اسباب‌بازی خطرناک نسل Z | اعتیاد مدرن پشت نقاب میوه‌ای

به گزارش شهرآرانیوز، در بین تمام مواردی که احتمال اعتیاد نوجوانان به آن‌ها وجود دارد، در دهه اخیر، استفاده از سیگار‌های الکترونیکی یا همان ویپ گسترش زیادی پیدا کرده است. در ایران داده‌های دقیق و به‌روز در این زمینه محدود است، اما شواهد نشان‌ از افزایش نگران‌کننده گرایش نوجوانان به مصرف ویپ دارد.

ما در این گزارش، به بررسی روند مصرف ویپ در میان نوجوانان، شناسایی عوامل مؤثر در گرایش و ارائه پیشنهاداتی برای پیشگیری و کنترل می‌پردازیم.

بر اساس مطالعات جهانی و شواهد موجود، در حال حاضر بیشترین موارد اعتیاد در بین نوجوانان جهان در زمینه نیکوتین مثل مصرف سیگار، قلیان و ویپ، الکل، حشیش، دارو‌های تجویزی، مواد محرک از جمله آمفتامین‌ها مثل شیشه و مت‌آمفتامین و رفتار‌های اعتیادگونه غیرمادی مثل اعتیاد رفتاری است.

اما در ایران، بیشتر نوجوانان به مصرف تنباکو، قلیان، ویپ و سیگار الکترونیک، ترامادول، ریتالین و میزان کمتری حشیش و الکل گرایش دارند. در بین تمام این مواد، مصرف ویپ در بین نوجوانان بیش از گذشته مشاهده می‌شود و براساس گزارش سال ۱۴۰۲ جمعیت مبارزه با دخانیات، مصرف ویپ در بین نوجوانان ایرانی به طرز نگران‌کننده‌ای در حال افزایش بوده و جایگزین سیگار سنتی شده است.

باور غلط ترک سیگار با مصرف ویپ

ویپ یا همان سیگار الکترونیکی، سال ۲۰۰۳ در چین اختراع شد. این سیگار به‌سرعت در جهان محبوبیت پیدا کرد و سال ۲۰۱۳ ارزش تولید جهانی آن به سه میلیارد دلار رسید. در آن دوران می‌گفتند افراد سیگاری‎ با مصرف ویپ و پاد ترک می‌کنند؛ موضوعی که هیچ پایه و اساس علمی نداشت.

تحقیقاتی که بعد‌ها انجام شد، نشان داد استفاده از سیگار الکترونیکی اصلاً روش مناسبی برای ترک سیگار نیست، چون ممکن است موجب ایجاد وابستگی دوگانه شود؛ یعنی شخص هم به سیگار الکترونیکی و هم به سیگار سنتی اعتیاد پیدا کند.

شاید سیگار‌های الکترونیکی نسبت‌به سنتی مواد سرطان‌‎زای کمتری داشته باشند، اما نیکوتین، همان ماده اصلی در بحث اعتیادآوری، در سیگار‌های الکترونیکی هم وجود دارد. حتی تحقیقات نشان می‌دهد نیکوتین سیگار‌های الکترونیکی مثل ویپ و پاد از یک نخ سیگار سنتی بیشتر است، به همین دلیل قدرت اعتیادآوری بالایی دارد.

ویپ محبوب‌تر از سیگار سنتی

براساس آمار سازمان بهداشت جهانی در آوریل ۲۰۲۴، حدود ۳۲ درصد از نوجوانان ۱۵ساله در کشور‌های اروپایی، آسیای مرکزی و کانادا، مصرف ویپ را حداقل یک‌بار تجربه کرده‌اند و مقایسه نشان می‌دهد ویپ محبوب‌تر از سیگار سنتی در این گروه سنی بوده است.

در همان سال، بررسی‌ها در ایالات متحده نیز نشان می‌دهد حدود ۵.۹ درصد دانش‌آموزان، مصرف‌کننده‌ ویپ بوده‌اند.

