انعکاس شهروندمداری در منشور شهرنشینی

زهرا اسکندریان - منشور حقوق شهرنشینی برای اولین‌بار در ایران و در مشهد از سوی شورای شهر مشهد رونمایی شد. بعد از منشور حقوق شهروندی که دکتر روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان، آذرماه سال 95 ابلاغ کرد، منشور حقوق شهرنشینی که فراگیری کمتری در بُعد مکانی دارد، مختص مشهد تهیه شده است. منشوری که شاید در حال حاضر فقط دارای چند بند و ماده و فصل باشد، اما اگر همین بندها به عمل برسند، ساکنان، زائران و مهاجران از حقوق قانونی بیشتری برخوردار خواهند شد. آذرماه سال 96 بود که شورای شهر مشهد تدوین این منشور را تصویب کرد. بعد از آن حقوق‌دانان و صاحب‌نظران مختلف برای تهیه این منشور دعوت شدند و مرکز پژوهش‌های شورای شهر مشهد با همکاری چند نهاد دیگر توانست هفته گذشته نتیجه کار را به صحن علنی شورای شهر ببرد. شورای شهر نیز 17تیرماه این منشور را به تصویب رساند و دیروز رونمایی از آن بهانه‌ای شد تا معاون حقوقی رئیس‌جمهور به مشهد بیاید. لعیا جنیدی که رونمایی از منشور حقوق شهرنشینی را ابتکار عمل شهرداری و شورای شهر مشهد دانست، گفت: با تدوین منشور حقوق شهرنشینی مشهد باری از دوش معاونت حقوقی ریاست جمهوری برداشته شد و در انجام این وظیفه همگانی دولت، حاکمیت و شهروندان کمک کردند.
او با تأکید بر اینکه مشهد به دلیل وجود امام رضا(ع) باید پرچم‌دار ترویج حقوق زندگی شهری باشد، اظهار کرد: اینجا زمانی محل بحث‌های باورمندان و غیرباورمندان بوده و امام رضا(ع) نماد عمل و بردباری در نظر و عمل بوده است.معاون حقوقی رئیس‌جمهور بندهای مختلف منشور را مورد بررسی قرار داد و درباره حق تفریح، سرگرمی و شادی این‌طور گفت: حق شادی ساده گرفته می‌شود، درحالی‌که بسیار اهمیت دارد. به عنوان مثال موسیقی خراسانی و دوتار خراسان که من شنیدن صوت آن را عبادت می‌دانم، باید همان‌طور که در سراسر دنیا پیچیده است، در داخل کشور هم قابل ارائه باشد.
او با بیان اینکه متعالی‌تر از این صوت وجود ندارد، ادامه داد: به مفهوم غنا باید پرداخته شود. یک نظریه در فقه وجود دارد که غنا از مقوله صوت نیست و از مقوله معنا و مفهوم است.
جنیدی اضافه کرد: پیش از این نیاکان ما در ابتدای هر فصلی جشنی داشتند که ترویج این‌ها باعث شادی است. مدیریت‌شهری باید تلاش کند این‌گونه جشن‌ها را راه بیندازد و در دل آن مفاهیم انسانی و اخلاقی ترویج شود.او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به حق مشارکت مردم در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در امور کشور پرداخت و اضافه کرد: امور کشور را تا جایی که ممکن است، باید به مردم سپرد. نظام سیاسی و اداری مناسب ایران، نظام غیرمتمرکز است. حق مشارکت از مهم‌ترین مفاهیمی است که در 2 قرن اخیر توسعه پیدا کرده و کشور ما به ترویج این حق نیاز دارد؛ اگر قرار است دولتی به سامان برسد، راهی جز مشارکت نداریم و باید قبول کنیم که مردم به بلوغ رسیده‌اند.
جنیدی بیان کرد: حقوق شهرنشینی که در حال حاضر تهیه شده، به میزان زیادی با حقوق بشر مطابقت دارد و به نوعی گونه‌ای حقوق بشر منطبق‌شده بر زمان و مکان است؛ با این توضیح که حقوق بشر فارغ از مکان و تابعیت است ولی حقوق شهروندی فارغ از تابعیت نیست و فقط فارغ از مکان است. حقوق شهرنشینی مشهد مبتنی بر زائران، مجاوران و اتباع تهیه شده است و تمام کسانی که سکونت دائم یا موقت دارند یا مسافر هستند، مشمول این حقوق می‌شوند.

