سفر به اعماق زمین و دنیای ماقبل تاریخ
گشت‌وگذاری در پارک موزه علوم زمین که دنیایی از شگفتی در خود دارد
سمیرا منشادی - هر روز که از خیابان فکوری می‌گذشتم و پارک موزه علوم زمین را می‌دیدم گردن بلند دایناسور سبز رنگ توجه‌ام را جلب می‌کرد، تصورم بر این بود که این پارک‌موزه در زمینه حیوانات است و ماکت‌هایی از دایناسور‌های مختلف دارد. همیشه به خودم قول می‌دادم برای اینکه حس کنجکاویی‌ام را پاسخی داده باشم یک روز عصر دست پسرم را بگیرم و برای دیدن این مجموعه زیبا برویم، اما کار‌ها و روزمرگی‌ها این فرصت را فراهم نمی‌کرد. هنگامی که قرار شد گزارشی از این پارک موزه بگیرم، استقبال کردم و با هماهنگی‌ای که از قبل شده بود، ساعتی را با دکتر جعفر رکنی، معاون اجرایی اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق، و نسترن شجاعی کاوه، رئیس اداره موزه و مستندات علوم زمین، گفتگو کردم و با قسمت‌های مختلف این پارک موزه آشنا شدم.
تاریخچه سنگ‌ها
وارد اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی می‌شویم. از همان ابتدای ورودمان سنگ‌های زیبا و خوش‌رنگ که روی پایه‌های زیبا در کنار و گوشه اداره جانمایی شده‌اند، توجه‌مان را جلب می‌کند. آن‌قدر سنگ‌ها متنوع هستند که چشم‌برداشتن از آن‌ها کار آسانی نیست. با وجود اینکه هیچ سررشته‌ای از زمین‌شناسی و سنگ‌ها نداریم، همه را با دقت و وسواس خاص نگاه می‌کنیم و کلی درباره آن‌ها نظر می‌دهیم. هنگامی که وارد اتاق دکتر رکنی می‌شویم و قبل از اینکه درباره این مکان و موزه بپرسیم اولین پرسشمان این موضوع است که این سنگ‌ها چطور در اینجا جمع‌آوری شده‌اند؟ او می‌گوید: «سنگ‌ها از معادن مختلفی هنگام اکتشاف به دست آمده اند و فرد کشف‌کننده به‌دلیل زیبایی آن را به اینجا هدیه کرده است. ما هم اسم فرد را با ذکر جزئیات در ذیل سنگ نوشته‌ایم تا مراجعه‌کنندگان بدانند که این سنگ چه تاریخچه‌ای دارد و با آن آشنا شوند.»
پنجمین اداره بزرگ در کشور
از دکتر رکنی می‌خواهیم که بیشتر درباره اداره علوم زمین و اکتشافات توضیح بدهد و او می‌گوید: «اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال‌شرق یکی از مناطق پنج‌گانه سازمان مرکزی (تهران) است که در مرحله نخست راه‌اندازی و توسعه دفاتر منطقه‌ای و در راستای اهداف کلی سازمان زمین‌شناسی کشور با دید منطقه‌ای تأسیس و راه‌اندازی شده است. هم‌اکنون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور دارای ۱۶ مرکز منطقه‌ای در سراسر کشور است و اداره کل منطقه شمال‌شرق پس از تهران و کرج، بزرگ‌ترین اداره کل منطقه‌ای زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در گستره کشوری است. اداره کل علوم زمین و اکتشافات و مستندات شمال‌شرق در سال ۱۳۶۹ توسط مسئولان وقت ایجاد شد. در حال حاضر مجموعه نیرو‌های کارشناسی در معاونت‌های زمین‌شناسی، اکتشاف مواد معدنی و ادارات ژئوماتیکس ((GIS) و دورسنجی، موزه و مستندات علوم زمین و آزمایشگاه‌های شیمی فعال است.»
تاریخچه سنگ‌ها
وارد اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی می‌شویم. از همان ابتدای ورودمان سنگ‌های زیبا و خوش‌رنگ که روی پایه‌های زیبا در کنار و گوشه اداره جانمایی شده‌اند، توجه‌مان را جلب می‌کند. آن‌قدر سنگ‌ها متنوع هستند که چشم‌برداشتن از آن‌ها کار آسانی نیست. با وجود اینکه هیچ سررشته‌ای از زمین‌شناسی و سنگ‌ها نداریم، همه را با دقت و وسواس خاص نگاه می‌کنیم و کلی درباره آن‌ها نظر می‌دهیم. هنگامی که وارد اتاق دکتر رکنی می‌شویم و قبل از اینکه درباره این مکان و موزه بپرسیم اولین پرسشمان این موضوع است که این سنگ‌ها چطور در اینجا جمع‌آوری شده‌اند؟ او می‌گوید: «سنگ‌ها از معادن مختلفی هنگام اکتشاف به دست آمده اند و فرد کشف‌کننده به‌دلیل زیبایی آن را به اینجا هدیه کرده است. ما هم اسم فرد را با ذکر جزئیات در ذیل سنگ نوشته‌ایم تا مراجعه‌کنندگان بدانند که این سنگ چه تاریخچه‌ای دارد و با آن آشنا شوند.»
پنجمین اداره بزرگ در کشور
از دکتر رکنی می‌خواهیم که بیشتر درباره اداره علوم زمین و اکتشافات توضیح بدهد و او می‌گوید: «اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال‌شرق یکی از مناطق پنج‌گانه سازمان مرکزی (تهران) است که در مرحله نخست راه‌اندازی و توسعه دفاتر منطقه‌ای و در راستای اهداف کلی سازمان زمین‌شناسی کشور با دید منطقه‌ای تأسیس و راه‌اندازی شده است. هم‌اکنون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور دارای ۱۶ مرکز منطقه‌ای در سراسر کشور است و اداره کل منطقه شمال‌شرق پس از تهران و کرج، بزرگ‌ترین اداره کل منطقه‌ای زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در گستره کشوری است. اداره کل علوم زمین و اکتشافات و مستندات شمال‌شرق در سال ۱۳۶۹ توسط مسئولان وقت ایجاد شد. در حال حاضر مجموعه نیرو‌های کارشناسی در معاونت‌های زمین‌شناسی، اکتشاف مواد معدنی و ادارات ژئوماتیکس ((GIS) و دورسنجی، موزه و مستندات علوم زمین و آزمایشگاه‌های شیمی فعال است.»
