همه چیز درباره «آمان»، اداره اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل و دلایل اهمیت آن

به گزارش شهرآرانیوز؛ «آمان»، دفتر اطلاعات و امنیت نظامی اسرائیل، شاخه اطلاعاتی مستقل تحت ستاد کل ارتش اسرائیل (IDF) است. این نهاد مسئول جمع‌آوری، تحلیل و ارائه اطلاعات نظامی، تاکتیکی، استراتژیک و امنیتی به مقامات عالی‌رتبه دولت و ارتش اسرائیل است

تأسیس آن در سال ۱۹۵۰ از دل بخش اطلاعاتی ستاد کل ارتش آغاز شد و مجموعه‌ای مجزا و هم‌سطح با نیرو‌های زمینی، هوایی و دریایی شکل گرفت.

مأموریت و ساختار سازمانی «آمان»

مأموریت‌های اصلی «آمان» شامل موارد زیر می‌شود:

• تهیه گزارش‌های روزانه نظامی و ارزیابی تهدیدات امنیتی و جنگ احتمالی
• تحلیل عمیق اطلاعاتجمع‌آوری‌شده و ارائه برآورد‌های ملی، تاکتیکی و استراتژیک به نخست‌وزیر، کابینه و فرماندهان ارتش
• مأموریت در جمع‌آوری اطلاعات از طریق HUMINT (اطلاعات انسانی)، SIGINT (سیگنال)، IMINT (تصویری)، سایبری و OSINT (منابع باز)
• انجام عملیات ویژه اطلاعاتی و ضدترور، از جمله فعالیت‌های میدانی و خرابکاری هدفمند

ساختار اصلی شامل موارد زیر می‌شود:

• رئیس اداره – معمولاً با درجه ژنرال ماژور یا بالاتر، مسئول استراتژی و مدیریت کل مجموعه
• بخش تحقیق و تولید اطلاعات – با تحلیلگران تخصصی؛ مرکز تولید تحلیل استراتژیک و گزارش‌های تهدیدات
• بخش جمع‌آوری اطلاعات – دارای واحد‌های HUMINT، SIGINT (شامل یگان ۸۲۰۰)، IMINT و OSINT
• بخش عملیات – برنامه‌ریزی و هدایت عملیات میدانی و سایبری، شامل همکاری با واحد‌های نظامی دیگر
• واحد‌های سایبری و فنی ویژه – از جمله Unit ۸۲۰۰، Unit ۵۰۴، Unit ۸۱ و سایر بخش‌ها
• روابط بین‌الملل – اداره وابستگی‌ها در سفارتخانه‌ها و همکاری با هم‌پیمانان اطلاعاتی.
• واحد امنیت داخلی (Field Security) – مسئول حفظ امنیت تشکیلات IDF

یگان‌های کلیدی وابسته «آمان»

• Unit ۸۲۰۰: بزرگ‌ترین واحد SIGINT جهانی؛ شنود سیگنال، جنگ سایبری، رمزگشایی و دفاع دیجیتال
• Unit ۵۰۴: مسئول HUMINT، جمع‌آوری اطلاعات انسانی
• Unit ۸۱: تمرکز بر فناوری‌های محرمانه و پشتیبانی فنی
• Sayeret Matkal: واحد شناسایی عمیق و ضدترور تحت فرماندهی آمان
• Havatzalot Program: برنامه برتر آموزشی آکادمیک-نظامی برای تربیت تحلیل‌گران و فرمانده‌های آینده

۱. Unit ۸۲۰۰ – نبض شنود و جنگ سایبری

بزرگ‌ترین یگان SIGINT مصرّی ارتش اسرائیل، موازات NSA آمریکا و GCHQ بریتانیا

عضویت هزاران سرباز ۱۸–۲۱ ساله، گزینش‌شده بر پایه استعداد و یادگیری سریع از برنامه‌های دبیرستانی.

مرکز عملیات شنود خودکار: پایگاه Urim در صحرای نوگف، نظارت بر تماس‌ها، ایمیل‌ها و ارتباطات دریایی با تحلیل و ترجمه برای ساختار‌های آمان.

فعالیت‌های سایبری شامل سوءاستفاده از چهار آسیب‌پذیری Stuxnet علیه سانتریفیوژ‌های ایران، طراحی بدافزارهایی، چون Duqu و Duqu ۲.۰، و حملات علیه تلفن همراه حزب‌الله و شبکه‌های سوریه.

نوآوری در هوش مصنوعی: طراحی یک LLM برای شنود گسترده گفتار عربی (فلسطینی و لبنانی) جهت رصد حرکت گروه‌های مقاومت.

در بررسی حمله هفتم اکتبر (طوفان الاقصی)، تحلیل‌گران سابق ۸۲۰۰ متهم به تمرکز نادرست یا قطع شنود از رادیو‌های مقاومت شدند، و فرمانده این واحد در سپتامبر ۲۰۲۴ استعفا داد.

