«کارنامه فیاض»، راهی که گشوده شد

خراسان در تاریخ و  پیشینه دست کم هزارساله اش نام آورانی در شناسنامه خود دارد که پایه و مایه روزگاران پس از خود شده اند؛ آنان که ریشه دوانیده اند در تاروپود دانش و فرهنگ و ادبیات خراسان و ایران. مگر می‌شود به تأثیر فردوسی‌ها و بیهقی‌ها در نظم و نثر این سرزمین بی اعتنا بود؟ ازهمین رو، در روزگاران نزدیک به ما نیز کم نبوده اند کسانی که رد و نشان آن‌ها را در ادبیات و فرهنگ معاصر به روشنی می‌توان یافت؛ کسانی که خود مربیان و استادان افرادی شدند و هرکدام نام و آوازه‌ای یافتند و امروز نیازمند شناخت بیش ازپیش آن‌ها هستیم؛ دکتر علی اکبر فیاض تنها یکی از این نام هاست.

در آیین رونمایی از «کارنامه فیاض»، دکتر قنوات اشاره‌ای به جا و  البته راهبردی به نکته‌ای کرد و گفت که باید شناخت زنده یاد دکتر فیاض را به دو فصل پیش از انتشار این کتاب و پس از انتشار آن تقسیم کرد. این سخن ضمن اینکه نگاهی به پژوهش عالمانه، دقیق و اثرگذار دکتر سلمان ساکت برای انتشار «کارنامه فیاض» دارد، ازسویی دیگر نکته‌ای مهم را گوشزد می‌کند و آن این است که چه بسیار بزرگانی در این بوم و بر هستند که هنوز ناشناخته اند و نیازمند پژوهش‌هایی درخور چونان «کارنامه فیاض». دکتر پروین گنابادی نیز که خود وارث نامی مشهور و خوش نام (زنده یاد محمد پروین گنابادی) در ادبیات و شعر معاصر است، به درستی نام‌هایی را بر زبان راند که هرکدام می‌طلبد با بازشناسی درخور و پژوهشی چونان «کارنامه فیاض»، جایگاه اثرگذار آن‌ها در سپهر ادبیات و فرهنگ و تاریخ این سرزمین به ویژه خراسان پیش چشم آید: کسانی، چون ادیب نیشابوری و میرزا حبیب خراسانی.

دکتر ساکت با «کارنامه فیاض» گامی شایسته را برداشت و کاری بایسته را به دوستداران ادبیات و تاریخ و شعر خراسان و بلکه ایران پیشکش کرد. مانانام دکتر فیاض یکی از این بزرگان بود که تأثیر او را به ویژه در پایه گذاری دانشکده ادبیات و دانشگاه فردوسی که سنگ بنای دیگری برای گسترش دانش و ادب در این اقلیم بود، نمی‌توان نادیده گرفت. «کارنامه فیاض» این راه را گشود و امید که نام‌های بزرگ دیگری که در این سلسله وجود دارند، موضوع پژوهش‌های بعدی قرار گیرند.

بی گمان شخصیت زنده یاد فیاض نیازمند چنین معرفی و پژوهشی بود. در بزرگی دکتر فیاض چه ستایشی بهتر از تمجید زنده یاد دکتر غلامحسین یوسفی که گفت: «نکته بسیار مهمی که در شیوه عالمانه استاد فیاض به نظر می‌رسید، پرهیز از هرگونه اظهارفضل بود در گفتن و نوشتن. بنده طی سال‌ها مصاحبت با او هرگز ندیدم در هیچ بابی وی اندک ادعایی بورزد.»

در ادامه حتما بخوانید فردوسی پاسبان زبان فارسی

و نیز گفته زنده یاد جمال زاده که در دهه ۱۳۱۰ خورشیدی و در خانه دکتر غنی با دکتر فیاض دیداری داشته است، ماجرای این دیدار را چنین نوشته است: 

«.. شخص ایرانی دیگری هم با لباس خیلی ساده (گویا پیراهن و تنبان و عبای مستعملی) در انتظار دکتر غنی بود... رفته رفته صحبت مرا با این شخص ناشناس که فهمیدم از اصحاب علم و دانش است، به درازا کشانید و معلوم شد، فیاض نام دارد و از اهالی مشهد است.... این همان مرد فاضلی است که با یاری دکتر غنی، خدا را شکر رفته رفته در تهران در کار علم و تحقیق به مقام بلندی رسید و به مشهد مراجعت کرد و در دانشگاه آن شهر دارای کرسی ادبیات گردید.»

دکتر فیاض در چهارم شهریور ۱۳۵۰ در مشهد جهان را بدرود گفت و در حرم رضوی به خاک سپرده شد.