سینمای ایران چگونه و تا چه اندازه بازنمای مقاومت فلسطین بوده است؟

محمدناصر حق‌خواه | شهرآرانیوز؛ سینما با وجود حمله همه‌جانبه رسانه‌های جدید و گسترش غریب صنعت سرگرمی به‌خصوص در فضای مجازی، هنوز هم یکی از نهاد‌های تأثیرگذار برای پرداختن به مسائل مهمی است که یک انسان، یک گروه، یک کشور یا کل دنیا با آن درگیرند. سینما مثل همه سال‌های پیش از این در همین روز‌ها هم می‌تواند موجی له یا علیه موضوعی درست کند یا عطش مخاطب برای آگاهی درباره موضوعی خاص را خاموش کند.

یکی از مسائل مهم سالیان گذشته در منطقه ما و البته دنیا، ماجرای تلخ و دنباله‌دار اشغال فلسطین است؛ موضوعی که با وجود گذشت دهه‌ها از آن، هنوز هم جزو مسائل شماره یک دنیای اسلام است و باید در حوزه نمایش، به شکل درخوری به آن پرداخته شود؛ اتفاقی که با وجود تلاش‌های مهم بعضی سینماگران، هنوز به جایی که باید نرسیده و جای خالی فیلم‌ها و سریال‌های تکان‌دهنده و جریان‌ساز درباره موضوع فلسطین یکی از نقد‌های همیشگی به جریان‌های سینمایی کشور است. در ادامه به مناسبت نزدیکی به روز قدس، درباره زاویه دید سینماگران ایرانی در چند اثر ساخته‌شده درباره موضوع فلسطین بحث می‌کنیم و با مقایسه جریان فیلم‌سازی داخلی با مشابه‌های خارجی آن درباره ضعف، کم‌کاری و گاه سهل‌انگاری در پرداخت به مسائل مهم پیرامون ما در سینما حرف می‌زنیم.

سرب/ مسعود کیمیایی

مسعود کیمیایی یکی از قله‌های فیلم‌سازی خود را در «سرب» تجربه می‌کند؛ فیلمی با پیشرفت‌های تکنیکی درخور توجه، بازی‌های به‌اندازه و از همه مهم‌تر، موضوعی جذاب و کمتر پرداخته‌شده. سرب درباره زوجی یهودی و ایرانی‌تبار است که در اواخر دهه ۲۰ قصد سفر به سرزمین‌های اشغالی را دارند. فیلم از این جهت درخور اعتناست که با همان دید انسان‌محور کیمیایی که در دیگر آثارش نیز سراغ داریم، به‌جای پرداختن به مسائل کلان سیاسی و اجتماعی، به مناسبات داخلی بین صهیونیست‌ها و عقاید خاص آنان می‌پردازد و از این نظر به‌جای تبدیل‌شدن به اثری شعاری، درباره انسان حرف می‌زند و باورپذیر و البته تأثیرگذار است.

۳۳ روز/ جمال شورجه

درست در قطب مخالف فیلم مسعود کیمیایی که در آن به مسئله فلسطین از دید دو انسان در حال سفر به سرزمین‌های اشغالی پرداخته شده است، در فیلم جمال شورجه نه‌تن‌ها به مسئله جنگ و به‌تبع آن سیاست، به شکل مستقیم و بدون وساطت پررنگ و خلق‌وخوی انسانی می‌پردازیم، بلکه فیلمی درباره یکی از اتفاقات سال‌های اخیر درباره رژیم صهیونسیتی می‌بینیم. همان‌طور که از نام فیلم مشخص است، فیلم درباره مقاومت سی‌وسه‌روزه حزب‌ا... لبنان در جنگ نابرابر با رژیم صهیونسیتی است؛ فیلمی که تلاش کرده است شبیه به آثار روز دنیا که با فاصله کم از فجایع ساخته می‌شوند، عمل کند و تا حد مناسبی هم در این زمینه موفق عمل کرده است.

