اربعین، سنت حسنه‌ای که از شعائر الهی است

در کتاب کامل‌الزیارات، مرحوم ابن‌قولویه بابی را قرار داده است به‌عنوان «ثواب کسی که امام‌حسین (ع) را سواره یا پیاده زیارت کند». او در این قسمت که باب نهم از این کتاب شریف است، ۱۰ روایت را ذکر کرده است که اغلب آن‌ها به ثواب زیارت به‌صورت پیاده اشاره کرده‌اند و می‌گویند: «اگر فردی پیاده به زیارت امام‌حسین (ع) اقدام کند، برای هر قدمی که برمی‌دارد، ثواب، درج و از او گناهانی را محو می‌کنند» (کامل‌الزیارات/۱۳۲).

اما برای زیارت سیدالشهدا (ع) در اربعین شهادت آن امام بزرگوار اگرچه روایاتی ذکر شده، آنچه به‌صورت متواتر معنوی وارد شده است، اصل زیارت آن حضرت در تمام اوقات است؛ البته در مبانی دینی، اصولی وجود دارد که از متون دینی برخی سنت‌ها و مناسک، استنباط‌شدنی است و به‌واسطه این مبانی و اصول استنباطی، می‌تواند پیاده‌روی و دیگر مناسک دینی درباره شهادت حضرت حسین‌بن‌علی (علیهماالسلام) را که انجامش مستحب است، توجیه کند؛ و آن اصل دینی عبارت است از آنکه از رسول خدا (ص) نقل شده است: «مَنْ سَنَّ سُنَّه حَسَنَه فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَه مِنْ غَیْرِ أَنْ یُنْقَصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَیْ‏ءٌ؛ کسی که روش و سنت حسنه‌ای را پایه‌گذاری کند، برای آن فرد اجر و ثواب آن سنت پایه‌گذاری‌شده خواهد بود و همچنین اجر کسی و کسانی را که به آن سنت حسنه تا روز قیامت [پای‌بند باشند](تا روزی که آن سنت اجرا شود) بدون آنکه از اجرش چیزی کاسته شود، خواهند داد». (کتاب کافی/ جلد ۵، ص ۱۰)

و نیز در جای دیگری از قول امام‌صادق (ع) وارد شده است که فرمودند: «مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِیِّ (ص) شَیْ‏ءٌ مِنَ الثَّوَابِ فَعَمِلَهُ کَانَ أَجْرُ ذَلِکَ لَهُ وَ إِنْ کَانَ رَسُولُ ا... (ص) لَمْ یَقُلْهُ (کتاب المحاسن/ جلد یک، ص ۲۵)؛ یعنی اگر روایتی از رسول خدا (ص) درمورد ثواب داشتن عملی به شخص برسد و او به همان قصد انجامش دهد، آن پاداش به وی داده می‌شود؛ هرچند پیامبر چنین روایتی را بیان نفرموده باشند». پیاده‌روی اربعین حسینی نیز سنت حسنه‌ای است که در طول تاریخ شکل گرفته و اکنون به یک شعار دینی مبدل شده است.

امروز پیاده‌روی اربعین جزو شعائر الهی است که می‌تواند حوزه اعتقادی را از مرز اسلام به بیرون از آن بکشاند و به یک رسانه قوی بین‌المللی بدل شود. خداوند در آیه‌ای شریفه می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از مقتضیات ایمان شما این است که نه باید مخالفت با شعائر الهی را و نه چهار ماه حرام را حلال بشمارید». (سوره مائدة/۲) و همچنین خداوند در آیه شریفه دیگری فرموده است: «هرکه شعائر الهی را بزرگ شمارد و تعظیم کند، این عملکرد او از پرهیزکاری قلب‌هاست» (سوره حج/۳۲).

پروردگار در قرآن کریم، اعمال و مناسک حج را از شعائر الهی نامیده است؛ اعمال و مناسک قربانی و وقوفات و سعی میان صفا و مروه همه جزو شعائر الهی است، پس زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) نیز از شعائر الهی تلقی شده است و این سنت را کسی جعل نکرده، بلکه در طول تاریخ پدید آمده است. بدین‌سان می‌توان این حرکت عظیم دینی را، هم جزو عبادات و مناسک دینی تلقی کرد و هم یک حرکت سیاسی ضدظلم و ستم ظالمان دانست و هم می‌توان به‌عنوان یک حرکت بازدارنده اعتقادی دربرابر حرکت‌های انحرافی‌ای که تلاش می‌کنند در دین خدا نفوذ کنند، از آن بهره گرفت.

در ادامه حتما بخوانید معیار شناخت میان حق و باطل

به‌عبارت دیگر به معنای واقعی، حرکت حضرت سیدالشهدا (ع) احیاکننده دین با تمام ظرفیت‌هایی است که در یک دین الهی نهفته است و به تناسب در مقاطع گوناگون تاریخی و در بستر‌های تاریخ شکوفا می‌شود. این ظرفیت‌ها می‌تواند در حوزه اعتقادی، عبادی، سیاسی، اجتماعی و حتی اخلاقی بوده باشد، پس این حرکت به معنای واقعی جزو شعائر الهی بلکه حقیقتا شعائر الهی است که تعظیم آن، موجب احیای دین شده است؛ دینی که حضرت اباعبدا... (ع) به‌خاطر آن هم خود به شهادت رسیدند و هم تمام یاران و فرزندان و خاندان خودشان را در این راه از دست دادند.