آخرین وضعیت رفع فیلترینگ از زبان معاون پارلمانی رئیس‌جمهور کابینه ترامپ تشکیل می‌شود | ایلان ماسک وزیر شد نمایندگان مجلس باید هدایای سفر‌های خارجی را بازگردانند بازجویی از رئیس دفتر نتانیاهو آغاز شد سفیر جدید آمریکا در سرزمینهای اشغالی کیست؟ حمله موشکی به پایگاه نیرو‌های آمریکایی در سوریه (۲۲ آبان ۱۴۰۳) ادامه اعتصاب غذای شهروندان اردنی برای مطالبه شکستن محاصره نوار غزه جلیلی: همه باید کمک کنیم دولت مستقر کار خود را پیش ببرد پشت پرده اظهارات اخیر پالیزدار چه بود؟ ناتو از نزدیک شدن روسیه به ایران و چین ابراز نگرانی کرد استاندار خراسان رضوی با رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور دیدار و گفتگو کرد بیانیه سپاه پاسداران درباره احتمال شنیده شدن صدای انفجار در مورچه خورت اصفهان (۲۲ آبان ۱۴۰۳) گروسی: نشانه‌های خوبی در آستانه سفرم به ایران دیده می‌شود پزشکیان دستور تشکیل کارگروهی برای بررسی ابعاد مختلف رفع فیلترینگ را صادر کرد حملات موشکی پیاپی حزب‌الله لبنان به نظامیان صهیونیست (۲۲ آبان ۱۴۰۳) عراقچی: از هیچ کوششی برای افزایش مراودات با همسایگان دریغ نمی‌کنیم سفیر رژیم صهیونیستی توسط وزیر خارجه فرانسه توبیخ شد فرمانده نیروی هوایی ارتش از نمایشگاه نظامی چین بازدید کرد رئیس‌جمهور: عرصه مواجهه با آمریکا را خودمان مدیریت کنیم واکنش رئیس کمیسیون اصل‌نود به تصمیم دولت برای قطعی برق پلیس فتا درباره کلاهبرداری از طریق کمک به غزه و لبنان هشدار داد رئیس دیوان محاسبات: اصلاح ساختار بودجه در تفریغ بودجه حائز اهمیت است وزیر جنگ رژیم صهیونیستی بر ادامه جنگ در لبنان تأکید کرد اعلام شرایط معافیت سربازی مشمولان غیرغایب بالای ۳۵ سال و دارای دو فرزند توضیحات وزیر کشور درباره بازگشت اتباع غیرمجاز و قاچاق سوخت (۲۲ آبان ۱۴۰۳) سخنگوی دولت: پزشکیان پیگیر حل مشکل ناترازی انرژی است | آزادسازی واردات بنزین سوپر با نرخ آزاد ادامه اعتراضهای خانواده‌های اسرای صهیونیست به سیاستهای این رژیم حماس: اجازه اشغال کرانه باختری را به صهیونیست‌ها نمی‌دهیم
سرخط خبرها
قسمت چهارم

مجلس در عصر نخست مشروطه

  • کد خبر: ۱۳۸۰۶
  • ۱۶ دی ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۲
مجلس در عصر نخست مشروطه
علی‌اصغر داوودی عضو هیئت‌ علمی دانشگاه آزاد مشهد
عصر نخست مشروطه تا روی کار آمدن سلسله پهلوی، ۵ دوره قانون‌گذاری را دربر می‌گیرد. اولین مجلس شورای ملی تحت‌تأثیر آرمان‌های مشروطه، اقدامات بی‌سابقه‌ای را در حوزه قانون‌گذاری و اجرا به انجام رساند. موضع‌گیری ضد اعطای امتیاز به خارجیان، محدود کردن نفوذ خان‌ها و ملاکان در امور حکومت، مسئول شناختن هیئت‌وزیران در برابر مجلس، اصلاح بودجه و محدود ساختن مخارج دربار، تأسیس بانک ملی، تدوین قانون آزادی مطبوعات، قانون تشکیل ایالات و ولایات، قانون انجمن ایالتی و ولایتی، قانون بلدیه و قانون وظایف ازجمله مهم‌ترین اقدامات آن بود. این مجلس قبل از پایان دوره دوساله خود، به دلیل مخالفت محمدعلی‌شاه با مشروطه‌خواهان و نیز تحریکات دولت‌های خارجی و عناصر ارتجاع داخلی، توسط لیاخوف روسی در تیر سال ۱۲۸۷ به توپ بسته شد و مشروطه نوپای ایرانی دستخوش بحرانی عظیم گردید. به دنبال فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان، دومین مجلس قانون‌گذاری در فروردین ۱۲۸۸ افتتاح شد. مجلس دوم با بحران‌های سخت و مشکلات ناشی از قوای خارجی و بسی دشواری‌های دیگر داخلی روبه‌رو شد، اما در دوره کوتاه عمر خود گام‌های بلندی در راه حفظ مشروطیت و اصلاحات داخلی برداشت. استخدام مستشاران خارجی برای اصلاح امور مالی و اداری، ارسال دانشجو به خارج و مقاومت شدید در برابر فزون‌طلبی‌های روس و انگلیس و تصویب قوانین معارف، دیوان محاسبات عمومی، ثبت اسناد و اصول تشکیلات عدلیه، ازجمله مهم‌ترین اقدامات مجلس دوم بود. برای اولین‌بار در این مجلس  بود که تشکیلات حزبی و گروه‌های سیاسی فعالیت خود را در کشمکش‌های پارلمانی آغاز کردند؛ هرچند به دلیل بی‌تجربگی، این کشمکش‌ها به منازعه و کشتار در خارج از مجلس منجر شد. متأسفانه اولتیماتوم روس‌ها مبنی بر اخراج مورگان شوستر، مجلس دوم را به تعطیلی کشاند و نمایندگان تبعید یا متواری شدند. به سعی و اهتمام آزادی‌خواهان پس از ۳ سال فترت سومین دوره مجلس قانون‌گذاری در آذرماه ۱۲۹۳ تشکیل شد، اما هنوز یک‌سال از عمر آن نگذشته بود که جنگ جهانی اول شروع شد و با اینکه نمایندگان مجلس بی‌طرفی ایران را در جنگ اعلام کردند، ایران توسط متفقین اشغال شد. عده زیادی از نمایندگان ناگزیر به قم و سپس کرمانشاه مهاجرت کردند و در آنجا به دلیل به حد نصاب نرسیدن نمایندگان، مجلس انحلال خود را در آبان ۱۲۹۴ اعلام کرد. مجلس سوم باوجود تلاطم‌های زیاد و فشار‌های خارجی بسیار، اقدامات سودمند و قوانین مهمی را به تصویب رساند ازجمله: قانون تشکیلات وزارت مالیه، مالیات از مستغلات، سربازگیر و منع خروج طلا و نقره. اثرات شوم جنگ جهانی اول، تعطیلی مجلس، تضعیف حکومت مرکزی و تحریکات و نفوذ روزافزون دولت‌های خارجی موجب ناامنی داخلی، اختلال امر حکومت و نضج حکومت خان‌خانی و رقابت ایالات در نواحی مختلف کشور و برخاستن زمزمه حکومت‌های خودمختار در اطراف کشور شد. از دل این وضع آشفته کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ برآمد. در دوره صدارت رضاخان بود که چهارمین دوره قانون‌گذاری پس ۵/۵ سال فترت، در تیرماه ۱۳۰۰ توسط احمدشاه قاجار گشایش یافت. مجلس چهارم که وارث دورانی پراضطراب و اغتشاشات داخلی و خارجی بود، بیشتر عمر خود را در تشنج و کشمکش گذرانید. در داخل مجلس فراکسیون‌های اقلیت و اکثریت تشکیل شد که بر سر تصویب قوانین در برابر هم صف‌آرایی کردند. این کشمکش‌ها باعث تضعیف حاکمیت ملی شد و اسباب اعمال نفوذ قدرت‌های خارجی را فراهم نمود. ازجمله اقدامات این مجلس لغو قرارداد وثوق‌الدوله، اعزام ۶۰ دانشجو به خارج و تقاضای عضویت ایران در جامعه ملل بود. پنجمین دوره قانون‌گذاری بهمن‌۱۳۰۲ افتتاح شد. در این دوره زمزمه جمهوری‌خواهی که توسط عناصر سردار سپه بلند شده بود، باعث درگیری بین این ۲ فراکسیون اقلیت و اکثریت مجلس شد. مقاومت نمایندگان اقلیت به‌خصوص مرحوم مدرس، سبب ناکام ماندن این طرح گردید، اما نغمه مخالفت با قاجاریه خاموش نشد و فشار‌های بیرونی بسیار درنهایت مجلس پنجم را به سمت تصویب ماده‌واحده‌ای در آبان‌ماه ۱۳۰۴ کشاند که به انقراض قاجاریه و سپردن حکومت موقت به سردار سپه منجر گردید.
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->