۲. Unit ۸۱ – مغز فناوری آمان

زیرواحدی محرمانه و فنی، طراحی سخت‌افزار و نرم‌افزار پیشرفته برای عملیات اطلاعاتی، تدارک فناوری برای میدان جنگ

همکاری مستقیم با واحد‌های ۸۲۰۰ و سایر بخش‌ها برای تولید سامانه‌ها و ابزار‌های الکترونیکی پیشرفته در مأموریت‌های جاسوسی و سایبری.

۳. Sayeret Matkal – یگان ویژه ضدترور

تاسیس در ۱۹۵۷ به‌عنوان واحد شناسایی ارتش؛ اکنون مهم‌ترین یگان ضدترور و شناسایی تاکتیکی عملیاتی.

موفقیت تاریخی در عملیات انتبهه (Entebbe) در ۱۹۷۶ – یکی از برجسته‌ترین عملیات‌های جهانی ضدترور.

پیش از آن نیز در آزادی گروگان‌های هواپیمای Sabena (تل‌آویو، ۱۹۷۲)، و در مقابله با گروگان‌گیری Ma’alot فعال بود.

۴. Unit ۵۰۴ (Unit ۱۵۴ سابق) – اطلاعات انسانی (HUMINT)

تمرکز بر جمع‌آوری اطلاعات از طریق مأموران میدانی—شناسایی منابع انسانی در مناطق حساس، اغلب تحت پوشش آمان.

وظایف آن شامل نفوذ مستقیم به شبکه‌های محلی، مصاحبه مخفی، و تعیین اهداف استراتژیک برای عملیات.

۵. Unit ۹۹۰۰ – شناسایی تصویری (IMINT)

مسئول تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، هواپیمایی و رسانه‌ای برای شناسایی تحرکات دشمن، سامانه‌های موشکی، تاسیسات هسته‌ای و تمرکز نیرو‌ها.

۶. عملیات استاکس‌نت و خرابکاری سایبری

Stuxnet: کرم سایبری کشف‌شده در ۲۰۱۰، آسیب به بیش از ۲۰٪ سانتریفیوژ‌های نطنز؛ اولین نمونه برجسته استفاده تهاجمی از بدافزار در تاریخ

بدافزار‌های Duqu و Duqu ۲.۰: برای جمع‌آوری اطلاعات از سیستم‌های امنیتی، از جمله شبکه کسپرسکی.

فعالیت‌های مخفی علیه حزب‌الله، حمله به تجهیرات مخابراتی در لبنان و سوریه با هماهنگی مشترک با موساد و سایبری آمان.

جنگ طوفان الاقصی (۷ اکتبر ۲۰۲۳): نقطه شکست اطلاعاتی

گروه حماس عملیات گسترده‌ای را انجام دادند که شامل هزاران موشک و نفوذ زمینی گسترده به داخل سرزمین‌های اشغالی بود.

آمان به‌رغم شنود گسترده توسط ۸۲۰۰، در تحلیل رویداد دچار نقص شد؛ رئیس آمان استعفا داد و اذعان کرد «مسئول شکست اطلاعاتی هستم».

تحلیل‌ها نشان می‌دهند تمرکز بیش از حد بر تهدید از کرانه‌باختری باعث غفلت از تمرکز حماس در جنوب شد.

ساختار فرماندهی و اداری «آمان»

«آمان» در قالب شاخه‌ای مستقل از ستاد کل IDF فعالیت می‌کند؛ فرمانده آن معمولاً با درجه ژنرال ماژور منصوب می‌شود و مستقیم به رؤسای ارتش و نخست‌وزیر گزارش می‌دهد.

زیرمجموعه‌ها شامل بخش‌های تحقیق و تحلیل، جمع‌آوری اطلاعات فضا‌های مختلف، عملیات نظامی و سایبری، امنیت داخلی واحد‌های نظامی، و روابط بین‌الملل با سرویس‌های اطلاعاتی هم‌پیمان هستند.

چرا «آمان» برای اسرائیل حیاتی است؟

«آمان» فقط یک اداره اطلاعاتی نیست؛ بلکه مهم‌ترین ستون امنیتی، راهبردی و بقا برای رژیم اسرائیل به‌شمار می‌رود. این اهمیت از چند جنبه کلیدی نشأت می‌گیرد:

۱. محور اصلی امنیت پیش‌دستانه اسرائیل

رژیم اسرائیل در میان دشمنان متعدد، مانند ایران، حزب‌الله، حماس و گروه‌های مقاومتی دیگر قرار دارد. به‌دلیل وسعت کم سرزمینی و نبود عمق راهبردی، اسرائیل بر پیشگیری اطلاعاتی تکیه دارد، نه دفاع پس از حمله. آمان باید پیش از حمله دشمن، هشدار دهد. شناسایی ساخت تسلیحات، تحرکات نیرو‌ها یا هر گونه نیت حمله دشمن، توسط آمان انجام می‌شود.