بازمانده/ سیف‌ا... داد

یکی از آثار ماندگار درباره موضوع فلسطین بدون‌شک «بازمانده» مرحوم سیف‌ا... داد است؛ فیلمی که در سال ۱۳۷۳ با تولیدی سنگین و پرخرج توانست قصه‌ای قوی و اثرگذار از روز‌های آغاز اشغال سرزمین‌های فلسطینی به تصویر بکشد. فیلم از بازیگران عرب سوری استفاده می‌کند و فضاسازی و استفاده از لوکیشن‌های تازه، حسی کاملا متفاوت به بیننده ایرانی منتقل می‌کند. البته امروز نسخه دوبله‌شده فیلم در دسترس است و از روی فیلم، انیمیشنی با اندکی تفاوت هم ساخته شده است که می‌توانید آن را ببینید.

با وجود گذشت نزدیک به سی سال، تماشای این فیلم هنوز هم می‌تواند جذاب باشد. برای اطمینان از این موضوع کافی است خط اول طرح فیلم‌نامه جذاب آن را بخوانید تا با خیال راحت به تماشای فیلم بنشینید: حوالی سال۱۹۴۸ در شهر تحت اشغال حیفا، شخصیت اصلی فیلم، دکتر سعید همراه همسرش لطیفه و نوزادشان فرحان در این شهر زندگی می‌کنند. دکتر سعید، شمعون (همسایه و هم‌بازی یهودی دوران کودکی‌اش) را هنگام بمب‌گذاری در یک قطار می‌بیند...

شکارچی شنبه/ پرویز شیخ‌طادی

پرویز شیخ‌طادی در «شکارچی شنبه» توانسته است با غلبه بر احساسات به‌حق ضدصهیونیستی و تلاش برای فاصله‌گرفتن از انتشار بیانیه‌ای سیاسی، با زاویه دیدی هنرمندانه به سمت کشف عمق اعتقادات صهیونیست‌ها برود و از این طریق آنان و ظلمی را که از منظر خودشان حق کامل است، به ما بشناساند. در «شکارچی شنبه» دوربین به داخل زندگی شخصی عده‌ای صهیونیست می‌رود و در لابه‌لای پرسش‌های کودکی صهیونیست و از دل رابطه او با پدربزرگش، خط داستانی فیلم را پی می‌گیریم. یکی از نقاط قوت فیلم و اتفاقی که باعث ارتقای کیفیت آن شده، بازی درخشان علی نصیریان در نقش یک صهیونیست پیر است که جزو به‌یادماندنی‌ترین لحظات بازیگری این بازیگر توانمند است.

با سینما می‌توان فتح کرد

سینما مجازی است و روی زمین اسلحه و دلاوری است که حکم می‌کند. در این موضوع بحثی نیست و قرار هم نیست که سینما برنده جنگ‌های بزرگ را تعیین کند، اما با سینما می‌توان سرزمین‌های قلب و قله‌های عقل مخاطبان جهانی را فتح کرد و به‌تبع جاانداختن ایده‌های درست، در میدان عمل هم موفق‌تر عمل کرد. نشان به آن نشان که هالیوود توانست شکست کامل و مطلق در جنگ ویتنام را با ساخت انبوه و با کیفیت فیلم‌هایی در این‌باره به جنگی دوسرباخت و گاه جنگی با پیروزی ایالات متحده آمریکا تبدیل کند! کاری که در حوزه مسائل مربوط به فلسطین و اشغال ناجوانمردانه سرزمین‌های آبا و اجدادی یک ملت هم انجام داد و با فشار بر افکار عمومی توانست خشونت عریان و ناجوانمردانه را تا این حد عادی‌سازی کند.

به فهرستی که در این مطلب کوتاه به آن اشاره کردیم، بسیاری از فیلم‌های دیگر را هم می‌توان اضافه کرد، اما هنوز جای خالی آثاری با کیفیت جهانی درباره موضوع مهم فلسطین حس می‌شود؛ آثاری که بتوانند جریانی به گستره وسیعی علیه نظام فاسد رژیم صهیونیستی ایجاد کند یا نظر بخش شایان توجهی از مردم دنیا را به وحشیگری آنان جلب کند. این کاری است که سینما می‌تواند بکند.