متأسفانه برای سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، آمار رسمی و معتبر عمومی درباره مصرف ویپ نوجوانان ایران در منابع موجود یافت نشده است، اما رسانه‌ها و مقام‌های مرتبط از گسترش مصرف سیگار‌های الکترونیک میان نوجوانان ایران سخن گفته‌اند که این تمایل از طریق شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات فریبنده افزایش یافته است.

مصرف دخانیات میان دختران نوجوان بیش از ۱۳۰ درصد افزایش یافته و گزارش‌ها بیان می‌کند که مصرف دخانیات (از جمله ویپ) در بین دختران ۱۳ تا ۱۵ ساله، بیش از ۱۳۰ درصد افزایش یافته است.

سن شروع مصرف به حدود ۱۲ سال برای پسران و ۱۳ تا ۱۵ سال برای دختران کاهش یافته که این کاهش سن مشاهده شده که خطر وابستگی در سنین پایین‌تر را بالا می‌برد.

ویپ نیز به دلیل ظاهر جذاب، بدون بو بودن و دسترسی آسان، جایگزین قلیان و سیگار سنتی در میان دانش‌آموزان شده و نگرانی‌ها را بیشتر کرده است.

در ادامه حتما بخوانید ویپ دروازه‌ای به سوی سیگار کشیدن است

جذب نوجوانان با تبلیغات و بازاریابی جذاب

یکی از مهم‌ترین دلایل گرایش نوجوانان به مصرف ویپ تبلیغات و بازاریابی جذاب آن است که شرکت‌های تولیدکننده با طراحی‌های رنگارنگ، طعم‌های جذاب و بسته‌بندی‌های شیک نوجوانان را وسوسه می‌کنند.

دلیل دیگر باور غلط بی‌ضرربودن ویپ است؛ در حالی که نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در ویپ آسیب‌زا است. از جمله دلایل دیگر می‌توان به فشار همسالان و مدشدن این وسیله اشاره کرد. دسترسی راحت‌تر به ویپ نیز از دلایل دیگر گرایش نوجوانان و افزایش مصرف ویپ در بین آنان است.

ریسک افزایش استفاده از سیگار و مواد دیگر با مصرف ویپ

وابستگی به نیکوتین موجود در ویپ می‌تواند موجب اعتیاد در نوجوانان شود. نیکوتین موجود در ویپ همچنین بر تکامل بخش‌هایی از مغز نوجوان مانند حافظه و کنترل هیجان تأثیر می‌گذارد.

استفاده از ویپ می‌تواند ریسک استفاده از سیگار و مواد دیگر را افزایش دهد. آسیب‌های ریوی و قلبی نیز از دیگر پیامد‌های مصرف ویپ در نوجوانان است.

راهکار‌های پیشگیری از مصرف ویپ در نوجوانان

بهترین راه پیشگیری از مصرف سیگار، ویپ و اعتیاد در نوجوانان داشتن احساس تعلق، اعتمادبه‌نفس و هدف در زندگی است. هر زمان این نیاز‌ها در محیط خانواده، مدرسه و جامعه برآورده نشود، احتمال گرایش به اعتیاد نیز افزایش پیدا می‌کند.

برای جلوگیری از مصرف ویپ در نوجوانان، خانواده‌ها حتماً باید فرزندان خود را آگاه کنند که مصرف ویپ بی‌خطر نیست. حمایت‌های خانواده از نوجوانان نیز می‌تواند در کاهش گرایش آن‌ها به مصرف ویپ تأثیر داشته باشد.

باید نوجوان را به فعالیت‌هایی مانند ورزش، هنر و کار‌های گروهی سالم مشغول کرد تا با انجام این کار‌ها نیاز خود به هیجان و تجربه را برطرف کند. قانون‌گذاری، کنترل بازار و سخت‌‎گیری در زمینه فروش ویپ به افراد زیر ۱۸ سال نیز حتماً باید در دستورکار دولت‌ها قرار گیرد.