کش و قوس قانون بر سر ازدواج کودکان

ازدواج کودکان یا ازدواج زودهنگام نوعی ازدواج رسمی یا غیررسمی است که در آن فرد پیش از رسیدن به ۱۸ سالگی وارد پیمان زناشویی می‌شود. عموماً عبارت «ازدواج زود هنگام» درباره کودکان دختری به‌کار می‌رود که با مردان بزرگ‌سال به دلیل اجبار حاصل از سنت‌های قومی یا مشکلات اقتصادی خانواده، ازدواج می‌کنند. خراسان رضوی تا سال ۱۳۹۶ با تعداد بیش از ۷ هزار ازدواج زیر ۱۵ سال دارای رتبه نخست بین استان‌های کشور بود، ولی اکنون گوی سبقت این آسیب اجتماعی از سوی استان‌های همدان و زنجان از خراسان رضوی ربوده شده است که با توجه به کاهش آمار ازدواج در سنین پایین این خبر خود بر افزایش تعداد این نوع ازدواج صحه می‌گذارد.
ازدواج در کودکی بر پسران و دختران تأثیرات منفی می‌گذارد. هر چند قریب به اتفاق آن‌هایی که صدمه می‌بینند دختران هستند. بیشتر ایشان موقعیت اقتصادی-اجتماعی ضعیفی دارند و بستر ناامن اجتماعی محل سکونت ایشان هم مزید بر علت است. در خانواده‌هایی که به لحاظ اقتصادی ضعیف هستند پدر و مادر معمولا ساعت‌های طولانی از روز یا شب را مشغول کار در محیطی دور از خانه هستند و همیشه نگران امنیت کودک و نوجوان خودشان هستند. اگر پدر و مادر درگیر اعتیاد نیز باشند که مزید برعلت شده و ازدواج زودهنگام کودک و در امان ماندن از شرایط را موجه جلوه می‌دهد. در حالی که در اروپا و سطح بین‌المللی، ازدواج کودکان یکی از اشکال ازدواج اجباری محسوب می‌شود و مصداق نقض حقوق بشر و نمونه‌ای از خشونت جنسیتی است. در کشور ما هنوز به تعریف درستی از ازدواج کودکان نرسیده‌ایم. در مجلس شورای اسلامی ایران طرحی تحت عنوان ازدواج کودکان مطرح شد که مخالفان و موافقان زیادی درباره آن اظهار نظر کرده‌اند. در سال‌های اخیر تلاش‌های فراوانی برای اصلاح قوانین مربوط به ازدواج از سوی فعالان سیاسی و اجتماعی انجام شده است و چندین طرح درباره سن ازدواج کودکان به مجلس رفته، اما این طرح‌ها هر یک به نوعی یا تاکنون به نتیجه نرسیده‌اند یا شکست خورده‌اند.
طرح ممنوعیت ازدواج کودکان یا افزایش حداقل سن ازدواج که به طرح «ازدواج کودکان» معروف شد نیز از دیگر طرح‌های مهمی است که سال گذشته از سوی فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی تدوین شد. این طرح از ابتدا مخالفان زیادی در مجلس داشت و در پایان با رأی اکثریت اعضای کمیسیون قضایی مجلس رد شد و به تصویب نرسید. به دنبال این رویداد، «طیبه سیاوشی»، نماینده وقت مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در حساب کاربری مجازی خود نوشت: متأسفانه طرح ما برای ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال به طور کلی در کمیسیون قضایی مجلس رد شد. آن هم با وجود آنکه پیشتر یک فوریت طرح در صحن مجلس رأی آورده بود. دلایل مخالفان بیشتر مسائل فقهی و شرعی بیان شد و البته بیان داشتند که طرح ما کپی‌برداری از طرح‌های غربی است. اما به نظر من نکته آنجاست که هیچ یک از تصمیم‌گیران این قانون در محلات حاشیه شهر زندگی نمی‌کنند و شاهد پیامد‌های ازدواج زود هنگام نیستند. یا به قول دوستی که چند سال پیش می‌گفت باید از مخالفان قانون حمایت از کودکان و نوجوانان پرسید حاضر هستند دختر کم سن و سال خودشان را به عقد مردی میان‌سال درآورند؟