سامانه «گنبد آهنین» اسرائیل چیست و چگونه عمل می‌کند؟ + عکس

به گزارش شهرآرانیوز - ایده اسرائیل برای تولید سامانه ضدموشک کوتاه‌برد به دهه‌ی ۹۰ میلادی باز می‌گردد. در این سال‌ها حذب‌الله لبنان چندین‌بار مراکز جمعیتی شمال اسرائیل را موشک‌باران کرد. هر چند این حملات تلفات زیادی نداشت، اما ذهن اسرائیلی‌ها را به فکر تولید سامانه‌ای کوتاه‌برد در خود اسرائیل برای مقابله با راکت و خمپاره‌ها انداخت. مقامات دفاعی آمریکا آن‌زمان هشدار دادند که چنین پروژه‌ای شکست می‌خورد، بنابراین تلاش جدی‌ای در این زمینه انجام نشد.

در جنگ دوم لبنان در سال ۲۰۰۶ حزب الله حدود ۴۰۰۰ راکت به سمت شهر‌های شمالی اسرائیل از جمله حیفا شلیک کرد. کشته و زخمی شدن ۱۱۹ غیرنظامی و صدمه‌دیدن ۱۲۰۰۰ ساختمان، بزرگی تهدید پیش روی اسرائیل را آشکار ساخت.

تصمیم‌گیری و بررسی گزینه‌های مختلف برای اسرائیل به مدت یک‌سال پس از جنگ به طول انجامید. نهایتا در سال ۲۰۰۷ وزیر دفاع وقت، امیر پرتز، سامانه موشکی‌ای که قرار بود توسط کمپانی رافال توسعه یابد به عنوان پروژه مورد نظر خود برای رهگیری راکت‌ها اعلام کرد و لقب «گنبد آهنین» برای آن انتخاب شد. این نام و نام رهگیر سامانه را همسر مسئول پروژه انتخاب کرد. قرار بود این سامانه طبق برنامه تا ۲ سال بعد یعنی در سال ۲۰۰۹ به صورت کامل راه‌اندازی شود. با این حال مشکل همیشگی کمبود بودجه عملا این سامانه را تا سال ۲۰۱۱ به تاخیر انداخت و حتی باعث شد اسرائیل به فکر خرید سامانه‌ای از کشور‌های دیگر بیفتد. بالاخره وزارت دفاع اسرائیل در سال ۲۰۱۰ گزارش داد که تست‌های سامانه کامل شده و به زودی وارد خدمت خواهد شد.

گنبد آهنین سامانه‌ای موشکی برای دفاع در مقابل راکت‌های کوتاه‌برد و گلوله‌های خمپاره است. این سامانه محصول همکاری کمپانی معروف «رافائل» و «صنایع هوافضای اسرائیل» است و از سال ۲۰۱۱ به کار افتاده است. قیمت تمام شده هر آتش‌بار ۵۰ میلیون دلار است و هزینه هر بار شلیک آن ۲۰۰۰۰ دلار براورد شده که نسبت به راکت‌های ارزان‌قیمت و گلوله‌های خمپاره که برای مقابله با آن‌ها ساخته شده بسیار گران است.

بخشی از این هزینه را آمریکا تامین کرده است. این سیستم در داخل رژیم صهیونیستی منتقدان زیادی دارد. هر کدام از موشک‌های این سیستم هزینه‌ای معادل ۲۵ هزار یورو دارد و این در حالی است که قرار است این سیستم موشک‌هایی را که بسیار ارزان‌قیمت‌تر هستند و کمتر از چند صد یورو ارزش دارند، سرنگون کند. این برآورد به این معناست که جنبش مقاومت - چه در لبنان و چه در فلسطین- از حالا به بعد وارد جنگی اقتصادی با اسرائیل می‌شود. گروهی دیگر معتقدند که فریب‌دادن سیستم راداری دفاع موشکی گنبد آهنین بسیار آسان است؛ فقط کافی است که راه این فریب پیدا شود.

جزئیات زیادی درباره این سامانه منتشر نشده، اما با توجه به اطلاعات ارائه شده توسط کمپانی سازنده و برخی حدس و گمان‌ها می‌توان خصوصیات کلی این سامانه و نحوه‌ی عملکرد آن را بررسی کرد.

