مهمان ناخواندهای که این روزها همه را نگران کرده است، شاید آنقدرها هم بد نباشد. این جمله در آغاز باعث انواع برداشتها میشود، حتی شاید موجب نثار ناسزا به گوینده شود و ازسوی دیگر ممکن است در ذهن مخاطب، پژواک جملههای کلیشهای قدیمی شود که هر شرّی، دارای خیر و حکمتی است که البته هست، ولی چگونه میتوان برای ویروسی که پاقدمش با استرس و ترس جمعی همراه بوده و به مرگ و از دست رفتن برخی همنوعان و حتی نزدیکانمان منجر شده است، ثمره و خیری قائل شد؟ بیایید با نگرش متفاوت به مصداق شعر حافظ که میگوید: «عیب میجمله بگفتی، هنرش نیز بگو» کرونا را نیز از منظری دیگر ارزیابی کنیم. کافی است به مراسم عزای آنان که کرونا، عزیزانشان را روانه سینه تراب کرده است، بنگریم که درعین ملال از بیماری و اندوه هجران متوفی و غربت مراسم خاکسپاری و تدفین، لااقل معاف شدهاند از انبوهی از تشریفات زائد ترحیم و حضور مهمانان پرشمار و آداب بسیار تشییع و سپس آیینهای ختم سه روز نخست مرحوم یا مرحومه و هفتم و چهلم و هزینههای رستوران و پذیرایی و گل و آگهی و دیگر حواشی مصیبت که خودش گاهی مصیبتی مضاعف بود و حالا نیست.
باید پذیرفت که کووید ۱۹ یک هشدار بود برای جامعۀ جدا از خدا و ناخدایان مغرور و افسارگسیختهای که سوار بر مرکب فناوری، همهچیز را مسخر خود میپنداشتند و اینک ذلیل و اسیر ویروسی میکروسکوپی شدهاند. کرونا تلنگری برای مدیران ما نیز بود تا ضعف بسیاری از ساختارهای معیوب را دریابند و فاصله عمیق حرف تا عمل را در نیل به دولت الکترونیک و تحقق شهر الکترونیک و همچنین آمادگی نهادهای اجرایی را در بسیاری از زمینهها ازجمله اطلاعرسانی عمومی و آموزش همگانی در عمل، دریابند و عبرت بگیرند. سازمان مدیریت بحران باوجود قانون جامع سال۹۸، از مدیریت بحران کرونا جاماند تا نقش فرابخشی آن مغفول نماند و زمام امور به وزارت بهداشت و درمان سپرده شود. ویروس کرونا انگار آزمون سخت و ابتلای همه ما بود تا قدردان نعمت سلامت باشیم و مرگ را فقط برای همسایه و دیر و دور ندانیم. این ویروس، عیار صداقت ما را در دوستی ثامنالحجج (ع) و قدر دانستن نفس کشیدن زیر سایه خورشید هشتم هم سنجید تا با تماشای تصاویر روزهای گذشته صحنهای حرم و غربت غریبالغربا مطمئن شویم که هویت مشهد، به زیارت و آبرو و رزق ایرانیان از رضای رضا (ع) و زائران اوست. کرونا با شعار لزوم در خانه ماندن و اصل فاصلهگذاری اجتماعی و فیزیکی، باعث شد حتی دلتنگ اقامه نماز جماعت شویم و مرغ دلمان پر بزند برای ارمغان نور و آرامشی که در مساجد داشتیم و بهجت و سروری که پای منبرها، روضهها و هیئات مییافتیم. هزینههای سنگین عروسی نیز با وجود کرونا، ولو تا اطلاع ثانوی، بر سر زوجهای جوان و خانوادههایشان آوار نمیشود و خوشا آنان که در این ایام کرونایی، بیبهانه و بریزوبپاش زائد، راهی خانه بخت شدند!
کرونا با همه منحوس بودنش، این برکت را داشت که مانع برگزاری سمینارهای بیثمر (بخوانید سمیناهارها) و انواع کنفرانسها و مجامع صوری شد و بسیاری از همایشهای بیحاصل و پرهزینه از محل بیتالمال را تعطیل کرد یا با تغییر سبک و شیوه برگزاری بهصورت مجازی و ویدئوکنفرانسی و با کمترین هزینه ممکن به مسیر صلاح و ثواب برگرداند. مراودات اداری و آموزشی ما نیز این روزها شیب تندی را بهسوی جهان جدید ارتباطی، طی میکند که در جای خود مغتنم است. همچنین شیوع بحران کرونا به محیطزیست فرصت تنفس داد و منشأ کاهش آلودگی هوا و ترافیک شهرها شد و بهعنوان یک بحران اجتماعی جهانی (پاندمی) خیزشهای ارزشمند عاطفی و اجتماعی را رقم زد تا همانند بحران سیل سال گذشته کشور و زلزله سال قبلتر، قلب بسیاری از مردمان ایرانزمین بههم نزدیک شود و از گروههای جهادی و طلاب تا تشکلهای مردمی و هیئتهای مذهبی و بسیجیان و مسجدیها و گروههای داوطلب هلالاحمر، پای کار و کمک بیایند و اینبار با تولید تجهیزات محافظت فردی و اقلام بهداشتی، خطشکن امداد و نجات باشند و در روزهای اخیر نیز ضمن همنوایی اقتصادی در بخشش اجاره و تخفیف و امثالهم، جلوههای زیبایی از همبستگی اجتماعی و مساوات و کمک مومنانه را خلق کنند. کرونا خانوادههای بسیاری را دیگرباره کنار هم نشاند تا جایگاه مغفول نهاد خانواده را با تعامل بهینه و گفتوگوی بیشتر و در خانهمانی و گاهی تجربه فعالیتهای خانگی متفاوت مانند لذت بازی با کودکان و حتی طبخ غذای سنتی و نان پختن، برایمان ماندگار کند.
آشتی با کتاب و انس با مطالعه، از دیگر خواص دورانی بوده که سبک زندگی خاصی را برایمان به ارمغان آورده است. مردم قدرشناس ایران هرگز ایثار مدافعان سلامت را از یاد نمیبرند و شهدای این عرصه، در تاریخ جاودانه میمانند. همچنین همه آنانی که در این دوران سخت بحران، جانانه پای سلامت مردم و دستگیری از محرومان ایستادند و با تهیه و تولید مواد ضدعفونیکننده و ماسک و خلق انواع ابداعات و مجاهدتهایی مانند تولید کیتهای سنجش و پژوهش و آزمایش واکسن و داروهای بهبود بیماران، باعث سرافرازی هستند، نیز همواره در حافظه تاریخی مردم ماندگار میمانند. به امید برگزاری عاجل جشن شکرگزاری ریشهکنی کرونا در حرم امامرضا (ع).