نقشه می‌کشیم
شاید برای شما هم پرسش باشد که در اداره کل علوم زمین و مستندات چه فعالیتی انجام می‌شود. دکتر رکنی در این زمینه برایمان توضیح می‌دهد: «ما در اینجا نقشه‌های زمین را در مقیاس‌های مختلف تهیه می‌کنیم. تهیه‌کردن نقشه هم کار بسیار سخت و زمان‌بری است و گروه‌های ما چند بار در سال به مأموریت‌های ۲۰ روز می‌روند و در محل اردو می‌زنند تا بتوانند مشخصات و جزئیات را به‌طور کامل برای نقشه ثبت کنند.» وی تهیه نقشه‌ها را بسیار لازم و ضروری می‌داند و توضیح می‌دهد: «هر طرح زیربنایی از قبیل کشف و استخراج مواد معدنی مورد نیاز صنایع، دستیابی به ذخایر آب‌های زیرزمینی، احداث سدها، راه‌ها، تونل‌ها، نیروگاه‌ها و... به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم نیاز به بررسی‌های زمین‌شناسی در مقیاس مطلوب و برابر با استاندارد‌های جهانی دارد. با توجه به نقش حساس و تعیین‌کننده دانش زمین‌شناسی در امور گوناگون اقتصادی و عمرانی، از سالیان پیش کشور‌های گوناگون جهان با تأسیس سازمان‌ها و مراکز تحقیقات زمین‌شناسی، بررسی‌های مربوط به علوم زمین را سامان داده‌اند.
وجود انباشته‌های معدنی در نواحی گوناگون ایران و رشد اقتصادی و صنعتی‌شدن کشور، تأسیس سازمانی که عهده‌دار مسئولیت مطالعات مربوط به زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در سراسر کشور باشد را ضروری کرد. کشور ما با ویژگی‌های اقلیمی متنوعی که دارد، محدوده‌های رسوبی ساختاری با ویژگی‌های متفاوت را در خود جای داده است که تسریع تهیه اطلاعات پایه و ناحیه‌ای هر منطقه، ایجاب می‌کند که مراکز منطقه‌ای سازمان زمین‌شناسی کشور، در هر جای ایران تأسیس شوند. به این ترتیب با تأسیس مراکز پنج‌گانه سازمان، کوتاه کردن زمان لازم برای انجام عملیات صحرایی، حرکت به سمت تخصصی‌شدن امور بر مبنای مزیت‌ها و استعداد‌های نسبی منطقه‌ای، تشکیل شده است.»
کتابخانه تخصصی
«اینجا مراجعه‌کنندگان بیشتر افرادی هستند که قصد اکتشاف معدن دارند یا دانشجویان و محققان هستند. به همین دلیل علاوه‌بر کار‌هایی که گفته شد کتابخانه و سایت هم راه‌اندازی کردیم تا دسترسی تخصصی به منابع وجود داشته باشد.» این جمله را دکتر رکنی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «برای راحتی کار دانشجویان و محققان ما از سال ۱۳۷۱ یعنی ۳ سال بعد از تأسیس اداره کل زمین‌شناسی مشهد به فکر راه‌اندازی کتابخانه تخصصی افتادیم. این کتاب‌ها تدریجی به کتابخانه اضافه شدند و در حال حاضر بیش از ۷ هزار عنوان کتاب، پایان‌نامه، گزارش، سی‌دی و... در زمینه زمین‌شناسی، جغرافیا و شیمی داریم که دانشجویان، محققان و معدن‌کارانی که احتیاج به مطالعه دارند مراجعه کرده و از این منابع استفاده می‌کنند. در راستای غنی‌کردن کتابخانه هر سال جدیدترین کتاب‌هایی را که منتشر می‌شود برای اینجا تهیه می‌کنیم، زیرا می‌خواهیم مجموعه‌ای کامل داشته باشیم تا مراجعه‌کننده ما دست خالی برنگردد.»
ما را بشناسید
هر آنچه استفاده می‌کنیم از زمین است، ولی ما آن‌قدر‌ها هم که دکتر رکنی توضیح می‌دهد با زمین مهربان نیستیم و حتی آن را نمی‌شناسیم. او با اشاره به همین موضوع گلایه می‌کند و می‌گوید: «هنگامی که می‌گویم اداره علوم زمین‌شناسی، ما را با دیگر ارگان‌ها اشتباه می‌گیرند و باید توضیح بدهیم ما اداره زمین‌شهری نیستیم، فعالیتمان چیز دیگری است. با آنکه اداره کل مشهد نزدیک به ۳۰ سال است که فعالیتش را شروع کرده، اما آنچنان که باید هنوز برخی از مردم، ما و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم نمی‌شناسند. شناخته‌شدن فعالیت‌های ما سبب می‌شود تا مردم به زمین بیشتر احترام بگذارند و کمتر آن را تخریب کنند.».
اما دکتر رکنی می‌گوید که از مسئولان هم گلایه دوستانه‌ای دارد و ادامه می‌دهد: «میدان‌های زیادی در شهر با عناوین مختلفی نام‌گذاری شده است، به عنوان مثال میدان شیلات را در لادن داریم، با آنکه در شهرمان شیلات و صید و... نداریم. چه خوب بود مسئولان یک میدان را به نام علوم زمین نام‌گذاری می‌کردند تا مردم برایشان سؤالی ایجاد شود که علوم زمین یعنی چه؟ شاید برای همین پرسششان به دنبال پاسخ بگردند و به زمین و آنچه حول محور آن است علاقه‌مند شوند.»
نخستین پارک موزه
بعد از اینکه با اداره علوم زمین و اکتشافات آشنا شدیم، دکتر رکنی پیشنهاد می‌دهد که قسمت‌های پارک موزه را همراه بانو نسترن شجاعی‌کاوه رئیس اداره موزه و مستندات ببنیم و توضیحاتش را بشنویم. شجاعی‌کاوه کارشناسی‌ارشد سنگ‌شناسی دارد و جزو اولین افرادی است که در این اداره کارش را شروع کرده‌است و چند سالی را تا بازنشستگی‌اش دارد. او بر خلاف تمام هم‌سن و سال‌هایش در دوره دبیرستان رشته پزشکی را برای ادامه تحصیل انتخاب نکرده و زمین‌شناسی را به خاطر عشق و علاقه‌ای که به آن پیدا کرده در کنکور انتخاب می‌کند. همه دبیرانش از اینکه چنین رشته‌ای را برای درس خواندن انتخاب کرده است شوکه می‌شوند، اما او به دنبال علاقه‌اش به زمین‌شناسی از گرگان به مشهد می‌آید و در دانشگاه فردوسی مشهد درس را شروع می‌کند و در همین شهر ماندگار می‌شود. او دغدغه زمین را دارد و از نامهربانی‌هایی که به این مادر سخاوتمند می‌شود ناراحت است. او می‌گوید: «ما با کمترین امکانات شروع کردیم تا امروز که توانستیم این مکان را به بهترین شکل ممکن آماده کنیم تا علاقه‌مندان ساعتی را در آن وقت بگذرانند. اما مردم نمی‌دانند زمین و آنچه از آن کشف می‌شود برای ما اطلاعات بسیاری دارد که با آزمایش‌های مختلف آن را به‌دست می‌آوریم. مردم وقتی از سنگی خوششان می‌آید آن را برمی‌دارند و هنگامی که بارشان در طول سفر سنگین می‌شود آن را در مکانی دورتر از مکان اصلی رها می‌کنند. این کار سبب می‌شود تا نتوانیم اطلاعات درستی به دست بیاوریم، زیرا مکان آن شیء تغییر کرده و مبنای علمی ما هم همین مستندات است.»
