مروری بر وضعیت اشتغال و نرخ بیکاری در خراسان رضوی در مقایسه با آمار کشوری

هاشمیان | شهرآرانیوز؛ نرخ بیکاری خراسان رضوی در پاییز ۱۴۰۲ به ۵.۳ درصد رسیده درحالی که در مدت مشابه سال گذشته ۴.۹ درصد بوده است. این یعنی بر اساس گزارش مرکز آمار در یک سال گذشته با وجود کاهش نرخ بیکاری در کشور به تعداد بیکار‌های استان ما اضافه شده است. نمی‌خواهیم با اعداد و ارقام سردرگمتان کنیم، اما آن طور که در این گزارش آمده نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال استان نسبت به پاییز سال گذشته کاهشی بوده است. این درحالی است که این شاخص‌ها در میانگین کشوری افزایشی بوده است.

چرا آمار کاغذی با احساس ما تفاوت دارد؟

این اعداد و ارقام نمی‌توانند به طور دقیق وضعیت اشتغال را نشان دهند. چرا؟ چون مرکز آمار این شاخص‌ها را براساس یک تعریف بین المللی به دست می‌آورد، نه آنچه از مفهوم شغل و بیکاری در جامعه احساس می‌شود. آنچه افراد از یک شغل انتظار دارند، کسب حداقل درآمد برای تأمین نیاز‌های اولیه است، آن هم نه برای یک یا دو روز، اما مرکز آمار می‌گوید هرکسی که در ماه حداقل یک ساعت کار کرده یا بنا به دلایلی به طور موقت کارش را ترک کرده باشد، شاغل است.

جالب‌تر آنکه در ادامه این تعریف، نوعی دیگر از شاغل را نیز معرفی کرده که حتی بدون مزد هم به آن‌ها شاغل اطلاق می‌شود. افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانواده خود که با او نسبت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند (کارکنان فامیلی بدون مزد) شاغل هستند. حتی اگر سرباز باشید و برای بعد از خدمت خود برنامه‌ای نداشته باشید، باز هم شاغل محسوب می‌شوید.

همچنین شاغلان کار‌های فصلی، افرادی که به طور موقت کار خود را ترک کرده اند و حتی کسانی که به دلیل اشتغال فصلی در خارج از زمان کار خود قرار دارند، همه و همه از نگاه مرکز آمار دارای اشتغال ناقص هستند و بیکار محسوب نمی‌شوند. بنابر همین تعریف نیز بیکار کسی است که سه ویژگی را هم زمان داشته باشد جویای کار باشد، در هفته مرجع (زمان آمارگیری) بدون کار باشد و در انتظار بازگشت به شغل قبلی خود نباشد، بیکار محسوب می‌شود. پس دلیل تفاوت احساس ما با آمار کاغذی نگاه متفاوت در تعریف هاست.

افزایش بیکاری با وجود کاهش مشارکت

پاییز امسال نرخ مشارکت اقتصادی در استان، یعنی تعداد افراد بیکار و شاغلی که توانایی انجام کار دارند، نسبت به جمعیت بالای ۱۵ سال آن کاهش یافته است. ازسوی دیگر نسبت اشتغال در خراسان رضوی یعنی تعداد افراد شاغل درمقایسه با جمعیت بیشتر از ۱۵ سال نیز کمتر شده است.

اگر بخواهیم خلاصه‌ای از این اعداد و ارقام را بگوییم، درمجموع هم مشارکت اقتصادی و هم نسبت اشتغال در استان نسبت به سال گذشته روند کاهشی داشته است. نکته بسیار مهم این است که معمولا با کاهش مشارکت باید شاهد کاهش نرخ بیکاری نیز باشیم، چون افراد کمتری (البته براساس تعریف مرکز آمار) جویای شغل بودند، اما در پاییز امسال باوجود کاهش در مشارکت شاهد افزایش نرخ بیکاری بودیم.

مقایسه با میانگین کشور خوب یا بد؟

در تحلیل اعداد و ارقام نرخ بیکاری استان چند نگاه وجود دارد، مثل همه آمارها، برخی آن را مثبت می‌بینند و برخی منفی. مثلا نگاه مثبت مسئولان می‌شود اینکه خراسان رضوی دومین استانی است که کمترین نرخ بیکاری را در کشور دارد، اما نگاه دقیق‌تر به اعداد و ارقام نشان می‌دهد که میانگین نرخ بیکاری کشور با وجود افزایش نرخ مشارکت اقتصادی در پاییز امسال نسبت به سال قبل کاهشی بوده، اما در استان ما این روند برعکس بوده است.

از طرفی باید این نکته را اضافه کنیم که بخش مهم اشتغال استان و مشهد در حوزه خدمات و مشاغل فصلی است، پس با توجه به تعریف‌های مرکز آمار یکی از دلایل بالاتر بودن نرخ مشارکت اقتصادی استان و کمتر بودن نرخ بیکاری ما نسبت به میانگین کشوری می‌تواند همین موضوع باشد. همچنین سال گذشته باتوجه به فروکش کردن کرونا و لغو محدودیت‌ها شاهد افزایش سفر‌ها بودیم که همین موضوع موجب افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری نسبت به سال‌های همه گیری کرونا شد، البته برخی کارشناسان همان موقع نیز این افزایش اشتغال را موقتی می‌دانستند. در سال جدید افزایش تورم و تناسب نداشتن حقوق و دستمزد با نیاز، افراد را به سمت بیکاری یا مشاغل کاذب کشانده است.