تدوین حقوق شهرنشینی از شهر مذهبی پیام‌های زیادی دارد
«آنچه مردم را بی‌تاب می‌کند، بی‌عدالتی است. ظلم مردم را به ستوه می‌آورد. طبق گفته پیامبر اکرم(ص) اگر مردم کافر شوند، نظام به هم نمی‌خورد اما اگر مردم ظلم و بی‌عدالتی ببینند، حاکمیت اسلامی به خطر می‌افتد.» این را هم معاون حقوقی و پارلمانی وزیر علوم در این مراسم گفت.حسین سیمایی‌صراف با اعتقاد بر اینکه در حال حاضر کشور ما در سخت‌ترین شرایط بعد از انقلاب به سر می‌برد، افزود: گذر از این شرایط سخت نباید بهانه‌ای شود تا حقوق مردم شناسایی و تضمین نشود یا این شرایط بهانه‌ای شود تا مدیران یا شهروندان مسئولیت‌های خود را عمل نکنند.
او همچنین تأکید کرد که نباید به بهانه اینکه مردم گرفتار آب و نان هستند، این خدمت را فانتزی قلمداد کرد.سیمایی در ادامه صحبت‌های خود خواستار اجرای چند حق از مجموع حقوق تدوین‌شده در سند منشور حقوق شهرنشینی از سوی مدیریت‌شهری شد و گفت: خوب است مدیریت‌شهری اجرای چند حق از مجموع منشور حقوق شهرنشینی را عملیاتی کند و آن را سرلوحه کار خود قرار دهد تا مردم لذت اجرای حق را ببینند.معاون حقوقی و پارلمانی وزیر علوم با بیان اینکه تدوین حقوق شهرنشینی در شهر مذهبی مشهد پیام‌های بسیاری دارد، اظهار کرد: نباید دل‌خوش باشیم که سندی تنظیم شده و به کتابخانه می‌رود، بلکه باید نتایج این سند به منصه ظهور برسد. در گام اول باید آموزش همگانی برای فهم درست از این سند صورت گیرد. منشور حقوق شهرنشینی به زبان فارسی است، اما این به آن معنا نیست هر کسی منشور را بخواند، به معنای آن پی می‌برد.

مردم باید درباره حقوق شهرنشینی حرف بزنند
شهردار مشهد هم در این مراسم حضور داشت و بیان کرد: یکی از مهم‌ترین نکات در رابطه با اجرایی کردن سند باید این موضوع باشد که مردم منشور حقوق شهرنشینی را به عنوان منشور عینی و مصداقی در زندگی خود بپذیرند، به آن استناد کنند و درباره آن حرف بزنند.
محمدرضا کلائی با بیان اینکه منشور حقوق شهرنشینی برای مردم تدوین شده است و اگر محتوای آن با زبان ساده تبیین نشود، این سند عقیم می‌ماند، یادآور شد: اگر مردم از حقوق شهرنشینی صحبت نکنند، انگار این سند اصلا وجود خارجی ندارد.
او با اشاره به اینکه این منشور با خطر کلی‌گویی مواجه است، افزود: در عین حال تدوینگران این سند تلاش کردند از این خطر دوری کنند و با دسته‌بندی مناسب به سمت عملیاتی‌شدن آن پیش بروند.
کلائی اضافه کرد: ضرورت دارد این سند به بخش‌های خردتر و عینی‌تر شکسته شود و مصادیق مشخص‌تری تعیین شود تا دچار خطر کلی‌گویی که همواره سندهای این‌چنینی را تهدید می‌کند، نشود. در عین حال اگر متمم اجرایی آن تهیه نشود و مورد توجه قرار نگیرد، صحبت از تدوین منشور حقوق شهرنشینی فقط در حد سخن می‌ماند.

ترویج گفت و گو در شهرانسان محور
«مشهد، شهری با قومیت‌ها و مذاهب مختلف است. پس برای زندگی در این شرایط باید آیین گفت‌وگو محوری در صدر قرار بگیرد.» این را رئیس کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد در حالی در این مراسم اظهار کرد که چند تن از ائمه جمعه اهل سنت هم در مراسم حضور داشتند.
سیدمحسن حسینی‌پویا با بیان اینکه شهر انسان‌محور باید آیین گفت‌و‌گو را ترویج کند و این لازمه شهر انسان‌محور است، افزود: شهر انسان‌محور نباید آلودگی صوتی، آلودگی هوا، اغتشاشات بصری و... داشته باشد و راهکارهایی در این زمینه دنبال می‌شود که موضوع فرهنگ‌سازی برای تفکیک زباله از مبدأ نیز بر همین اساس مطرح شده است.
او با اشاره به مصوبات و طرح‌هایی که شورای شهر درباره حقوق کودکان، زنان، معلولان و دیگر اقشار آسیب‌پذیر جامعه داشته‌ است، گفت: نباید این منشور جنبه شعاری پیدا کند و باید به عملیات برسد. برای این منظور ایده‌های مختلف از سوی دبیرخانه دائمی پذیرش می‌‎شود.
رئیس کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد بر تلاش در حفظ کرامت انسانی افراد در منشور حقوق شهرنشینی تأکید کرد و افزود: در این منشور تلاش بر این است تا کرامت انسانی حفظ شود و در صدر قرار گیرد.
او با اشاره به برخی از مؤلفه‌های شهر انسان‌محور، اظهار کرد: مؤلفه دیگر شهر انسان‌محور توجه به پیاده‌هاست و بر همین اساس افزایش پیاده‌راه‌ها در دستور کار قرار گرفته است. از سوی دیگر فعالیت‌هایی برای فرهنگ‌سازی شهروندان در هنگام عبور از خط‌‌کشی در خیابان انجام خواهد شد.
وی با اشاره به نقش امام رضا(ع) در گردآوردن افکار مختلف دور هم، بیان کرد: به منظور گردآوردن افکار مختلف، خانه گفت‌وگو نیز در مشهد راه‌اندازی شد و عقاید مختلف کنار هم می‌نشینند و با هم گفت‌وگو می‌کنند.
دکتر گودرز افتخارجهرمی، از استادان برجسته رشته حقوق در کشور هم در این مراسم گفت: اولین‌بار شورای شهر مشهد ابتکار این عمل را داشته است و باید دیگر شهرها اقدام و حقوق شهرنشینی شهر خود را با الگو گرفتن از منشور مشهد تدوین و تصویب کنند.