پدیده فرونشست
شجاعی‌کاوه ادامه می‌دهد: «به تازگی نیز با پدیده فرونشست‌ها روبه‌رو هستیم که عوامل انسانی مانند برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی سبب‌ساز آن است.»
همراهش وارد محوطه می‌شویم، می‌دانیم که سفر جالب و پرهیجانی در انتظارمان است. سفرمان را از مقابل همان دایناسور سبز که هر روز آن را می‌دیدم شروع می‌کنیم، شجاعی‌کاوه توضیح می‌دهد: «مجتمع علمی و تفریحی پارک موزه علوم زمین در مساحت حدود ۱۰ هزار متر مربع به صورت سه پارک آزاد و یک ساختمان مرکزی با زیربنای بیش از ۲ هزار متر مربع طراحی و اجرا شده است.»
شجاعی‌کاوه برایمان توضیح می‌دهد: «موزه علوم زمین در ابتدا چندان بزرگ و وسیع نبوده است و در ابعاد کوچک‌تر در زیرزمین اداره با امکانات کمتری در همان سال‌های اول راه‌اندازی شد، اما در سال ۱۳۸۷ اقدامات لازم را برای ایجاد نخستین پارک موزه علوم زمین انجام دادیم. این مجموعه نهایت در اسفند سال ۱۳۹۷ با حضور مسئولان کشوری و شهری فعالیت خود را به‌طور رسمی در فضایی متفاوت با دیگر موزه‌ها، در محوطه‌ای که با عناصر خاص زمین‌شناسی تزئین شده است، کارش را شروع کرد. البته بعضی بخش‌های این پارک موزه تکمیل نشده و ناقص است، اما به دلیل اینکه اعتبار لازم را نداشتیم و از سویی می‌خواستیم افتتاح آن را در سال قبل داشته باشیم بخش‌های کمی را به شکل ناقص بهره‌برداری کردیم. منتظریم تا اعتبار‌های لازم برای کامل شدن پروژه برسد.»
پردیس‌های تخصصی
شجاعی‌کاوه در پاسخ پرسشمان که چرا پارک موزه احداث کردید، بیان می‌کند: «با توجه به فضایی که در اختیار داشتیم به این فکر افتادیم قسمتی را که به سمت خیابان فکوری است به پارک‌موزه تبدیل کنیم که هدفمان شناخت بهتر مفاهیم علوم پایه زمین و معدن بود، در محیطی شاد همراه با سرگرمی برای بازدیدکنندگان به‌ویژه کودکان و نوجوانان، با این دیدگاه این پارک موزه طراحی شده است تا بازدیدکننده بتواند با علوم زمین آشنا بشود.»
در محوطه اصلی پارک منظومه شمسی، ساعت آفتابی، آب‌نمای قاره‌ها، کره زمین و انواع سنگ‌ها را می‌بینیم و شجاعی‌کاوه برایمان توضیح می‌دهد: «فضای بیرون به ۳ بخش پارک فیزیک زمین، پارک زمین‌شناسی و پارک اکتشاف و تونل معدنی تقسیم شده است.»
شجاعی‌کاوه درباره ورود به این پارک موزه می‌گوید: «بازدیدکننده پس از تهیه بلیت، وارد محوطه این پارک موزه می‌شود. تلاش کردیم که نماد‌های بصری و زمین‌شناسی زیادی را در محوطه به کار بگیریم تا جلب توجه کند.»
شاید با خودتان بگویید باید با این اوصاف از کجا شروع کنید تا چیزی را از قلم نیندازید، اما نگران نباشید. یکی از نکات مثبت در این پارک موزه، وجود راهنما ست که تمام قسمت‌ها را با شما همراهی می‌کند. راهنمایی که صبورانه به تمام کنجکاوی‌های شما پاسخ می‌دهد و تجربه این بازدید را برایتان به‌یادماندنی‌تر می‌کند.
پارک فیزیک زمین
شجاعی‌کاوه در حالی که ما را به سمت پارک زمین‌شناسی هدایت می‌کند، می‌گوید: «در این پارک با جایگاه کره زمین در فضا و منظومه شمسی آشنا می‌شویم. همچنین بازدید کننده با ویژگی‌های کره زمین، ساعت آفتابی، شناخت جهت‌های جغرافیایی و پدیده‌هایی از این دست که به نمایش گذاشته شده است آشنا می‌شود. پیش از شناخت زمین، وارد بخش منظومه شمسی می‌شویم فضایی گنبدی شکل که سیاره‌های آن باتوجه به مقیاس‌های اصلی کوچک شده‌اند. اطلاعاتی در ذیل هر تابلو در این بخش وجود دارد که در شناخت بهتر ستاره‌ها و منظومه شمسی بسیار مفید هستند. بخش بعدی شامل ساعت‌های آفتابی است. در این بخش نشان داده می‌شود که درگذشته چگونه با استفاده از ابزار‌های ساده‌ای نظیر نور آفتاب، سایه‌ای که از پیکره انسان روی زمین شکل می‌گرفته و البته دانش گذشتگان، ساعت دقیق را در طول روز تعیین می‌کردند.»
پارک زمین‌شناسی
شجاعی‌کاوه ما را به سمت پارک زمین‌شناسی هدایت می‌کند و برایمان می‌گوید: «در این پارک، انواع سنگ که در فرآیند چرخه سنگ‌ها و نیز انواع گسل‌ها معرفی و نمایش داده شده‌اند وجود دارد. همچنین تندیس دایناسور گیاه‌خوار «دیپلودوکوس» که نماد شاخص این پارک است و در اندازه واقعی‌اش ساخته شده، از نماد‌های خاص این پارک محسوب می‌شود که بیشتر کودکان و نوجوانان بازدید کننده مجذوب آن می‌شوند.»
