توضیح آستان قدس درباره چرایی انتقال مجموعه مطبوعات کتابخانه گوهرشاد به تهران
حسین‌پور| در روز‌های اخیر خبری مبنی بر انتقال مجموعه مطبوعات کتابخانه گوهرشاد مشهد به کتابخانه و موزه ملی ملک در تهران منتشر شد. این خبر برای مخاطب پرسش‌برانگیز می‌نماید که چرا باید گنجینه‌ای که می‌تواند به کار پژوهشگران مشهدی بیاید، از این شهر خارج شود، و چرا باید همه ابزار‌ها و داشته‌ها در پایتخت متمرکز شود. بر همین اساس، ماجرا را از سرپرست گروه مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی جویا شدیم.
ابراهیم حافظی دراین‌باره توضیح می‌دهد: یک مجموعه از مطبوعات و نشریات قدیمی مربوط به ۱۰۰ سال گذشته تا دهه ۷۰، به کتابخانه ملک منتقل شد، ولی ما در کتابخانه آستان قدس دقیقا همین نسخه‌ها و حتی کامل‌تر را داریم و آنچه ارسال شده است نسخه‌های مازاد یا تکراری هستند که سالیان سال بی‌استفاده مانده بودند.
گویا تغییر ماهیت کتابخانه گوهرشاد از همگانی به کتابخانه تخصصی اهل بیت (ع) در این زمینه نقش پررنگی داشته است. بر پایه گفته‌های سرپرست گروه مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه گوهرشاد پس از این تبدیل، قابلیت نگهداری مطبوعات را نداشته است. از همین رو به کتابخانه مرکزی آستان قدس منتقل شده‌اند. در کتابخانه مرکزی نیز، چون این مجموعه از سویی تقریبا غیرقابل‌استفاده بوده و از سوی دیگر از نفایس محسوب می‌شده و حفظ و ماندگاری‌اش ضرورت داشته، باید به مجموعه‌ای دیگر منتقل می‌شده است؛ بنابراین با توجه به اینکه مجموعه در پایتخت قابلیت دسترسی بیشتری دارد، کتابخانه ملک تهران که وابسته به آستان قدس است، مقصد بعدی آن می‌شود.
حافظی همچنین یادآور می‌شود که دراین‌باره تصمیم‌گیرنده آستان قدس رضوی بوده که فضای بزرگ، ظرفیت خوب، موقعیت مکانی و منابع کتابخانه ملک را از عوامل گزینش این مرکز در نظر گرفته است.
او خاطرنشان می‌کند: ما این مجموعه را نگه داشتیم تا مرکز مناسبی برای آن پیدا کنیم. حتی چندین مرتبه با برخی از بخش‌ها، از سازمان و دانشگاه، مکاتبه کردیم تا در صورت پذیرش، به آن‌ها واگذار کنیم، اما نهادی همراهی نکرد. در نهایت، مسئولان به این نتیجه رسیدند که این گنجینه باید در خود مجموعه آستان قدس حفظ شود و تصمیم گرفته شد به کتابخانه ملک به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این نهاد منتقل شود.
با توجه به وجود کتابخانه‌هایی با ظرفیت‌های مناسب در مشهد، همچون کتابخانه مرکزی امام‌خمینی، این پرسش مطرح می‌شود که چرا امکان نگهداری مجموعه نفیس مطبوعات کتابخانه گوهرشاد در همین شهر نبوده است. حافظی در پاسخ به این سؤال نیز می‌گوید: پیگیری‌های انتقال مطبوعات مدنظر در چند سال گذشته انجام شده درحالی‌که کتابخانه مرکزی مشهد به‌تازگی گشایش یافته است. تا یکی دو سال پیش که این پروژه کلید خورد و کار‌های آن انجام شد، ظرفیتی برای نگهداری مجموعه مطبوعات یادشده در مشهد وجود نداشت. حتی به سبب بزرگ بودن این مجموعه باارزش، به نظرم هنوز هم ظرفیت مناسبی برای آن در این شهر وجود ندارد. کتابخانه مرکزی امام‌خمینی را هم دیده‌ام. ظرفیت لازم را برای واگذاری آن مجموعه ندارد. ضمن اینکه ساده‌ترین و سریع‌ترین تصمیم برای حفظ این گنجینه این بود که در مجموعه آستان قدس به چرخش درآید. ما هم ساده‌ترین راه را انتخاب کردیم.
