روز ملی مشهد؛ پیوند هویت محلی و اثرگذاری ملی

به گزارش شهرآرانیوز، تاریخ آبستن حوادث گوناگونی است که هریک از آنها، مسیر یک تمدن، یک نسل و فرهنگ و اجتماع آن را تحت الشعاع قرار می‌دهد و البته منحصر به یک دوره خاص نیست؛ بلکه هر دوره‌ای نسبت به دوره معاصر خود بررسی و واکاوی می‌شود.

حوادث تاریخ معاصر ایران و رویداد‌های منجر به پیروزی انقلاب اسلامی ایران آنقدر فراوان و آگاهی بخش و تمدن ساز است که تقویم را رنگین می‌کند. یکی از حوادثی که اگرچه واقعه‌ای محلی محسوب می‌شود، اما خط سیری ملی برجای گذاشته است و تاریخ آن را هیچ گاه از یاد نخواهد برد؛ «حادثه دهم دی» مشهد.

واقعه ای که «میدان سوم اسفند» را به «دهم دی» تغییر داد

نهم ودهم دی ماه ۱۳۵۷، از روز‌های خونین و فراموش ناشدنی در تاریخ تحولات اجتماعی مشهد است؛ زیرا ده‌ها نفر از مبارزان مسلمان توسط نیرو‌های رژیم پهلوی به خاک و خون کشیده شدند. این واقعه بازتاب گسترده‌ای در خارج و داخل ایران داشت و ضربه‌های سختی به بدنه پیکر نیمه جان رژیم منحوس پهلوی گذارد.

مردم مشهد در روز یکشنبه، بی خبر از تصمیم نظامیان برای کشتار آنها، مانند روز‌های قبل به خیابان آمدند. چنانکه گفته شد، نظامیان رژیم مصمم به انتقام گیری از مردم به خاطر تظاهرات روز پیشین بودند. اتومبیل‌ها نیز در خیابان‌های شهر مشهد از خطر تانک‌های ارتش در امان نماندند. اگر کسی با وسایل نقلیه شخصی خود برای انجام کاری از خیابان‌ها و کوچه‌های شهر عبور می‌کرد، مورد هدف گلوله قرار می‌گرفت. حمله به اجتماعات مردمی، یکی دیگر از جلوه‌های حملات خونین واقعه دهم دی ماه بود.

حضرت آیة ا... خامنه‌ای ضمن تاریخی خواندن حادثه یکشنبه خونین، می‌فرماید: «.. آن روز، روز عجیبی بود. خبر‌هایی که می‌رسید، نشان دهنده کمال وحشیگری و جنایت دستگاه بود. از جمله خبر‌ها این بود که ماشین‌های ارتشی در خیابان‌ها راه افتادند و هر جا صف نفت یا صف نان، که آن روز‌ها زیاد دیده می‌شد، می‌بینند به رگبار می‌بندند. عده‌ای از زنان و مردان، بچه و کوچک و بزرگ را در میان صف‌ها به رگبار بسته اند که بعضی شهید و مجروح شدند. در چهارراه نادری]چهارراه شهدا و خیابان‌های اطراف حملات سختی انجام شد.در جا‌های مختلف شهر، همین طور برخورد با مردم انجام گرفت و هر کجا اجتماعی دیده می‌شد، با حرکت مسلحانه و بسیار خشن با مردم رفتار می‌کردند...»

نیرو‌های نظامی رژیم در این روز، علاوه بر اینکه مردم مشهد را مورد هدف رگبار سلاح‌های سبک و سنگین خویش قرار دادند، گروه زیادی را هم بازداشت کردند. بیشتر دستگیرشدگان از کسانی بودند که آن روز، نزدیک چهارراه شهدا، جلو منزل آیة ا... سیدعبدا... شیرازی، مسجد کرامت، مقابل نیروی پایداری و کوچه‌های اطراف آن اجتماع کرده یا در حال عبور از این مکان‌ها بودند.

سرکوب خونین نهم و دهم دی در مشهد، خط بطلان رژیم بر مشروعیت بربادرفته آن بود و روند سقوط حکومت پهلوی را تسریع بخشید. میدان «دهم دی» مشهد که پیش از انقلاب، «میدان سوم اسفند» خوانده می‌شد، اینک یادگاری از آن روز است که سرگذشت سلحشوری مردم مشهد را روایت می‌کند.

روز ملی مشهد؛ خواسته‌ای فراموش شده

دهم دی ۱۴۰۱ خورشیدی قرار است به عنوان «روز ملی مشهد» گرامی داشته شود. روزی که در صفحات تاریخ همچون ستاره‌ای در آسمان انقلاب اسلامی ایران می‌درخشد و اینک متولیان فرهنگی شهر امام مهربانی‌ها بر آن شدند تا دومین کلانشهر ایران دارای روزی خاص در تقویم ملی ایران شود. اما این مسیر از کجا آغاز شد؟

یکشنبه ۲۱ آذر ۱۳۸۹، آیت ا... واعظ طبسی، تولیت فقید آستان قدس رضوی در دیدار با مجمع نمایندگان خراسان رضوی در مجلس شورای اسلامی از ضرورت نامگذاری یک روز به عنوان روز ملی مشهد سخن گفت. روایت این دیدار و گفته نماینده پیشین، ولی فقیه در استان‌های خراسان را ایسنا این چنین آورده است: «تولیت آستان قدس رضوی در پاسخ به صحبت نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی در رابطه با پیشنهاد یک روز به عنوان «روز ملی مشهد» گفت: حق همین است که یکی از روز‌های مهم و تاریخی که استان نقش مهمی در مبارزه داشته است، انتخاب شود تا بر اساس آن سالانه مردم خراسان بزرگ بتوانند محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی برسند.»

