رییس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر مشهد: آتش نشانی؛ پیشانی مدیریت شهری هستند شهردار مشهدمقدس: در دفاع از دین و میهن همه پای کار هستند | اعزام داوطلبانه آتش‌نشانان مشهدی به مناطق جنگی اعتبار ۸۰ میلیارد تومانی برای گذر‌های تشرف به حرم مطهر امام رضا(ع) در سال ۱۴۰۴ بهره‌برداری از مهم‌ترین تصفیه‌خانه‌های شهر مشهد در سال ۱۴۰۵ کیفیت هوای کلانشهر مشهد امروز «بسیار ناسالم» است (۸ تیر ۱۴۰۴) خدمت مضاعف به ملت سرفراز آب کدام مناطق مشهد، فردا (یکشنبه، ۸ تیر ۱۴۰۴) قطع خواهد بود؟ لزوم تطبیق آموزش با تغییرات تکنولوژی رئیس شورای اسلامی شهر مشهد مقدس: مدارا با هیئات سکولار در مشهد پذیرفتنی نیست آخرین وضعیت مهم‌ترین پروژه‌های عمرانی شهر مشهد | به‌زودی بولوار امام‌خمینی(ره) به بولوار نماز وصل خواهد شد شهردار مشهد مقدس: ایستگاه‌های درحال‌ساخت آتش‌نشانی سریع‌تر پیگیری و به بهره‌برداری برسند ورود حدود ۵ هزار زائر ایرانی حج تمتع به فرودگاه بین‌المللی مشهد | تداوم بازگشت حجاج تا فردا (۸ تیرماه) قیمت نفت امروز (۷ تیرماه ۱۴۰۴) اعلام شد | طلای سیاه از اوج به زیر آمد نایب‌رئیس کمیسیون عمران، حمل‌ونقل و ترافیک شورای اسلامی شهر مشهد: نهضت آسفالت شهرداری مشهد در حال ورود به مرحله‌ای پرشتاب و مؤثر است هوای کلانشهر مشهد همچنان آلوده است (۷ تیر ۱۴۰۴) هزینه ۵ میلیون ریالی برای اجرای هر مترمربع آسفالت در مشهد اعتبار نهضت آسفالت ۱۴۰۳ مشهد، معادل پروژه تقاطع چهارسطحی آزادگان است شهردار مشهد مقدس: پیام حضور مردم در مراسم تشییع شهدا، پیام همدلی و همراهی و انسجام مردم است  مراسم تشییع پیکر ۱۵ شهید حملات رژیم صهیونیستی فردا (جمعه ۶ تیر ۱۴۰۴) در مشهد برگزار می‌شود + اسامی شهدا طالبان: روزانه بیش از ۱۰ هزار مهاجر از مرز اسلام‌قلعه وارد افغانستان می‌شوند دیدار رئیس شورای عالی استان‌ها با خانواده شهیدان نظری در مشهد + عکس
سرخط خبرها

لوتی دود چپقش، هفت‌رنگ است

  • کد خبر: ۱۲۱۳۹۵
  • ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۲:۳۹
لوتی دود چپقش، هفت‌رنگ است
محمود ناظران‌پور - مشهد پژوه

تا همین روزگار معاصر، کدو‌هایی کوزه‌ای بود که از آن برای نگهداری حبوبات و نبات و نیز سرکه و آبغوره و... استفاده می‌کردند. ما در مشهد به آن کدوها، «کدو چلیمی» یا «کدو قلیانی» می‌گفتیم. از آن کدو‌ها علاوه‌بر آنکه کوزه می‌ساختند، ته قلیان هم درست می‌کردند؛ برای همین هم به آن چلیمی یا قلیانی می‌گفتند. چلیم، ظاهرا نام ترکی قلیان است. هنوز هم در مناطق شرقی خراسان، به قلیان، چلیم می‌گویند. این اسم کم‌وبیش در مشهد هم رایج بود. یک دوبیتی هم بود که روستاییان می‌خواندند:
چلیم گفتا که کُل‌کُل می‌کنم من / صدا مانند بلبل می‌کنم من /می‌رم در مجلس گرم زنانه / نگاه بر خرمن گل می‌کنم من.

همچنین در قدیم، سرگرمی و تدخین مردان، بیشتر چپق بود. مرد‌ها همیشه کیسه توتون و چپقشان در جیبشان بود. معروف بود که در تعریف لوتی می‌گفتند: «لوتی آن است که دود چپقش، هفت‌رنگ است.»
یادم می‌آید مرد قلندری هم با سر و مویی مخصوص بود که در شهر می‌گشت و با حالتی فیلسوفانه درحالی‌که سرش را تکان می‌داد، مرتب تکرار می‌کرد: «کس نداند که در چلیم چه لِم است.»

مرادش هم این بود که کسی نمی‌داند در آفرینش، چه حکمت‌هایی وجود دارد. این فقط یکی از انواع کدو‌هایی بود که در زندگی قدیم مصرف می‌شد و جالب آنکه بیشتر‌شان در همین مشهد و اطراف آن به عمل می‌آمد. کدومسمایی را آن‌وقت‌ها کدوآبی هم می‌گفتند. کدوآبی الان هم فراوان است. کشاورز‌ها هنگامی‌که این کدو اندازه خیار می‌شود، آن را می‌چینند و روانه بازار می‌کنند. سبزی‌فروش‌ها هنگام فروش آن می‌خواندند: «کدو مسمایَه، دشمن صفرایَه.»

زارعان این کدو را فراوان می‌کاشتند. هرچه را که می‌توانستند، برداشت می‌کردند و بقیه آن را می‌گذاشتند به بوته بماند و برسد و تخم کند. هنگام میزان، یا همین پاییز، آن‌ها را می‌چیدند و، چون جدار آن چوبینه می‌شد، با کارد‌های سنگین آن را تکه‌تکه می‌کردند. تخم‌های آن را برای آجیل جدا می‌کردند و مابقی‌اش را به چهارپایان می‌دادند. علاوه‌براین، کدوتنبل هم بود که کدو‌های گرد بزرگی است و گاهی حتی تا ۴۰‌کیلو می‌شود. در قدیم از این کدوها، مربا تهیه می‌کردند که مربای بسیار خوشمزه‌ای هم بود. خانم‌ها از همین کدو تنبل‌ها که به آن، کدو‌های حلوایی هم می‌گویندحلوا هم می‌پختند که طبخ آن هنوز هم کم‌وبیش رایج است.

گاهی هم از همین ورقه‌های کدو، کف قابلمه‌های پلو می‌چیدند و پلو را با همان ته‌دیگ کدو می‌خوردند. در مشهد به این کدوها، «کدوی اُرگنجی» گفته می‌شد؛ ظاهرا به این دلیل که بذرش در قدیم از ارگنج آورده می‌شد و ارگنج شهری است در منطقه قفقاز، در کشور آذربایجان کنونی که در گذشته، جزو ایران بود. یک کدوی تزیینی هم بود -البته هنوز هم هست- که از کدو‌های دیگر، بسیار کوچک‌تر و اندازه پرتقال یا دستنبو بود. این کدو را هم گوشه طاقچه‌ها می‌گذاشتند برای زیبایی خانه.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->