همین‌طور که در قسمت‌های مختلف پارک در حرکت هستیم نیمکت‌ها توجه‌مان را به خودشان جلب می‌کند. هنگامی که شجاعی‌کاوه تعجبمان را از نیمکت‌ها می‌بیند، توضیح می‌دهد:
«در واقع این نیمکت‌ها نیم‌رخ‌های زمین‌شناسی‌اند که برای آموزش انواع گسل‌ها به این شکل طراحی شده‌اند. طراحی خلاقانه و زیبایی که بی‌شک کنجکاوی هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.»
پارک اکتشاف و تونل معدنی
وارد قسمت تونل معدن می‌شویم، جایی که با کمک طراحی‌های بسیار دقیق شبیه معدن واقعی شده است. به محض ورود صدای مته حفاری و کلاه‌های ایمنی و چرا‌غ‌هایی که بالای کلاه نصب شده است و زغال‌هایی که در کنار و گوشه تونل ریخته شده‌اند فضای معدن را برایمان یادآوری می‌کند. جلوتر که می‌رویم و چشممان به تاریکی عادت می‌کند به کمک روشنایی‌هایی که تعبیه شده معدن‌کارانی را که در حال تراشیدن معدن زغال سنگ هستند یا پناه گرفته‌اند، همچنین ریل حمل زغال سنگ و... را می‌بینم که در حد و اندازه واقعی ماکت‌سازی شده‌اند. شجاعی‌کاوه توضیح می‌دهد: «در این پارک بازدیدکننده با فضا و اصول اکتشاف، مواد معدنی و کار در معدن آشنا می‌شود. همچنین تلاش کردیم فرد بازدیدکننده با روش‌های عمومی اکتشاف و فضای واقعی معدن آشنا شود و می‌خواستیم سختی‌های کار در معدن را به‌طور خیلی مختصر به نمایش بگذاریم.»
از خروجی معدن که بیرون می‌آییم به فروشگاه فروش سنگ‌ها و گوهرسنگ‌های قیمتی می‌رسیم که وسوسه خرید از آنجا یک لحظه هم ما را رها نمی‌کند، مطمئنیم که شما اگر سری به این فروشگاه زیبا بزنید دست خالی بیرون نخواهید آمد.
موزه زمین
بعد از اینکه بازدیدمان از محوطه پارک تمام می‌شود به سمت مجموعه پارک موزه زمین‌شناسی می‌رویم. سر در ورودی موزه، طرحی انتزاعی از پیدایش زمین تا حال حاضر نقش بسته که بسیار تأمل‌برانگیز است. پس از شنیدن توضیحاتی در زمینه طراحی سر در، به داخل ساختمان مسقف وارد می‌شویم که بیشتر به موزه شباهت دارد. در بخش مسقف انواع سنگ‌ها، کانی‌ها و فسیل‌ها، شامل ۷۰۰نمونه کانی، ۱۰۰نمونه سنگ، ۱۴نمونه عنصر طبیعی، ۵۰نمونه فسیل، ۶۰نمونه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و همچنین برخی پدیده‌های زمین‌شناسی به نمایش گذاشته شده‌اند. در سالن اصلی موزه، اسکلت غول‌پیکر «تیرانوسوروس» گوشت‌خوار روبه‌روی شماست و به شما لبخند می‌زند، دایناسوری که در دوره ژوراسیک طبق فرضیه برخورد شهاب‌سنگ و فوران آتش‌فشانی از بین رفته است. ماکت این دایناسور در حد و اندازه واقعی‌اش ساخته شده است تا بازیدکنندگان با دنیای ماقبل تاریخ آشنا شوند.
در اینجا دوره‌های مختلف زمین‌شناسی پالئوزوئیک، مزوزوئیک و سنوزوئیک را با ماکت‌های مختلف موجوداتی که در آن دوران زندگی می‌کردند، می‌بینیم و توضیح‌های شجاعی‌کاوه درباره هر قسمت ما را بیشتر سر ذوق می‌آورد و کلی اطلاعات زمین‌شناسی و زیست‌شناسی آن دوره‌ها را دردسترسمان قرار می‌دهد. بی‌شک اگر به زیست‌شناسی و دیرینه‌شناسی علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم از تمام تابلو‌های اطلاعات هر دوره عکس‌برداری کنید تا بعدا به مطالب دسترسی داشته باشید و از خواندن آن لذت ببرید.
فسیل ۵۰۰ ساله
از تالار اصلی که آشنایی با پدیده‌های مهم هر دوران کشورمان است به بخش دیگر که تالار نمایش فسیل‌هاست می‌رویم. در این بخش با توضیحاتی که شجاعی‌کاوه می‌دهد متوجه می‌شویم با مجموعه‌ای از فسیل‌های مهره‌داران و بی‌مهرگان روبه‌رو هستیم که بخش فسیل‌ها و سنگواره‌ها شامل ناخن، رد پا و دندان دایناسور‌ها با قدمت بیش از ۱۵۳میلیون سال، فسیل‌های موجودات اقیانوسی عصر حاضر و سنگ‌های قدیمی (به‌طور مثال سنگ گرانیتی با قدمت بیش از ۵۰۰میلیون سال) است. علاوه بر نمونه‌هایی که از ایران جمع‌آوری شده‌اند، سنگ‌ها و فسیل‌هایی از کشور‌هایی مانند برزیل، مراکش، ماداگاسکار، آلمان و فیلیپین نیز جمع‌آوری و خریداری شده‌اند. قدیمی‌ترین فسیل موجود در این موزه مربوط به بیش از ۵۰۰میلیون سال پیش است. فسیل رد پای دایناسور در رسوبات ژوراسیک که در کرمان کشف شده است، یکی از جالب توجه‌ترین فسیل‌ها در این بخش از موزه است. شجاعی‌کاوه می‌گوید: «بخشی از این فسیل‌ها و دیگر اشیایی را که در اینجا گردهم جمع‌آوری شده است مردم عادی و گاه کاشفان به این موزه اهدا کرده‌اند. ما هم به رسم امانت نام و نام خانوادگی و محل کشف را در ذیل آثار آورده‌ایم.»