سال‌ها گذشت، اما از اجماع مسئولان استانی برای آن خبری نبود و در همه این سال‌ها پرونده این روز برای مطرح‌شدن در شورای فرهنگ عمومی استان معطل ماند.

۴۴ سال بعد؛ روز ملی مشهد

روزنامه شهرآرا در مصاحبه‌ای که با مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در ۹ مهر سال جاری انجام داد از آخرین وضعیت تصویب روز ملی مشهد پرسش کرد که حسین زاده این پاسخ را به خبرنگار داد: «روز ملی مشهد تنها دستورکار نشست امروز شورای فرهنگ عمومی استان است که قرار است به میزبانی دفتر نماینده، ولی فقیه در خراسان‌رضوی برگزار شود تا شاید پرونده این موضوع پس از اجماع نظر اعضای این شورا بسته شود و مشهد هم در کنار شهر‌های شیراز (۱۵اردیبهشت)، ایلام (۱۰تیر)، اردبیل (۴مرداد)، کرمانشاه (۵مرداد)، زنجان (۸مرداد)، همدان (یکم شهریور)، گرگان (۲۰شهریور)، قزوین (۱۲آبان)، اصفهان (۲۵آبان)، تبریز (۲۹بهمن)، و بوشهر (۱۸اسفند) روزی را در سررسید رسمی کشورمان از آن خود کند.»

نکته قابل توجه آن است که متولیان کنونی فرهنگ در مشهد در راستای دغدغه ذاتی خود برای به ثمر نشاندن این طرح، از گذشته و سهل انگاری‌های صورت گرفته درس گرفتند و تا مقصود نهایی از پای ننشستند.

پیشنهاد روز ملی مشهد همانگونه که پیشتر گفته شد در سال ۱۳۸۹ مطرح گردید و در جلسه علنی بیست‌وهشتم آذر همان سال به شورای اسلامی شهر پیشنهاد شد بودجه ویژه‌ای برای این موضوع دیده شود. با این حال به دلایل مختلفی این ایده سه سال به حاشیه رانده شد، اما سرانجام در سال ۱۳٩٣ فراخوانی برای انتخاب «روز ملی مشهد» منتشر شد. البته این فراخوان هم بی‌سرانجام ماند، تا اینکه کار به ششمین دوره شورای اسلامی شهر مشهد رسید تا پس از گذشت دوازده سال از زمان طرح این موضوع، در این دوره مدیریت‌شهری پرونده روز ملی مشهد بسته شود.

دهم مهر ۱۴۰۱ بود که خبری با عنوان «دهم دی روز ملی مشهد شد» روی سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی قرار گرفت. آیت ا... علم الهدی نماینده فعلی، ولی فقیه در خراسان رضوی همانند مرحوم واعظ طبسی به تبیین شاخص‌های انتخاب روز ملی برای یک شهر اشاره کرده بود و در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان ابراز کرده بود: «در تعیین روز ملی شهرها، معیار همان حرکت‌های انقلابی مردم آن شهر در شکل‌گیری، پیروزی یا حفاظت از انقلاب اسلامی است؛ به همین دلیل، در تقویم باید روزی مشخص شود که شاخص‌ترین نماد پایمردی مردم مشهد بر آرمان‌های انقلاب در آن روز صورت گرفته باشد.»

امام جمعه مشهد در ادامه با تاکید بر ملی بودن این روز، به پیوند هویت شهر با ارزش‌های کشور اشاره می‌کند و می‌افزاید: «قرار نیست که این روز را یک روز دینی یا روز جهانی بدانیم بلکه با اطلاق روز ملی، بر ما واجب می‌شود که هویت مردمی مشهد را در نظر بگیریم».

باید‌ها و نباید‌های روز ملی مشهد

اینک مشهد صاحب روز ملی است. مانند بسیاری از شهر‌های کشور که روز ملی شهر خود را متناسب با یک واقعه تاریخی، یکی از رسومات و... تبیین و انتخاب کرده اند. اما در عین ممارست و پیگیری‌های فراوان متولیان فرهنگی، شورای فرهنگ عمومی کشور در تهران همچنان مصوبه مشهد را در دست بررسی قرار داده است!

محمد حسین زاده مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در گفت و گو با شهرآرا به موضوع روز ملی مشهد و برنامه‌های آن اشاره کرد. حسین زاده گفت: «منتظر تصویب تهران نمی‌مانیم و برای دهم دی امسال برنامه‌هایی خواهیم داشت. برای دهم دی امسال تمرکز بر هویت فرهنگی و ادبی مشهد با استفاده از ظرفیت‌های موجود و در اختیارمان اولویت کاری ماست. امسال، سال اول است و در سال نخست بنای ما این است که اصل ماجرا، نام‌گذاری و دلایل آن را مطرح کنیم. سال به سال برنامه‌ها پخته‌تر و جدی‌تر می‌شود و فرصت‌های این نام‌گذاری را برای افزایش انسجام اجتماعی میان مردم مشهد بیشتر می‌کند.»

مشهد به عنوان دومین کلانشهر ایران با قدمتی طولانی، وجود مضجع شریف امام رضا (ع)، وجود آرامگاه حکیم توس، سابقه پایتختی در دوران سلسله افشاریان، آداب و سنن گوناگون و ریشه دار و. شایسته روز ملی بوده و می‌باشد و اینکه دهم دی ماه به عنوان «روز ملی مشهد» انتخاب شد، همانا پیوند هویت تاریخی و دینی این شهر بزرگ با باور‌ها و ارزش‌های ملی ایرانیان است.