این سیستم از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:

رادار ردیابی و پیگیری: این سامانه راداری ساخت شرکت «التا» از شرکت‌های تابع صنایع هوافضای اسرائیل است. این رادار ELM-۲۰۸۴ نام دارد و قادر است راکت را بیابد و مسیر حرکت آن را دنبال کند.

سیستم مدیریت نبرد و کنترل سلاح: مرکز فرمان گنبد آهنین را یک شرکت نرم‌افزاری اسرائیلی به نام سامانه‌های «ام‌پرست» به سفارش «رافائل» ساخته‌ است. این واحد براساس داده‌هایی که از رادار به آن می‌رسد مشخص می‌کند که آیا موشک در یک مرکز جمعیتی فرود خواهد آمد یا خیر. فقط در صورتی که این‌چنین باشد موشک‌های رهگیر به سوی هدف شلیک خواهند شد.

واحد پرتاب موشک: این واحد از پرتابگر‌هایی تشکیل می‌شود که موشک تامیر را شلیک می‌کنند. موشک تامیر که در صنایع دفاعی رافائل ساخته می‌شود به حسگر‌های الکترو-اپتیک مجهز است و چند باله برای افزایش مانور پذیری دارد.

رادار ردیابی و پیگیری

سامانه‌ی گنبد آهنین از رادار EL/M-۲۰۸۴ ساخت کمپانی «التا» استفاده می‌کند. این رادار می‌تواند هواگرد‌های معمولی را در ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتری و گلوله‌های خمپاره و راکت‌ها را از ۱۰۰ کیلومتر ردیابی کند. در حالت ثابت میزان پوشش EL/M-۲۰۸۴،  صد و بیست درجه است و در حالت گردان ۳۶۰ درجه‌ی کامل را پوشش می‌دهد. این رادار یک رادار چندمنظوره (MMR) است، به این معنی که هم کشف و هم درگیری با هدف بر عهده‌ی همین رادار است و نیاز به رادار دیگری در  سامانه نیست. به علاوه از آن به عنوان یک رادار مقیاس‌پذیر یاد می‌شود. یعنی بسته به نوع ماموریت می‌توان از تعداد ماژول‌های گیرنده/فرستنده‌ی آن کاست و قدرت آن را کاهش یا افزایش داد. EL/M-۲۰۸۴ به راحتی قابل حمل است و در سامانه‌ی گنبد آهنین توسط یک دستگاه خودروی ۶*۶ حمل می‌شود و در عرض ۲۰ دقیقه نصب و فعال می‌شود.

سیستم مدیریت نبرد و کنترل سلاح

این بخش قلب سامانه است. این مرکز یک پناهگاه کوچک است که می‌توان آن را به سادگی با یک خودروی ۶*۶ جابه جا کرد. وظیفه‌ی این مرکز دریافت اطلاعات از رادار، تحلیل و محاسبات و در نهایت صدور دستور شلیک رهگیر است. نرم‌افزار اصلی این مرکز که محصول کمپانی Mprest است مسئول تحلیل اطلاعات دریافتی از رادار و محاسبات مربوط به پیش بینی محل برخورد و مسیر هدف و همچنین محاسبات مربوط به هدایت رهگیر است. این مرکز هم می‌تواند فرایند رهگیری را به شکل کاملا خودکار انجام دهد و هم اپراتور‌ها می‌توانند خود کنترل این فرایند را به دست بگیرند. در کنار این مرکز در سایت فرماندهی یک منبع تامین جریان برق و یک مرکز انقال اطلاعات سیار نیز قرار دارند. مرکز کنترل سلاح و مدیریت نبرد اطلاعات رادار و فرامین مربوط به رهگیری را از طریق این مرکز اطلاعات سیار دریافت و ارسال می‌کند. همچنین از طریق این مرکز کل سامانه می‌تواند به شبکه‌ی پدافندی سراسری اسرائیل و همچنین به سپر موشکی آمریکا متصل شود.