«اینجا مراجعه‌کنندگان بیشتر افرادی هستند که قصد اکتشاف معدن دارند یا دانشجویان و محققان هستند. به همین دلیل علاوه‌بر کار‌هایی که گفته شد کتابخانه و سایت هم راه‌اندازی کردیم تا دسترسی تخصصی به منابع وجود داشته باشد.» این جمله را دکتر رکنی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «برای راحتی کار دانشجویان و محققان ما از سال ۱۳۷۱ یعنی ۳ سال بعد از تأسیس اداره کل زمین‌شناسی مشهد به فکر راه‌اندازی کتابخانه تخصصی افتادیم. این کتاب‌ها تدریجی به کتابخانه اضافه شدند و در حال حاضر بیش از ۷ هزار عنوان کتاب، پایان‌نامه، گزارش، سی‌دی و... در زمینه زمین‌شناسی، جغرافیا و شیمی داریم که دانشجویان، محققان و معدن‌کارانی که احتیاج به مطالعه دارند مراجعه کرده و از این منابع استفاده می‌کنند. در راستای غنی‌کردن کتابخانه هر سال جدیدترین کتاب‌هایی را که منتشر می‌شود برای اینجا تهیه می‌کنیم، زیرا می‌خواهیم مجموعه‌ای کامل داشته باشیم تا مراجعه‌کننده ما دست خالی برنگردد.»
ما را بشناسید
هر آنچه استفاده می‌کنیم از زمین است، ولی ما آن‌قدر‌ها هم که دکتر رکنی توضیح می‌دهد با زمین مهربان نیستیم و حتی آن را نمی‌شناسیم. او با اشاره به همین موضوع گلایه می‌کند و می‌گوید: «هنگامی که می‌گویم اداره علوم زمین‌شناسی، ما را با دیگر ارگان‌ها اشتباه می‌گیرند و باید توضیح بدهیم ما اداره زمین‌شهری نیستیم، فعالیتمان چیز دیگری است. با آنکه اداره کل مشهد نزدیک به ۳۰ سال است که فعالیتش را شروع کرده، اما آنچنان که باید هنوز برخی از مردم، ما و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم نمی‌شناسند. شناخته‌شدن فعالیت‌های ما سبب می‌شود تا مردم به زمین بیشتر احترام بگذارند و کمتر آن را تخریب کنند.».
اما دکتر رکنی می‌گوید که از مسئولان هم گلایه دوستانه‌ای دارد و ادامه می‌دهد: «میدان‌های زیادی در شهر با عناوین مختلفی نام‌گذاری شده است، به عنوان مثال میدان شیلات را در لادن داریم، با آنکه در شهرمان شیلات و صید و... نداریم. چه خوب بود مسئولان یک میدان را به نام علوم زمین نام‌گذاری می‌کردند تا مردم برایشان سؤالی ایجاد شود که علوم زمین یعنی چه؟ شاید برای همین پرسششان به دنبال پاسخ بگردند و به زمین و آنچه حول محور آن است علاقه‌مند شوند.»
نخستین پارک موزه
بعد از اینکه با اداره علوم زمین و اکتشافات آشنا شدیم، دکتر رکنی پیشنهاد می‌دهد که قسمت‌های پارک موزه را همراه بانو نسترن شجاعی‌کاوه رئیس اداره موزه و مستندات ببنیم و توضیحاتش را بشنویم. شجاعی‌کاوه کارشناسی‌ارشد سنگ‌شناسی دارد و جزو اولین افرادی است که در این اداره کارش را شروع کرده‌است و چند سالی را تا بازنشستگی‌اش دارد. او بر خلاف تمام هم‌سن و سال‌هایش در دوره دبیرستان رشته پزشکی را برای ادامه تحصیل انتخاب نکرده و زمین‌شناسی را به خاطر عشق و علاقه‌ای که به آن پیدا کرده در کنکور انتخاب می‌کند. همه دبیرانش از اینکه چنین رشته‌ای را برای درس خواندن انتخاب کرده است شوکه می‌شوند، اما او به دنبال علاقه‌اش به زمین‌شناسی از گرگان به مشهد می‌آید و در دانشگاه فردوسی مشهد درس را شروع می‌کند و در همین شهر ماندگار می‌شود. او دغدغه زمین را دارد و از نامهربانی‌هایی که به این مادر سخاوتمند می‌شود ناراحت است. او می‌گوید: «ما با کمترین امکانات شروع کردیم تا امروز که توانستیم این مکان را به بهترین شکل ممکن آماده کنیم تا علاقه‌مندان ساعتی را در آن وقت بگذرانند. اما مردم نمی‌دانند زمین و آنچه از آن کشف می‌شود برای ما اطلاعات بسیاری دارد که با آزمایش‌های مختلف آن را به‌دست می‌آوریم. مردم وقتی از سنگی خوششان می‌آید آن را برمی‌دارند و هنگامی که بارشان در طول سفر سنگین می‌شود آن را در مکانی دورتر از مکان اصلی رها می‌کنند. این کار سبب می‌شود تا نتوانیم اطلاعات درستی به دست بیاوریم، زیرا مکان آن شیء تغییر کرده و مبنای علمی ما هم همین مستندات است.»
پدیده فرونشست
شجاعی‌کاوه ادامه می‌دهد: «به تازگی نیز با پدیده فرونشست‌ها روبه‌رو هستیم که عوامل انسانی مانند برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی سبب‌ساز آن است.»
همراهش وارد محوطه می‌شویم، می‌دانیم که سفر جالب و پرهیجانی در انتظارمان است. سفرمان را از مقابل همان دایناسور سبز که هر روز آن را می‌دیدم شروع می‌کنیم، شجاعی‌کاوه توضیح می‌دهد: «مجتمع علمی و تفریحی پارک موزه علوم زمین در مساحت حدود ۱۰ هزار متر مربع به صورت سه پارک آزاد و یک ساختمان مرکزی با زیربنای بیش از ۲ هزار متر مربع طراحی و اجرا شده است.»
شجاعی‌کاوه برایمان توضیح می‌دهد: «موزه علوم زمین در ابتدا چندان بزرگ و وسیع نبوده است و در ابعاد کوچک‌تر در زیرزمین اداره با امکانات کمتری در همان سال‌های اول راه‌اندازی شد، اما در سال ۱۳۸۷ اقدامات لازم را برای ایجاد نخستین پارک موزه علوم زمین انجام دادیم. این مجموعه نهایت در اسفند سال ۱۳۹۷ با حضور مسئولان کشوری و شهری فعالیت خود را به‌طور رسمی در فضایی متفاوت با دیگر موزه‌ها، در محوطه‌ای که با عناصر خاص زمین‌شناسی تزئین شده است، کارش را شروع کرد. البته بعضی بخش‌های این پارک موزه تکمیل نشده و ناقص است، اما به دلیل اینکه اعتبار لازم را نداشتیم و از سویی می‌خواستیم افتتاح آن را در سال قبل داشته باشیم بخش‌های کمی را به شکل ناقص بهره‌برداری کردیم. منتظریم تا اعتبار‌های لازم برای کامل شدن پروژه برسد.»
