آسیب‌های مغفول کرونا

چند ماه است که درگیر کرونا هستیم و آن‌طور که از شواهد برمی‌آید، این بیماری فعلا همراه جامعه ما خواهد بود، با این حال برای کاهش آسیب‌های روانی و پیامد‌های اجتماعی این بیماری، هیچ ساز‌وکاری فراهم نکرده‌ایم؛ پیامد‌هایی که اگر برایشان مداخله درستی نشود، از کنترل خارج شده، به بحران تبدیل خواهند شد.
مسئولان، به کرونا تک بعدی و فقط از منظر پزشکی نگاه می‌کنند. نشانه‌اش این است که در ستاد‌های مبارزه با کرونا، در کنار تصمیم‌گیران، مددکار و جامعه‌شناس باتجربه‌ای نمی‌بینیم، حتی اطلاع‌رسانی‌ها هم بدون رعایت ظرافت‌ها و به‌صورت سطحی است. گاهی داده‌های غلط داده می‌شود و گاهی اطلاعات درست، به شیوه‌ای نادرست بیان می‌شود. آرشیو رسانه‌ها را بررسی کنید و به‌عنوان نمونه، به یاد بیاورید خبر‌هایی را که در آن‌ها بیان می‌شد در مکان‌های عمومی ماسک نزنید، اما الان بر استفاده از ماسک، تاکید می‌شود. مثال دیگر اینکه دائم می‌گویند از مسافرت‌های غیرضروری خودداری کنید. این جمله، خیلی کلی است. در حوزه کنش متقابل نمادی، جامعه مفاهیم را براساس برداشت خود، تفسیر و فهم می‌کند نه براساس برداشت گوینده. این جمله یعنی، چون منِ مخاطب، کارم را ضروری می‌دانم، پس لازم نیست سفرم را لغو کنم؛ خواه آن سفر با هدف دیدوبازدید بستگان باشد یا هر هدف دیگر. اطلاع‌رسانی‌های غلط و ناقص را به نداشتن برنامه بلندمدت برای حمایت از آسیب‌دیدگان کرونا اضافه کنید. منظور از آسیب‌دیدگان، صرفا از منظر اقتصادی نیست. در یک پژوهش میدانی که با کمک جمعی از مددکاران اجتماعی درحال انجام است، با آسیب‌های روانی پرتکراری مواجه شدیم؛ مانند سوگ ابرازنشده، وسواس، اضطراب، بیماری‌های روان‌تنی، تنش در خانواده‌ها، طغیان دربرابر رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و نیز ترس از ابتلا به کرونا و مرگ که می‌تواند خود را به‌صورت سفرها، رفت‌وآمد‌ها و خرید‌های بیمارگونه نشان دهد. باید به‌جای رها کردن آسیب‌دیده‌های روانی کرونا، برای حمایت از آن‌ها فکری کرد و برنامه‌ای ریخت. در غیر این صورت، جامعه دچار آسیب و چالش می‌شود.
یکی از این راهکارها، استفاده از ظرفیت رسانه‌هاست. می‌شود به‌جای برخی برنامه‌های بی‌سروته تلویزیونی، از روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و مددکاران اجتماعی دعوت کرد تا درباره آسیب‌های یادشده با مردم صحبت کنند.
اگر چنین ظرفیتی در صداوسیما نیست، دیگر نهاد‌ها مانند شهرداری که امکانات و ظرفیت رسانه‌ای در اختیار دارند، به برگزاری چنین نشست‌ها و میزگرد‌هایی اقدام کنند و آن را نشر دهند.
یادمان باشد که کرونا احتمالا تا یک سال آینده همراه ماست، آن‌هم به شرط کشف واکسن و موثر بودنش بر سویه‌های مختلف ویروس کووید ۱۹. سرمایه و اعتماد اجتماعی‌مان در خطر است و ترمیم آن هم به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. بسنده کردن به کنترل اجتماعی و استفاده از اهرم اجبار برای رعایت برخی باید‌ها نیز فقط در کوتاه‌مدت جواب می‌دهد و در بلندمدت، رشد درونی افراد و رعایت ذاتی آن‌ها را به‌دنبال نخواهد داشت.