رجبالمرجب یا ماه رجب هفتمین ماه قمری و اولین ماه از ماههای حرام است و فضیلت بسیاری در روایات برای آن از لسان معصومین (ع) نقل شده است؛ در متون دینی اعم از فقه و حدیث و تاریخ، توجه ویژهای به این ماه شده است و در سیره بزرگان دین ازجمله رسول خدا (ص) و امیرمؤمنان (ع) و همه اهلبیت (ع)، مراقبت و اعمال و ذکرهای خاص برای این ماه وجود دارد. در برتری این ماه، مطالب معتبر و مأثور در منابع دینی دیده میشود، از اینرو توجه، مراقبت و استفاده از لحظههای عمر برای ذخیره توشه معنوی در این ماه، بسیار مهم است.
نقل شده است که رسول خدا (ص) در اول ماه رجب، خطبهای ایراد میفرمودند به این مضمون: «..ای مسلمانان! ماه بزرگ و بابرکتی بر شما سایه افکنده است و آن ماه اَصَب است که رحمت الهی بر کسی که او را پرستش میکند، فرومیریزد؛ مگر مشرک یا فردی که بدعتی را در اسلام، اظهار و ایجاد کرده است. بهراستی که در ماه رجب، شبی است که هرکه در آن بیدار باشد و نماز گزارد، خداوند جسدش را بر آتش حرام میکند و هزار مَلک با او مصافحه میکنند و هزار ملک تا همانند آن روز برای او استغفار میکنند». سپس فرمودند: «هرکه روزی از ماه رجب را روزه بگیرد، از ترس روز قیامت در امان است و از آتش جهنم نجات مییابد».
بر این اساس، ماه رجب برای اهل سلوک، جایگاه ویژهای دارد. همه عرفا در این ماه، بهرههای معنوی خود را برای ورود به ماه شعبان و سپس رمضانالمبارک میگرفتند. بنا بر نقل شاگردان و نیز اسناد و نامههای مرحوم قاضیطباطبایی، این عارف بزرگ، توصیههای مراقبتی خاص را درباره ماههای رجب، شعبان و رمضان و بهخصوص ماه رجب نقل کرده است که عبارتند از توبه، خواندن نمازهای واجب با نوافل در حد امکان، خواندن نماز ظهر در وقت فضیلت، تأکید فراوان بر خواندن نماز شب و توجه به نقش بسیار مؤثر در سیر و سلوک برای رسیدن به مراتب کمال، قرائت قرآن کریم در نافلههای شب، مداومت بر سجده یونسیه و گفتن ذکر یونسیه در سجده، زیارت مشاهد اعظم یعنی حرم مطهر امیرالمؤمنین (ع) و سایر مشاهد مشرفه اهلبیت (ع) و مساجد معظمه مانند مسجدالحرام، مسجدالنبی (ص)، مسجد کوفه، مسجد سهله و...، مداومت بر تسبیحات حضرت زهرا (س) پس از نمازها، دعا برای فرج اماممهدی (عج) در قنوت نماز وتر و در هر روز و در همه اوقات و همه دعاها، خواندن زیارت جامعه کبیره در روز جمعه، قرائت قرآن روزانه حداقل یک جزء، شتاب در دیدار و زیارت فراوان برادران نیکوکار، التزام به زیارت اهل قبور.
به تعبیری میتوان گفت یکی از پلههای رسیدن به سلوک ماه رمضان، این ماه است که به ماه امیر مؤمنان (ع) شهرت دارد؛ چنانکه ماه شعبان ماه رسول خدا (ص) است، بنابراین میتوان گفت شرط رسیدن به ساحت نبوی، درک حضور علوی و معرف ولایت امیرمؤمنان (ع) است. بعد از درک معرفت حضور علوی، میتوان به نبوت و جایگاه نبی ترقی کرد. بعد از درک و معرفت نبوی و شناخت منزلت رسول خدا (ص)، میتوان به شناخت عبودیت رسید. مراحل معرفت در هستی و شناخت خداوند، همین مراتب و شناخت این جایگاههای بلند است.
این یک حقیقت است که هرکه درکی از امامت و ولایت نداشته باشد، نمیتواند به شناخت واقعی از نبوت نائل شود و به مراتب شناخت خداوند راه یابد. سهم هر فرد در این مرتبه، به اندازه اعمالی است که در ماه رجب انجام میدهد؛ چنانکه پیامبر (ص) این دو ماه را روزه میگرفتند و به روزه ماه رمضان متصل میکردند.