پردیس‌های تخصصی
شجاعی‌کاوه در پاسخ پرسشمان که چرا پارک موزه احداث کردید، بیان می‌کند: «با توجه به فضایی که در اختیار داشتیم به این فکر افتادیم قسمتی را که به سمت خیابان فکوری است به پارک‌موزه تبدیل کنیم که هدفمان شناخت بهتر مفاهیم علوم پایه زمین و معدن بود، در محیطی شاد همراه با سرگرمی برای بازدیدکنندگان به‌ویژه کودکان و نوجوانان، با این دیدگاه این پارک موزه طراحی شده است تا بازدیدکننده بتواند با علوم زمین آشنا بشود.»
در محوطه اصلی پارک منظومه شمسی، ساعت آفتابی، آب‌نمای قاره‌ها، کره زمین و انواع سنگ‌ها را می‌بینیم و شجاعی‌کاوه برایمان توضیح می‌دهد: «فضای بیرون به ۳ بخش پارک فیزیک زمین، پارک زمین‌شناسی و پارک اکتشاف و تونل معدنی تقسیم شده است.»
شجاعی‌کاوه درباره ورود به این پارک موزه می‌گوید: «بازدیدکننده پس از تهیه بلیت، وارد محوطه این پارک موزه می‌شود. تلاش کردیم که نماد‌های بصری و زمین‌شناسی زیادی را در محوطه به کار بگیریم تا جلب توجه کند.»
شاید با خودتان بگویید باید با این اوصاف از کجا شروع کنید تا چیزی را از قلم نیندازید، اما نگران نباشید. یکی از نکات مثبت در این پارک موزه، وجود راهنما ست که تمام قسمت‌ها را با شما همراهی می‌کند. راهنمایی که صبورانه به تمام کنجکاوی‌های شما پاسخ می‌دهد و تجربه این بازدید را برایتان به‌یادماندنی‌تر می‌کند.
پارک فیزیک زمین
شجاعی‌کاوه در حالی که ما را به سمت پارک زمین‌شناسی هدایت می‌کند، می‌گوید: «در این پارک با جایگاه کره زمین در فضا و منظومه شمسی آشنا می‌شویم. همچنین بازدید کننده با ویژگی‌های کره زمین، ساعت آفتابی، شناخت جهت‌های جغرافیایی و پدیده‌هایی از این دست که به نمایش گذاشته شده است آشنا می‌شود. پیش از شناخت زمین، وارد بخش منظومه شمسی می‌شویم فضایی گنبدی شکل که سیاره‌های آن باتوجه به مقیاس‌های اصلی کوچک شده‌اند. اطلاعاتی در ذیل هر تابلو در این بخش وجود دارد که در شناخت بهتر ستاره‌ها و منظومه شمسی بسیار مفید هستند. بخش بعدی شامل ساعت‌های آفتابی است. در این بخش نشان داده می‌شود که درگذشته چگونه با استفاده از ابزار‌های ساده‌ای نظیر نور آفتاب، سایه‌ای که از پیکره انسان روی زمین شکل می‌گرفته و البته دانش گذشتگان، ساعت دقیق را در طول روز تعیین می‌کردند.»
پارک زمین‌شناسی
شجاعی‌کاوه ما را به سمت پارک زمین‌شناسی هدایت می‌کند و برایمان می‌گوید: «در این پارک، انواع سنگ که در فرآیند چرخه سنگ‌ها و نیز انواع گسل‌ها معرفی و نمایش داده شده‌اند وجود دارد. همچنین تندیس دایناسور گیاه‌خوار «دیپلودوکوس» که نماد شاخص این پارک است و در اندازه واقعی‌اش ساخته شده، از نماد‌های خاص این پارک محسوب می‌شود که بیشتر کودکان و نوجوانان بازدید کننده مجذوب آن می‌شوند.»
همین‌طور که در قسمت‌های مختلف پارک در حرکت هستیم نیمکت‌ها توجه‌مان را به خودشان جلب می‌کند. هنگامی که شجاعی‌کاوه تعجبمان را از نیمکت‌ها می‌بیند، توضیح می‌دهد:
«در واقع این نیمکت‌ها نیم‌رخ‌های زمین‌شناسی‌اند که برای آموزش انواع گسل‌ها به این شکل طراحی شده‌اند. طراحی خلاقانه و زیبایی که بی‌شک کنجکاوی هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.»
پارک اکتشاف و تونل معدنی
وارد قسمت تونل معدن می‌شویم، جایی که با کمک طراحی‌های بسیار دقیق شبیه معدن واقعی شده است. به محض ورود صدای مته حفاری و کلاه‌های ایمنی و چرا‌غ‌هایی که بالای کلاه نصب شده است و زغال‌هایی که در کنار و گوشه تونل ریخته شده‌اند فضای معدن را برایمان یادآوری می‌کند. جلوتر که می‌رویم و چشممان به تاریکی عادت می‌کند به کمک روشنایی‌هایی که تعبیه شده معدن‌کارانی را که در حال تراشیدن معدن زغال سنگ هستند یا پناه گرفته‌اند، همچنین ریل حمل زغال سنگ و... را می‌بینم که در حد و اندازه واقعی ماکت‌سازی شده‌اند. شجاعی‌کاوه توضیح می‌دهد: «در این پارک بازدیدکننده با فضا و اصول اکتشاف، مواد معدنی و کار در معدن آشنا می‌شود. همچنین تلاش کردیم فرد بازدیدکننده با روش‌های عمومی اکتشاف و فضای واقعی معدن آشنا شود و می‌خواستیم سختی‌های کار در معدن را به‌طور خیلی مختصر به نمایش بگذاریم.»
از خروجی معدن که بیرون می‌آییم به فروشگاه فروش سنگ‌ها و گوهرسنگ‌های قیمتی می‌رسیم که وسوسه خرید از آنجا یک لحظه هم ما را رها نمی‌کند، مطمئنیم که شما اگر سری به این فروشگاه زیبا بزنید دست خالی بیرون نخواهید آمد.
