کمربندجنوبی که به تازگی مطرح شده است، اشاره کرد و گفت: ساخت این تونل هم آثار زیست محیطی دارد و مشکلات و تبعات اجتماعی آن شدیدتر است و صرف به اجرای امتداد کمربندجنوبی است.

پرونده همچنان باز

وی با تأکید بر اینکه ابهامات پروژه باید حل شود، بیان کرد: به دو دلیل معتقدم که پرونده این پروژه هنوز بسته نشده است؛ یکی اینکه هنوز در مشهد و آن منطقه مشکلات ترافیکی وجود دارد و دیگر اینکه اجرای کمربندجنوبی در طرح جامع پیش بینی شده و شورای عالی ترافیک کشور هم آن را تصویب کرده است. اگر این پروژه می‌تواند مسائل زیادی را حل کند، منطقی است که به سمت آن برویم و اگر قرار است برای شهر مشکلاتی ایجاد کند، پس متوقف شود.

دبیرخانه مردمی

فرهمندی ادامه داد: هر حوزه تخصصی از جنبه و منظر خودش به این پروژه نگاه می‌کند و بر همان اساس آن را رد یا تأیید می‌کند. بلاتکلیفی کمربندجنوبی در شأن مشهد نیست. پیشنهاد من ایجاد دبیرخانه‌ای مردمی برای این کار است تا فرایند بررسی دوباره پروژه را پیگیری کند.

نابودی زیستگاه حیوانات

عضو هیئت رئیسه سمن‌های محیط زیستی مشهد نیز که از مخالفان اجرای کمربندجنوبی است، با تأکید بر اینکه این پروژه به صورت کامل از نقشه شهر حذف شده است، گفت: در مطالعات به روشنی به ضرر و زیان اجرای این پروژه اشاره شده است. راه مقابله با گره ترافیکی این نیست که هر دو سال یک بار در شهر بزرگراه بزنیم و ارتفاعات چسبیده به شهر را که نقش اصلی در تأمین آب سفره‌های زیرزمینی و تبادل و تغییر هوای شهر مشهد دارد، تخریب کنیم.

تقی زاده افزود: در هنگام اجرای این پروژه پوشش گیاهی، آب خوان‌های زیرزمینی و زیستگاه حیوانات زیادی نابوده شده است و سمن‌های محیط زیستی پروژه‌ای را تعطیل کردند که هیچ مطالعه و ارزیابی زیست محیطی نداشت. ارتفاعات جنوبی مشهد که به نوعی ریه‌های شهر هستند، باید حفظ شوند و نباید تغییرکاربری داشته باشند.

تکمیل بخش اول پروژه

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در ادامه این نشست با اشاره به تکمیل بخش زیادی از فاز اول این پروژه تصریح کرد: حدود ۱۰ کیلومتر از بخش اول کمربندجنوبی ساخته شده و پیشنهاد من تکمیل این بخش است. با این کار و اتصال آن به بولوار شهیدبرونسی و بزرگراه سردارشهیدسلیمانی بار ترافیکی وکیل آباد کم می‌شود. برای بخش دوم و پانزده کیلومتر بعدی هم مطالعات جدیدی انجام شود.

حمیدی گفت: مخالفان این پروژه نظرشان این است که حمل ونقل عمومی را گسترش بدهیم و مردم را به استفاده از آن ترغیب کنیم. اگر همین امروز این کار را انجام بدهیم، دست کم ۱۰ سال طول می‌کشد تا این فرهنگ سازی انجام شود.

یک راهکار منسوخ شده

مدیرعامل بنیاد شهرسازی چهارطبقه هم با طرح این پرسش که چرا در مشهد باید بزرگراهی داشته باشیم که اجرای آن در همه مطالعات و طرح‌ها رد شده است، گفت: ساخت بزرگراه ایده غلطی است و علاوه بر اینکه نابرابری اجتماعی ایجاد می‌کند، آلودگی هوا را گسترش می‌دهد. امروز در همه جای دنیا بزرگراه نمی‌سازند، بلکه دارند آن‌ها را نابود می‌کنند. هرچقدر که راه داشته باشیم، تعداد خودرو بیشتر می‌شود و ترافیک هم افزایش پیدا می‌کند.

باغبان تصریح کرد: به نظر من پرونده کمربندجنوبی بسته شده است و نباید دوباره اجرا شدن یا نشدنش را بررسی کرد.

اثرات منفی بیشتر از مثبت‌ها

عضو تیم مطالعات زیست محیطی کمربندجنوبی مشهد نیز در ادامه این نشست به جزئیات این مطالعات اشاره و بیان کرد: مطالعات زیست محیطی این پروژه از مدت‌ها پیش آغاز و سه فصل از آن تا امروز تکمیل و تأیید شده و نتایج اولیه مشخص کرده که اجرای این پروژه از نظر زیست محیطی رد شده است.

ناصری افزود: این مطالعات توسط انجمن محیط زیست ایران و با سه روش علمی انجام می‌شود و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که کمربندجنوبی مشهد به هیچ عنوان نمی‌تواند استاندارد‌های زیست محیطی را با موفقیت پشت سر بگذارد و به دلیل اینکه تفاوت اثرات منفی اجرای آن با آثار مثبت زیاد است، این پروژه نباید اجرا شود.

این عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی با بیان اینکه در مطالعات پنج راه پیش روی شهرداری برای ادامه این پروژه گذاشته شده است، ادامه داد: ما پنج سناریو برای کمربندجنوبی پیش بینی کرده ایم، اما استفاده از این مسیر به عنوان معبرشهری در آن به شهرداری پیشنهاد نشده است.