اعلام آمادگی حماس برای مذاکره درباره آتش بس مشروط به پایان قحطی در غزه پزشکیان زنجان را به مقصد تهران ترک کرد خودکشی ۱۵ نظامی صهیونیست از ابتدای سال تاکنون بدرالدین الحوثی: پرتاب هوایی کمک‌ها یک فریب است | دلخوش بودن به مواضع اروپایی‌ها ساده‌لوحی است آلمان برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین ادعای آمادگی کرد گوترش: حقوق بشر مورد حمله قرار گرفته و فضای دموکراتیک در حال کوچک شدن است قالیباف خطاب به رئیس کنست: مایه ننگ بشریت هستید ترامپ در توافقات تجاری با اروپا هم قابل اعتماد نیست پیگیری الزامات قانون‌گذاری در مجلس برای تعقیب جنایات جنگی اسرائیل رئیس مجلس در دیدار با رییس شورای عمان: همگان از فریبکاری و بی‌صداقتی آمریکایی‌ها درس بگیرند عضو دفتر رهبر انقلاب: حضور رهبر انقلاب در جریان جنگ تحمیلی ۱۲روزه حماسی و مقتدرانه بود وزارت بهداشت غزه: تاکنون ۶۰ هزار و ۲۳۹ نفر شهید شده‌اند واشنگتن‌پست فهرستی از اسامی و سن ۱۸هزارو۵۰۰ کودک شهید غزه را منتشر کرد ویدیو | گزارش cnn در مورد جنگ ایران و اسرائیل مسکو و دمشق در مسیر همکاری‌های تازه | دعوت از جولانی برای سفر به مسکو درخواست نخست وزیر سوئد از اتحادیه اروپا: توافق تجاری با اسرائیل را تعلیق کنید ویدئو | واکنش پزشکیان به تعریف و تمجید معاون اجرایی‌اش: جعفر ول کن و حرفت را بزن! قالیباف در دیدار با همتای فنلاندی خود: غرب در رویارویی با جنگ غزه استاندارد دوگانه دارد هشدار رئیس کمیته بین‌المللی نجات درباره مرگ ساکنان غزه بر اثر گرسنگی هشدار رئیس جمهور در رابطه با بحران جدی آب در کشور پزشکیان در زنجان: ظرفیت‌های مردمی در نهضت مدرسه‌سازی استفاده شود وانگ یی از تمایل پکن برای تعامل بیشتر با آمریکا خبرداد واکنش سخنگوی وزارت خارجه به تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران | مصداق جنایت علیه بشریت است چراغ سبز کانادا برای به رسمیت شناختن فلسطین عصبانیت ترامپ از کانادا به دلیل موضع‌گیری‌اش در قبال تشکیل کشور فلسطین عراقچی: تهران خواستار مذاکره واقعی است | با فریب و فشار تسلیم نمی‌شویم رئیس‌جمهور وارد زنجان شد (۹ مردادماه ۱۴۰۴)
سرخط خبرها

ایرانیان و تجربه پارلمانتاریسم

  • کد خبر: ۱۲۴۷۹
  • ۳۰ آذر ۱۳۹۸ - ۰۹:۴۷
ایرانیان و تجربه پارلمانتاریسم
پارلمان یا مجلس یکی از مؤلفه‌های مهم نظام‌های مردم‌سالار است. تاکنون برای نظام نمایندگی که بیشتر به‌عنوان یکی از جلوه‌های روشن دموکراسی جدید از آن یاد می‌شود، بدیلی یافت نشده است. در این نظام سیاسی، نقش قوه مقننه از ۲ قوه اجرائیه و قضائیه، مهم‌تر و اساسی‌تر است. قوه مقننه علاوه بر نقش تقنینی، نقش نظارتی و تعدیل‌کننده را نیز درون نظام سیاسی بر عهده دارد. چنانچه هر یک از قوای دیگر در انجام وظایف قانونی خود دچار ضعف و فتور شوند، یا با خروج از حیطه وظایف قانونی خود، دچار بدکارکردی شوند، مجلس با ابزار‌های نظارتی که در اختیار دارد، همچون سؤال و استیضاح، با یادآوری وظایف قانونی، آن‌ها را به جایگاه قانونی خود برمی‌گرداند. در عین حال، نقش مجلس در پایداری و ثبات نظام سیاسی و نیز تضمین حقوق اساسی مردم در مقایسه با دیگر قوا، بی‌بدیل و شاید قیاس‌ناپذیر است. بدون تردید، حکمرانی خوب منوط به داشتن قوه مقننه‌ای کارآمد و مسلط بر اوضاع و احوال کشور است؛ نیرویی که همواره دیگر قوا را نظارت و ارزیابی می‌کند تا نظام سیاسی انسجام و پیوستگی خود را با جامعه از دست ندهد و ثبات نظام سیاسی دچار تزلزل نشود.