واحد پرتاب موشک

هر آتش‌بار گنبد آهنین معمولا دارای ۳ پرتابگر است که هر پرتابگر ۲۰ رهگیر آماده به شلیک را در خود جای داده است. رهگیر این سامانه «تامیر» (به معنای قد بلند یا لاغر) نام دارد. این رهگیر احتمالا یک موشک تک‌مرحله‌ای سوخت جامد است که طول آن ۳ متر و قطرش ۱۶ سانتی متر می‌باشد و وزنی معادل ۹۰ کیلوگرم دارد. حداکثر سرعت این موشک ۲.۲ و بردش بین ۴ تا ۷۰ کیلومتر ذکر شده است. «تامیر» به وسیله‌ی دو ردیف ۴تایی از بالک‌ها کنترل می‌شود. در نوک این موشک فیوز مجاورتی و سنسور الکترواپتیکال قرار گرفته. این سنسور عملکرد صحیح و با دقت کامل موشک را در تمامی شرایط جوی تضمین می‌کند. در زیر فیوز و سنسور نیز سر جنگی موشک (تقریبا در میانه‌ی بدنه‌ی آن) به وزن ۱۱ کیلوگرم قرار گرفته است.

نمونه‌ای از موشک رهگیر گنبد آهنین

نحوه عملکرد گنبد آهنین اسرائیل

زمانی که رادار EL/M-۲۰۸۴  هدفی را اعم از راکت یا خمپاره کشف کند اطلاعات آن به مرکز کنترل سلاح و مدیریت نبرد ارسال می‌شود. کامپیوتر‌های این مرکز با تحلیل اطلاعات و محاسبات، محل برخورد هدف را مشخص می‌کنند. چنانچه مسیر هدف به سمت مناطق تحت حفاظت سامانه باشد دستور رهگیری سریعا صادر می‌شود و در صورتی که مشخص شود هدف در مناطق بی خطر به زمین اثابت خواهد کرد رهگیری شلیک نخواهد شد. در صورت صدور دستور رهگیری موشک «تامیر» شلیک می‌شود و به سمت هدف می‌رود. در این میان نیز اطلاعات مربوط به موقعیت هدف به صورت لحظه به لحظه از طریق مرکز کنترل به رهگیر ارسال می‌شود. زمانی که سنسور رهگیر هدف را یافت به سمت آن می‌رود و اقدام به نابودی آن می‌کند.

می‌توان گفت سامانه‌ی گنبد آهنین تنها سامانه‌ای است که به صورت گسترده در شرایط جنگی به کار گرفته شده و بنابر اعلام ارتش اسرائیل این سامانه در درگیری‌های سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ غزه به ترتیب موفق به رهگیری ۴۲۱ و ۷۳۵ راکت و خمپاره شد و به نرخ موفقیت ۸۵ و ۹۰ درصدی در این سال‌ها دست یافت. سازنده مدعی است تا میانه سال ۲۰۲۰ میلادی  این سیستم  ۲۰۰۰ راکت را با موفقیت ۹۰ درصد رهگیری کرده است.

در نبرد سال ۲۰۲۱ بین غزه و اسرائیل براساس بیانیه ارتش اسرائیل طی ۱۲ روز نبرد با حماس، این ارتش ۱۵۰۰ هدف را در غزه هدف قرارداده که ۲۰۰ نیروی حماس شهید شده‌اند. ۴۳۶۰ راکت شلیک شده که ۹۰ درصد آن براساس گفته مقامات اسرائیل سرنگون شده است. مقامات غزه اعلام کردند طی ۱۲ روز نبرد ۲۳۲ نفر شهید و ۱۹۰۰ نفر زخمی شدند. ۲۵۰ خانه تخریب و ۶۷۸ خانه اسیب دیده است. اسرائیل ۱۳ کشته داشته است.

اذربایجان اولین مشتری خارجی این سیستم بود. این کشور در سال ۲۰۱۶ دست به سفارش این سیستم زد، ولی از تعداد سیستم سفارشی اطلاعای در دست نیست.

امریکا در سال ۲۰۱۹ دو گردان از این سیستم شامل ۱۲ لانچر، دو رادار و ۴۸۰ موشک را برای پوشش پایگاه‌های خط مقدم خود در برابر حملات راکتی و خمپاره‌ای سفارش داد. این سیستم در سپتامبر سال ۲۰۲۰ تحویل ارتش امریکا شد. نسخه در خدمت ارتش امریکا متحرک بوده و روی کامیون HEMTT نصب شده است.  