موزه زمین
بعد از اینکه بازدیدمان از محوطه پارک تمام می‌شود به سمت مجموعه پارک موزه زمین‌شناسی می‌رویم. سر در ورودی موزه، طرحی انتزاعی از پیدایش زمین تا حال حاضر نقش بسته که بسیار تأمل‌برانگیز است. پس از شنیدن توضیحاتی در زمینه طراحی سر در، به داخل ساختمان مسقف وارد می‌شویم که بیشتر به موزه شباهت دارد. در بخش مسقف انواع سنگ‌ها، کانی‌ها و فسیل‌ها، شامل ۷۰۰نمونه کانی، ۱۰۰نمونه سنگ، ۱۴نمونه عنصر طبیعی، ۵۰نمونه فسیل، ۶۰نمونه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و همچنین برخی پدیده‌های زمین‌شناسی به نمایش گذاشته شده‌اند. در سالن اصلی موزه، اسکلت غول‌پیکر «تیرانوسوروس» گوشت‌خوار روبه‌روی شماست و به شما لبخند می‌زند، دایناسوری که در دوره ژوراسیک طبق فرضیه برخورد شهاب‌سنگ و فوران آتش‌فشانی از بین رفته است. ماکت این دایناسور در حد و اندازه واقعی‌اش ساخته شده است تا بازیدکنندگان با دنیای ماقبل تاریخ آشنا شوند.
در اینجا دوره‌های مختلف زمین‌شناسی پالئوزوئیک، مزوزوئیک و سنوزوئیک را با ماکت‌های مختلف موجوداتی که در آن دوران زندگی می‌کردند، می‌بینیم و توضیح‌های شجاعی‌کاوه درباره هر قسمت ما را بیشتر سر ذوق می‌آورد و کلی اطلاعات زمین‌شناسی و زیست‌شناسی آن دوره‌ها را دردسترسمان قرار می‌دهد. بی‌شک اگر به زیست‌شناسی و دیرینه‌شناسی علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم از تمام تابلو‌های اطلاعات هر دوره عکس‌برداری کنید تا بعدا به مطالب دسترسی داشته باشید و از خواندن آن لذت ببرید.
فسیل ۵۰۰ ساله
از تالار اصلی که آشنایی با پدیده‌های مهم هر دوران کشورمان است به بخش دیگر که تالار نمایش فسیل‌هاست می‌رویم. در این بخش با توضیحاتی که شجاعی‌کاوه می‌دهد متوجه می‌شویم با مجموعه‌ای از فسیل‌های مهره‌داران و بی‌مهرگان روبه‌رو هستیم که بخش فسیل‌ها و سنگواره‌ها شامل ناخن، رد پا و دندان دایناسور‌ها با قدمت بیش از ۱۵۳میلیون سال، فسیل‌های موجودات اقیانوسی عصر حاضر و سنگ‌های قدیمی (به‌طور مثال سنگ گرانیتی با قدمت بیش از ۵۰۰میلیون سال) است. علاوه بر نمونه‌هایی که از ایران جمع‌آوری شده‌اند، سنگ‌ها و فسیل‌هایی از کشور‌هایی مانند برزیل، مراکش، ماداگاسکار، آلمان و فیلیپین نیز جمع‌آوری و خریداری شده‌اند. قدیمی‌ترین فسیل موجود در این موزه مربوط به بیش از ۵۰۰میلیون سال پیش است. فسیل رد پای دایناسور در رسوبات ژوراسیک که در کرمان کشف شده است، یکی از جالب توجه‌ترین فسیل‌ها در این بخش از موزه است. شجاعی‌کاوه می‌گوید: «بخشی از این فسیل‌ها و دیگر اشیایی را که در اینجا گردهم جمع‌آوری شده است مردم عادی و گاه کاشفان به این موزه اهدا کرده‌اند. ما هم به رسم امانت نام و نام خانوادگی و محل کشف را در ذیل آثار آورده‌ایم.»
بلور‌های زیبا
از قسمت فسیل‌ها که عبور کنید، قفسه‌های جذاب و رنگارنگ کانی‌ها را می‌بینید. بلور‌های نمکی، قطعات فیروزه و زمرد و قطعاتی از کانی‌هایی با رنگ‌های عجیب که تابه‌حال در طبیعت مشاهده نکرده‌اید، این بخش قسمت جالب موزه را تشکیل می‌دهد. پس از بخش کانی‌ها، ابزار‌های زمین‌شناسی حرفه‌ای را در ویترین مشاهده می‌کنید؛ کفش، چکش، قطب‌نما و ذره‌بین و یکی از جالب‌ترین نقشه‌هایی که تاکنون دیده‌اید، یعنی نقشه دست‌نویسی که آقای «دکتر سبزه‌ای» با دقت و حوصله از بخش‌های مختلف اکتشافی نگاشته‌اند، در این بخش وجود دارد.
پس از بررسی وسایل زمین‌شناسان و مشاهده انواع سنگ‌ها داخل ویترین‌ها، به ماکت کوه آتش‌فشانی برخورد می‌کنید که با اهرمی چرخشی شروع به غرش و فوران می‌کند. مطمئنا این بخش، یکی از بخش‌های دوست‌داشتنی این پارک موزه برای کودکان است. البته سالن نمایشی هم برای دانش‌آموزان تدراک دیده شده است که فیلم‌هایی از سیاره‌ها، دایناسور‌ها و... به هنگام بازدید برایشان به نمایش گذاشته می‌شود.
همان‌طور که می‌دانید مشهد به‌عنوان شهر سنگ‌های قیمتی و زینتی شناخته شده‌است. به همین منظور در قسمت بالایی موزه در کنار دیوار‌هایی که نماد و نشانه تپه‌های شنی در کویر است، ویترین‌هایی مملو از سنگ‌های قیمتی از جمله آگات یا یاقوت، چشم گربه، چشم ببر، قطعه بزرگی از استالاگمیت کوارتز و فیروزه قرار گرفته‌اند. یاقوت‌هایی تراش‌خورده به‌شکل سر مردان هخامنشی، چهره‌ها، اشکال مختلف و... زینت‌بخش این قسمت از موزه‌اند.
در نهایت و در کنار تمام این زیبایی‌ها، با مخاطرات و علل وقوع حوادثی نظیر سیل، زلزله، سونامی و گردباد آشنا می‌شوید، حوادثی که در نقاط مختلف جهان و به‌تازگی در ایران نیز رخ داده است. همچنین یاد می‌گیریم که علت ایجاد حفره‌ای عمیق به‌نام فروچاله در بخشی از زمین زراعی در همدان چیست و چرا باید مراقب مادر زمین بود.