عملیات‌ پیش‌دستانه (مانند ترور دانشمندان ایرانی یا حمله به انبار تسلیحات سوریه) بدون تحلیل آمان قابل اجرا نیست.

۲.هماهنگ‌کننده کل اطلاعات درون ارتش

در اسرائیل، برخلاف بسیاری از کشورها، «آمان» نه‌تنها یک نهاد تحلیلگر، بلکه مرکز اطلاعاتی جامع ارتش نیز هست. برخلاف موساد (اطلاعات خارجی) یا شاباک (امنیت داخلی)، «آمان» اطلاعات عملیاتی و راهبردی برای جنگ‌های زمینی، هوایی و سایبری را تأمین می‌کند و به صورت روزانه اطلاعات از مرز‌های غزه، لبنان، جولان، کرانه باختری، عراق و ایران ارائه می‌دهد. این اداره همچنین اطلاعات زنده برای پهپادها، جنگنده‌ها، و یگان‌های ویژه مانند سایرت متکل یا یگان‌های زرهی تأمین می‌کند. به صورت خلاصه «آمان» تحلیلگر اصلی در اتاق جنگ ارتش اسرائیل در هر عملیات نظامی است.

۳. دارای قدرت فنی و سایبر

از طریق یگان ۸۲۰۰ و واحد ۸۱، «آمان» تبدیل به یکی از قدرتمندترین نهاد‌های اطلاعاتی سایبری دنیا شده است؛ مشابه آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) یا ستاد ارتباطات دولت بریتانیا (GCHQ).

این اداره بدافزار‌هایی مثل Stuxnet، Duqu، Flame را برای خرابکاری زیرساخت‌های حساس ایران توسعه داده است و از هزاران منبع صوتی، تصویری، الکترونیکی در سطح منطقه جاسوسی می‌کند.

۴. قلب عملیات روانی و فریب اطلاعاتی

آمان نه‌تنها جمع‌آوری می‌کند، بلکه در عملیات‌های روانی نیز مشارکت دارد: ایجاد اطلاعات گمراه‌کننده، جنگ شناختی، تحریک یا تجزیه گروه‌های مقاومت. برای مثال، فریب ارتش سوریه یا حزب‌الله در برخی درگیری‌ها، با تحلیل ساختگی یا ارتباطات گمراه‌کننده هدایت‌شده از سوی آمان صورت گرفته است.

۵. مشارکت مستقیم در عملیات‌های نظامی و ترور

آمان برخلاف موساد، که بیشتر بر عملیات مخفی خارج از مرز تمرکز دارد، در دل میدان نبرد نیز حضور دارد؛ از عملیات‌های ترور دقیق (مانند ترور شهید محسن فخری‌زاده یا حمله به انبار‌های حماس در سوریه) تا پشتیبانی از حملات هوایی. 

بدون آمان، ارتش اسرائیل نمی‌تواند هیچ حمله‌ای را با دقت اجرا کند.

۶.  تأثیر مستقیم بر سیاست و تصمیم‌گیری ملی

در سیستم سیاسی اسرائیل، گزارش‌های تحلیلی «آمان» مستقیماً به نخست‌وزیر، وزیر جنگ و کابینه امنیتی ارسال می‌شود.

در بحران‌ها یا جنگ‌ها (مانند ۲۰۰۶، ۲۰۱۴، ۲۰۲۳)، تصمیم‌گیری جنگ یا صلح به تحلیل‌های «آمان» وابسته است.

گاهی گزارش‌های «آمان» بر سیاست خارجی نیز تأثیر گذاشته‌اند؛ مثلاً درباره برنامه هسته‌ای ایران یا وضعیت لبنان.

۷. شکست آمان مساوی است با بحران راهبردی

در جنگ ۱۹۷۳ (یوم کیپور)، «آمان» حمله مشترک مصر و سوریه را دیر تحلیل کرد. نتیجه آن هزاران کشته و شوک ملی بود.

در حمله غافلگیرانه حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (طوفان الاقصی)، «آمان» نتوانست حرکت را پیش‌بینی کند و نتیجه‌اش بزرگ‌ترین شکست امنیتی اسرائیل از ۱۹۴۸ تا کنون بود.

هر شکست «آمان»، بلافاصله باعث بحران امنیت ملی، استعفای فرماندهان، و بازنگری ساختاری می‌شود.

جمع‌بندی

«آمان» ساختاری پیشرفته و چندلایه برای تأمین برتری اطلاعاتی اسرائیل در حوزه‌های نظامی، سیاسی و شبیه‌سازی تهدیدات است. از شنود الکترونیک گرفته تا تحلیل راهبردی و عملیات ویژه، این سازمان نقش کلیدی در امنیت ملی و تدابیر پیشگیرانه تل‌آویو دارد.