ساخت‌وسازهای غیرمجاز و معضلات اجتماعی

روند رو‌به‌رشد ساخت‌وساز و به‌تبع آن گسترش مشهد و تقاضای زیاد برای خانه‌دار شدن مشکلاتی را برای شهر ایجاد کرده است. هرکدام از این مشکلات تأثیر جدی بر جامعه خواهد گذاشت. حال اگر این ساخت‌وساز‌ها غیرمجاز و غیراصولی باشد که دیگر هیچ! ساخت‌و‌ساز‌های غیرمجاز و بعضا بدون دریافت مجوز از مراجع ذی‌صلاح مشکلات فراوانی را برای شهر به بار خواهد آورد و از آن جمله می‌توان لطمه به زیرساخت‌های یک شهر یا محله نام برد که می‌تواند آغازگر یک معضل اجتماعی شود.
مدت‌هاست در محله امام هادی(ع) شاهد فعالیت گسترده و بی‌رویه سازنده‌های غیرمجاز هستیم که ثمره‌اش رشد قارچ‌گونه ساختمان‌های ناایمن است که، چون ظاهر زیبایی دارند، نظر قشر کمترخوردار را که متقاضی خانه‌دار شدن هستند به خود جلب می‌کند. جالب است که بسیاری از خریداران، این واحد‌های غیرمجاز را به صورت پیش‌فروش و قبل از ساخت می‌خرند. سؤال اینجاست که این سازنده‌ها چطور می‌توانند با خیال راحت ساختمان غیرمجاز بسازند و بفروشند. سود حاصل از چنین ساخت‌وساز‌هایی به اندازه‌ای در خور توجه است که سازنده را ترغیب می‌کند هنوز عملیات ساختمانی تمام نشده، دنبال خرید زمین دیگری در منطقه و ساختمان دیگری باشد. این‌ها نه مصالح کاملی می‌خرند و نه نیازی به پرداخت حق مهندسان ناظر و طراح دارند. برای همین حاشیه سود ساخت‌وساز غیرمجاز به شدت بالاست. اما تبعات این سبک از ساخت‌وساز در محله کاملاً هویداست و بعضی از این مشکلات چند سال دیگر خودش را نشان می‌دهد. ساختمانی که اصول اولیه مهندسی سازه و معماری در آن رعایت نشده است چگونه نمی‌تواند سرپناه مطمئن و امنی برای ساکنان و مجاورانش باشد. ساختمانی که در آن پی و سازه و مصالح طبق نقشه مهندسی اجرا نمی‌شود، با کوچک‌ترین حادثه‌ای فرو خواهد ریخت.

غیرمجاز‌ها بافت این منطقه را هم از نظر منظر شهری و هم از نظر جمعیتی دگرگون و امام هادی را به محله‌ای چند قومیتی تبدیل کرد که مردمش برخلاف قبل از نظر فرهنگ متفاوت هستند و این خود یک معضل جدی اجتماعی است. آسیب دیگر این پدیده؛ اختصاص نیافتن پارکینگ برای خودروهاست. از آنجایی که بیشتر خانواده‌ها دست‌کم یک وسیله نقلیه دارند، با نبود جانمایی پارکینگ در ساختمان‌ها، سونامی پارک خودرو در معابر ایجاد شده است که کلید بسیاری از اختلاف‌ها و معضلات بعدی مثل محدود شدن رفت و آمد، آلودگی بصری، سرقت، درگیری‌های فیزیکی و... خواهد بود و در پاره‌ای از موارد می‌تواند به تنهایی آغازگر یک آسیب اجتماعی مانند ضرب و جرح یا قتل باشد. ساخت‌وساز غیرمجاز متأسفانه پیامد‌های جبران نشدنی برای محله امام هادی (ع) داشته است. البته با کمی جدیت و قاطعیت در سال‌های قبل می‌شد این مسئله را مدیریت کرد به طوری که سازنده‌ها ضرر نکنند و فراری نشوند و مردم هم خانه‌دار شوند. اما جدی نبودن از سوی مراجع ذی‌صلاح، کانون زندگی ساکنان محله را تحت‌الشعاع قرار داده و می‌دهد. با نظارت دقیق بر ساخت‌وساز‌ها می‌توان به راحتی بر مشکلات به وجود آمده از این پدیده فائق آمد. به شرطی که نظارت بر حسن انجام ساخت‌وساز بر عهده ناظران سازمان نظام مهندسی و پلیس ساختمان شهرداری باشد و با هرگونه مغایرت در نقشه‌ها و ساخت با جدیت تمام برخورد شود. سازنده‌های غیرمجاز که علاقه‌ای به گرفتن پروانه و... ندارند، به قوه قضاییه دادگاه‌های ویژه شهرسازی معرفی شوند تا در آنجا با آن‌ها برخورد قانونی جدی شود. بازگشت محله امام هادی (ع) به روز‌های سابق و اصلاح این رخداد مستلزم صرف زمان و نیروی انسانی است، اما برخورد با عاملان این وقایع و هدایت آن‌ها به سمت الگوی صحیح ساخت‌وساز کمک شایانی به کنترل و حفظ آسایش محیطی این محله قدیمی و با اصالت خواهد کرد.