مستندات را جمع می‌کنیم
یکی از کار‌هایی که در اداره کل علوم زمین انجام می‌شود، جمع‌آوری مستندات زمین است. باز هم طرحی انتزاعی نزدیک در اصلی انبار طراحی شده که نشان از زمین و دوره‌های زمین‌شناسی را در خود گنجانده است. این انبار مستندات یکی از مهم‌ترین بخش‌های اداره کل علوم زمین است. شجاع کاوه در این زمینه توضیح می‌دهد: «هنگامی که اکتشافی انجام می‌شود، نمونه‌هایی از آنجا برای آزمایش کردن و تشخیص به آزمایشگاه آورده می‌شد و بعد از آن نمونه‌ها از بین می‌رفت. دوباره اگر فرد دیگر می‌خواست در آن ناحیه برای معدن اکتشاف انجام بدهد تمام مراحل از ابتدا انجام می‌شد. این‌کار هزینه‌های بسیاری را برای فرد به دنبال داشت. به این نتیجه رسیدیم که برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ها چه بهتر است که این نمونه‌ها را جمع‌آوری و در جایی نگه‌داریم تا دانشمندان، محققان و دانشجویان بتوانند از آن استفاده کنند. علاوه براین، مستندات می‌تواند برای آیندگان هم مورد استفاده قرار بگیرد و به آن‌ها آگاهی لازم را درباره زمین بدهد. تاکنون توانسته‌ایم بیش از ۲۰ هزار نمونه انواع سنگ، کانی و فسیل و گوهرسنگ در بخش نرم‌افزاری سامانه جامع مستندات علوم زمین کشور ثبت کنیم.»
بازدیدمان از پارک علوم زمین به پایان رسیده است و شجاعی‌کاوه تأکید می‌کند: «ما با عشق کارمان را شروع کردیم و عاشق کارمان بوده و هستیم، به همین خاطر تمام سختی‌ها و کمبود‌ها را تحمل کردیم، امیدواریم افرادی که بعد از ما برای اداره اینجا می‌آیند دلسوز باشند و قدر آنچه برایشان به ارث گذاشته‌ایم بدانند و از آن حفاظت و حراست کنند.»
از قسمت فسیل‌ها که عبور کنید، قفسه‌های جذاب و رنگارنگ کانی‌ها را می‌بینید. بلور‌های نمکی، قطعات فیروزه و زمرد و قطعاتی از کانی‌هایی با رنگ‌های عجیب که تابه‌حال در طبیعت مشاهده نکرده‌اید، این بخش قسمت جالب موزه را تشکیل می‌دهد. پس از بخش کانی‌ها، ابزار‌های زمین‌شناسی حرفه‌ای را در ویترین مشاهده می‌کنید؛ کفش، چکش، قطب‌نما و ذره‌بین و یکی از جالب‌ترین نقشه‌هایی که تاکنون دیده‌اید، یعنی نقشه دست‌نویسی که آقای «دکتر سبزه‌ای» با دقت و حوصله از بخش‌های مختلف اکتشافی نگاشته‌اند، در این بخش وجود دارد.
پس از بررسی وسایل زمین‌شناسان و مشاهده انواع سنگ‌ها داخل ویترین‌ها، به ماکت کوه آتش‌فشانی برخورد می‌کنید که با اهرمی چرخشی شروع به غرش و فوران می‌کند. مطمئنا این بخش، یکی از بخش‌های دوست‌داشتنی این پارک موزه برای کودکان است. البته سالن نمایشی هم برای دانش‌آموزان تدراک دیده شده است که فیلم‌هایی از سیاره‌ها، دایناسور‌ها و... به هنگام بازدید برایشان به نمایش گذاشته می‌شود.
همان‌طور که می‌دانید مشهد به‌عنوان شهر سنگ‌های قیمتی و زینتی شناخته شده‌است. به همین منظور در قسمت بالایی موزه در کنار دیوار‌هایی که نماد و نشانه تپه‌های شنی در کویر است، ویترین‌هایی مملو از سنگ‌های قیمتی از جمله آگات یا یاقوت، چشم گربه، چشم ببر، قطعه بزرگی از استالاگمیت کوارتز و فیروزه قرار گرفته‌اند. یاقوت‌هایی تراش‌خورده به‌شکل سر مردان هخامنشی، چهره‌ها، اشکال مختلف و... زینت‌بخش این قسمت از موزه‌اند.
در نهایت و در کنار تمام این زیبایی‌ها، با مخاطرات و علل وقوع حوادثی نظیر سیل، زلزله، سونامی و گردباد آشنا می‌شوید، حوادثی که در نقاط مختلف جهان و به‌تازگی در ایران نیز رخ داده است. همچنین یاد می‌گیریم که علت ایجاد حفره‌ای عمیق به‌نام فروچاله در بخشی از زمین زراعی در همدان چیست و چرا باید مراقب مادر زمین بود.
مستندات را جمع می‌کنیم
یکی از کار‌هایی که در اداره کل علوم زمین انجام می‌شود، جمع‌آوری مستندات زمین است. باز هم طرحی انتزاعی نزدیک در اصلی انبار طراحی شده که نشان از زمین و دوره‌های زمین‌شناسی را در خود گنجانده است. این انبار مستندات یکی از مهم‌ترین بخش‌های اداره کل علوم زمین است. شجاع کاوه در این زمینه توضیح می‌دهد: «هنگامی که اکتشافی انجام می‌شود، نمونه‌هایی از آنجا برای آزمایش کردن و تشخیص به آزمایشگاه آورده می‌شد و بعد از آن نمونه‌ها از بین می‌رفت. دوباره اگر فرد دیگر می‌خواست در آن ناحیه برای معدن اکتشاف انجام بدهد تمام مراحل از ابتدا انجام می‌شد. این‌کار هزینه‌های بسیاری را برای فرد به دنبال داشت. به این نتیجه رسیدیم که برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ها چه بهتر است که این نمونه‌ها را جمع‌آوری و در جایی نگه‌داریم تا دانشمندان، محققان و دانشجویان بتوانند از آن استفاده کنند. علاوه براین، مستندات می‌تواند برای آیندگان هم مورد استفاده قرار بگیرد و به آن‌ها آگاهی لازم را درباره زمین بدهد. تاکنون توانسته‌ایم بیش از ۲۰ هزار نمونه انواع سنگ، کانی و فسیل و گوهرسنگ در بخش نرم‌افزاری سامانه جامع مستندات علوم زمین کشور ثبت کنیم.»
بازدیدمان از پارک علوم زمین به پایان رسیده است و شجاعی‌کاوه تأکید می‌کند: «ما با عشق کارمان را شروع کردیم و عاشق کارمان بوده و هستیم، به همین خاطر تمام سختی‌ها و کمبود‌ها را تحمل کردیم، امیدواریم افرادی که بعد از ما برای اداره اینجا می‌آیند دلسوز باشند و قدر آنچه برایشان به ارث گذاشته‌ایم بدانند و از آن حفاظت و حراست کنند.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
