ناآرام‌ترین انسان‌ها در بیان امام حسن عسکری (ع)

انسان‌ها در زندگی دنبال آسایش و آرامش هستند. چه چیز‌هایی آسایش و آرامش آدمیان را به هم می‌زند؟ موانع برقراری آسایش و آرامش چیست؟ اهل بیت علیهم السلام به این پرسش پاسخ داده اند. در یک حدیث امام حسن عسکری علیه السلام فرموده اند: أقلُّ النَاسِ رَاحةً الحَقودُ (تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام، ص ۴۸۸ * بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۳۷۳)
ناآرام‌ترین مردم و کم آسایش‌ترین آن‌ها کینه توز است.

امام یازدهم علیه السلام در این حدیث اخلاقی یکی از بزرگ‌ترین عوامل تقلیل آرامش و کاهش آسایش مردم را آموزش داده اند. در جمله «أقلُّ النَاسِ» کلمه اقل صیغه افعل تفضیل و به معنای کمترین است. «أقلُّ النَاسِ رَاحةً» کمترین مردم در راحتی را گزارش می‌کند. زمانی که در بین کمترین آرامش را دارد یعنی ناآرام‌ترین مردم است. راحة در این جمله به معنای آرامش و آسایش و خوشی و آسودگی است. کمترین مردم در آسایش و کم بهره‌ترین افراد در راحتی کیست؟

امام عسکری علیه السلام در یک کلمه چنین شخصی را معرفی کرده اند. کم بهره‌ترین انسان‌ها در آسایش و آرامش «حَقود» است. حِقد با کسرء حاء مصدر است و به معنای کینه توزی و کینه ورزی و کینه کسی را در دل داشتن و خشم نسبت به دیگری و دشمنی دیگری را به دل گرفتن است. «حَقود» صیغه مبالغه است و همین کار را با مبالغه و زیادی می‌رساند.

مطابق این حدیث آلودگی به صفت بد و رذیلت اخلاقی «حقد» حتی کم آن هم زندگی را بر انسان تباه می‌کند و کینه ورزی زیاد ضرر و خطر بیشتری دارد. آدم بسیار کینه توز همواره در صدد کینه ورزی نسبت به دیگران است و پیوسته در فکر ضربه زدن به افرادی است که کینه آنان را به دل دارد. کینه ورزی هم آسایش و آرامش کینه ورز را به کمترین حد آن می‌رساند و هم موجب اقدام بر ضرر زدن و برهم زدن آسایش و آرامش آن فردی است که کینه اش را در دل دارد، بنابراین راه رسیدن به آسایش و آرامش فردی پاک سازی درون و دل خویش از کینه اشخاص حقیقی و حقوقی است.

شخص کینه توز از کمترین آسایش و آرامش برخوردار است و در واقع خودش با کینه ورزی آسایش و آرامش خود را برهم زده است. کینه ورز همواره ناآرام است و می‌خواهد عقده‌های درون خویش را در عمل نمایان سازد و بر همین اساس هرگز راحت و آرام نیست. آسایش کینه توزان از همه مردم کمتر است و حقد سبب پیدایش عقاید و رفتار انحرافی در روابط اجتماعی است. حقود سلامت روانی ندارد و کینه ورزی اش مانع گفتار و رفتار سالم در جامعه می‌شود.

آدم کینه‌ای را مردم از گفتار و رفتارش که نمایشگر کینه ورزی اوست می‌شناسند و از چشم بستگان و آشنایان می‌افتد. برخی آدمیان بر اساس خودخواهی و شهوت و غضب به دلیل مسائل و موضوع‌های بسیارکوچک و بی اعتبار کینه‌های دیگران را به دل می‌گیرند. این کینه جویان آرامش و آسایش خود و دیگران را در جامعه به هم می‌ریزند. امام حسن عسکری (ع) در این حدیث با تبیین نقش منفی حقد در زندگی انسان ها، آنان را از کینه جویی باز داشته اند.