نکته دیگری که سرپرست گروه مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بر آن تأکید می‌کند این است که مجموعه مطبوعات منتقل‌شده به کتابخانه ملک شامل حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار نسخه از مطبوعات قدیمی «کشوری» است و در آن به‌ندرت مطبوعات خراسان وجود داشته است. به بیانی دیگر، مطبوعات خراسان همین‌جا در آستان قدس نگهداری می‌شود.
ابراهیم حافظی دراین‌باره توضیح می‌دهد: یک مجموعه از مطبوعات و نشریات قدیمی مربوط به ۱۰۰ سال گذشته تا دهه ۷۰، به کتابخانه ملک منتقل شد، ولی ما در کتابخانه آستان قدس دقیقا همین نسخه‌ها و حتی کامل‌تر را داریم و آنچه ارسال شده است نسخه‌های مازاد یا تکراری هستند که سالیان سال بی‌استفاده مانده بودند.
گویا تغییر ماهیت کتابخانه گوهرشاد از همگانی به کتابخانه تخصصی اهل بیت (ع) در این زمینه نقش پررنگی داشته است. بر پایه گفته‌های سرپرست گروه مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه گوهرشاد پس از این تبدیل، قابلیت نگهداری مطبوعات را نداشته است. از همین رو به کتابخانه مرکزی آستان قدس منتقل شده‌اند. در کتابخانه مرکزی نیز، چون این مجموعه از سویی تقریبا غیرقابل‌استفاده بوده و از سوی دیگر از نفایس محسوب می‌شده و حفظ و ماندگاری‌اش ضرورت داشته، باید به مجموعه‌ای دیگر منتقل می‌شده است؛ بنابراین با توجه به اینکه مجموعه در پایتخت قابلیت دسترسی بیشتری دارد، کتابخانه ملک تهران که وابسته به آستان قدس است، مقصد بعدی آن می‌شود.
حافظی همچنین یادآور می‌شود که دراین‌باره تصمیم‌گیرنده آستان قدس رضوی بوده که فضای بزرگ، ظرفیت خوب، موقعیت مکانی و منابع کتابخانه ملک را از عوامل گزینش این مرکز در نظر گرفته است.
او خاطرنشان می‌کند: ما این مجموعه را نگه داشتیم تا مرکز مناسبی برای آن پیدا کنیم. حتی چندین مرتبه با برخی از بخش‌ها، از سازمان و دانشگاه، مکاتبه کردیم تا در صورت پذیرش، به آن‌ها واگذار کنیم، اما نهادی همراهی نکرد. در نهایت، مسئولان به این نتیجه رسیدند که این گنجینه باید در خود مجموعه آستان قدس حفظ شود و تصمیم گرفته شد به کتابخانه ملک به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این نهاد منتقل شود.
با توجه به وجود کتابخانه‌هایی با ظرفیت‌های مناسب در مشهد، همچون کتابخانه مرکزی امام‌خمینی، این پرسش مطرح می‌شود که چرا امکان نگهداری مجموعه نفیس مطبوعات کتابخانه گوهرشاد در همین شهر نبوده است. حافظی در پاسخ به این سؤال نیز می‌گوید: پیگیری‌های انتقال مطبوعات مدنظر در چند سال گذشته انجام شده درحالی‌که کتابخانه مرکزی مشهد به‌تازگی گشایش یافته است. تا یکی دو سال پیش که این پروژه کلید خورد و کار‌های آن انجام شد، ظرفیتی برای نگهداری مجموعه مطبوعات یادشده در مشهد وجود نداشت. حتی به سبب بزرگ بودن این مجموعه باارزش، به نظرم هنوز هم ظرفیت مناسبی برای آن در این شهر وجود ندارد. کتابخانه مرکزی امام‌خمینی را هم دیده‌ام. ظرفیت لازم را برای واگذاری آن مجموعه ندارد. ضمن اینکه ساده‌ترین و سریع‌ترین تصمیم برای حفظ این گنجینه این بود که در مجموعه آستان قدس به چرخش درآید. ما هم ساده‌ترین راه را انتخاب کردیم.
نکته دیگری که سرپرست گروه مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بر آن تأکید می‌کند این است که مجموعه مطبوعات منتقل‌شده به کتابخانه ملک شامل حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار نسخه از مطبوعات قدیمی «کشوری» است و در آن به‌ندرت مطبوعات خراسان وجود داشته است. به بیانی دیگر، مطبوعات خراسان همین‌جا در آستان قدس نگهداری می‌شود.