پیدایش جنبش مشروطه‌خواهی در ایران سرآغاز شکل‌گیری نظام پارلمانی و تحدید قدرت صددرصدی شاهان قاجاریه شد. قدرت سیاسی مطلق، نظام ملوک‌الطوایفی و حاکمیت قبیله‌ای دوره قاجار متناسب با شرایط برآمده عصر جدید نبود. با تحولات فرهنگی نوین و برخورد جامعه ایران با مدرنیته، پذیرش عمومی مبانی معرفت‌شناختی ساختار سیاسی حاکم مانند باورِ سنتی به ظل‌اللهی بودن پادشاه که مشروعیت خود را از سنن کهن ملی و مذهبی می‌گرفت، دچار گسست شد.
اصلاح امور سیاسی، کسب استقلال ملی و حرکت به سمت ترقی و توسعه، آرمان‌هایی بود که نیرو‌های مشروطه‌طلب برای آن به مبارزه پرداختند و به پیروزی رسیدند. در سال‌های پس از جنبش مشروطه، نخستین تجربه سیاسی ایرانیان در عرصه پارلمانتاریسم به دلیل ساختار سنتی جامعه و سیطره دولت‌های استعماری با موانع جدی مواجه شد و حرکت عقلانی به سمت نظام مشروطه سلطنتی به مشکلاتی برخورد و در این گذار دوره‌ای از بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی بر جامعه ایران حکم‌فرما شد؛ اما به هر صورت، مردم و گروه‌های سیاسی و اجتماعی برای نخستین‌بار شانسی برای سهیم شدن در مناسبات قدرت پیدا کردند.
از سیزدهم مهرماه ۱۲۸۵ خورشیدی که نخستین مجلس قانونگذاری با نطق افتتاحی مظفرالدین‌شاه که با وجود شدت بیماری به مجلس آمده بود و بی‌حضور نمایندگان شهرستان‌ها گشایش یافت، حدود ۱۱۳ سال می‌گذرد. در این مدت، ۳۴دوره مجلس قانونگذاری تشکیل شده که ۲۴دوره مربوط به پیش و ۱۰دوره مربوط به پس از انقلاب اسلامی است. بیش از یک قرن تجربه پارلمانی، اندوخته گران‌سنگی است که می‌تواند در ترسیم دورنمای مسیر پیشرفت و توسعه ایران تأثیر بسزایی داشته باشد.
متأسفانه بررسی‌ها نشان می‌دهد که جز مقاطع محدودی، مجالس قانونگذاری در ایران نتوانسته‌اند آن‌گونه که باید و شاید به وظایف ذاتی خود عمل نمایند. به نظر می‌رسد زمان آن فرارسیده که پس از گذشت این همه سال، تجربه پارلمانی در ایران را واکاوی کرده و پرسش‌هایی درباره چند و، چون کارآمدی آن مطرح کنیم.
با آنکه پارلمان یا مجلس نمایندگان نقش مهمی در پیشرفت جوامع توسعه‌یافته داشته، چرا مجلس در ایران نتوانسته است چنین نقشی را ایفا نماید؟ آیا به واقع مردم در انتخاب نمایندگان خود دقت لازم را داشته‌اند؟ آیا نظام انتخاباتی موجود از ظرفیت‌های لازم برای جلب و جذب مشارکت حداکثری مردمی برخوردار است؟ آیا جایگاه مجلس به‌درستی در ساختار نظام سیاسی تعریف شده است؟ آیا مجالس قانونگذاری توانسته‌اند از ظرفیت‌های تقنینی، نظارتی و اجرایی خود به‌خوبی استفاده کنند؟ آیا هماهنگی لازم بین مجلس و دیگر ارکان نظام وجود داشته است؟ در یادداشت‌های بعدی سعی خواهیم کرد با مروری بر پیشینه مجلس در ایران، به هر یک از این پرسش‌ها بپردازیم.
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->