نفوذ پهپاد ایرانی به سامانه ضدموشک اسرائیلی

چندی پیش حزب‌الله لبنان توانست با پروازی چندساعته بر فراز آسمان فلسطین اشغالی از مهمترین پایگاه هسته‌ای صهیونیست‌ها تصویربرداری کند. مدتی بعد سید‌حسن نصرالله در سخنرانی خود با اعلام اینکه این پهپاد ساخت ایران بود، گفت: این عملیات برای حزب‌الله موفقیت بزرگی بود. پس از سخنرانی سید‌حسن نصرالله، مقامات صهیونیست در واکنش به این سخنرانی اعلام کردند که هدف اصلی این پهپاد رصد فعالیت‌های اکتشاف گاز اسراییل بود.

جنگنده اسرائیلی پس از آنکه پهپاد ایرانی ۶۰ کیلومتر در خاک سرزمین‌های اشغالی نفوذ کرد، ان را منهدم نمود.

اما پس از گذشت مدتی به تدریج واکنش‌ها نسبت به ناکارآمدی سیستم گنبد آهنین صهیونیست‌ها شدت گرفت و در این بین یکی از درجه‌داران ارشد صهیونیست از مقام خود خلع و سیستم پدافندی پاتریوت در حیفا مستقر شد تا از این شهر بندری در برابر موشک‌ها و پهپاد‌ها محافظت کند.

پهپادی که توسط حزب‌الله به سرزمین‌های اشغالی فرستاده شده بود، دارای فناوری پیچیده‌ای بود که صهیونیست‌ها در گام نخست موفق به شناسایی آن نشده بودند به طوری که به فاصله ۴۰ کیلومتری دیمونا نیز رسیده بود و توانسته بود از این تاسیسات اتمی تصویربرداری کند

وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در این باره گفته است: مسلماً تکنولوژی پهپادی که اخیرا توسط حزب‌الله لبنان بر فراز آسمان فلسطین اشغالی به پرواز درآمد و چشمان دشمنان را خیره کرد، آخرین فناوری و تکنولوژی ایران نبود.

وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح ایران در ادامه گفته بود: رژیم صهیونیستی روی سیستم پدافند هوایی و گنبد آهنی‌اش بسیار تبلیغات کرده بود، اما این پهپاد آنان را رسوا کرد و آبرویشان را برد، چون آن‌ها با انجام عملیات روانی بر روی قدرت نظامی‌شان به کشور‌های مختلف تجاوز می‌کنند و زمانی که این از درون متلاشی شود، قدرتشان کاملا به لحاظ روانی شکسته خواهد شد.

در ادامه حتما بخوانید عملیات طوفان الاقصی| دست کم ۱۰۰ صهیونیست به هلاکت رسیده‌اند

اصلی‌ترین دلیل ناکامی گنبد آهنین در دفع موشک‌های حماس

از سال گذشته تا کنون که اسرائیل وارد فاز اجرایی سامانه دفاع ضد موشک گنبد آهنین شده است، تبلیغات بسیاری پیرامون درباره غیر قابل نفوذ بودن آن انجام شده است؛ به طوری که آن را کارآمد‌ترین پوشش ضدموشک جهان نامیده‌اند. اما اخیرا با هدف قرار گرفتن نقاط مختلف اسرائیل، شکست‌پذیر‌بودن این سامانه پرهزینه حداقل در میدان جنگ با گروه کوچک مقاومت تایید شد.

روزنامه انگلیسی گاردین اخیرا در مطلبی با اشاره به اخبار فعالیت این سیستم دفاع موشکی، نوشته است این سیستم ۷ موشک پرتاب شده از سوی حماس را سرنگون کرده، اما دست کم در ۱۱ مورد نتوانسته این موشک‌ها را ردیابی کند. گاردین به نقل از یکی از کارشناسان نزدیک به این پروژه نوشت، این سیستم ممکن است در آینده موفقیت‌هایی داشته باشد، اما فعلا با محدودیت‌هایی رو‌به‌روست که کارایی آن را زیر سؤال می‌برد: از جمله این محدودیت‌ها این است که این سیستم تنها ۲ باتری دارد.

منابع: جنگ‌آوران، شرق، دیدبان

در ادامه حتما بخوانید لحظه‌به‌لحظه با عملیات طوفان الاقصی | حملات سنگین موشکی مقاومت فلسطین به مناطق مختلف سرزمین‌های اشغالی+ فیلم

در ادامه حتما بخوانید ویدئو | تصاویری از حملات غافلگیرانه حماس به اسرائیل

در ادامه حتما بخوانید اسماعیل هنیه: «طوفان‌الاقصی» تا بیرون از فلسطین توسعه می‌یابد