جای پای حضرت زینب (س) در مصر: مسجدی که میزبان کاروان اسرای کربلا بود
برخلاف باور عمومی که مسجد «عمرو بن عاص» را نخستین مسجد مصر می‌دانند، مسجد «سادات قریش» در شهر بلبیس، نه تنها اولین مسجد مصر، بلکه قدیمی‌ترین بنای اسلامی در تمام آفریقا شناخته می‌شود. شهرت این مسجد تاریخی مدیون اقامت یک‌ماهه حضرت زینب کبری (س) به همراه کاروان اسرای کربلا در آن است.
به گزارش شهرآرانیوز؛ برخلاف اعتقاد رایج مبنی بر اینکه مسجد «عمرو بن عاص» نخستین مسجد ساخته‌شده در مصر است، اسناد تاریخی نشان می‌دهند که مسجد «سادات قریش» اولین مسجد این کشور است.
ساخت مسجد سادات قریش، دو سال پیش از مسجد عمرو بن عاص در شهر «بلبیس» به فرمان عمرو بن عاص، در سال ۱۸ هجری و پس از نبرد با رومیان، به پایان رسید. این مسجد به افتخار صحابه پیامبر (ص) و برای گرامی‌داشت مجاهدت‌ها و شهدای مسلمانان در نبرد‌های فتح مصر، به این نام نامگذاری شد.
مسجد سادات قریش که به‌عنوان اولین مسجد ساخته‌شده در قاره آفریقا نیز شناخته می‌شود، ترکیبی از عطر گذشته، سبک معماری باستانی، و معنویت را در خود جای داده است. این مسجد همواره نمازگزاران بسیاری، به‌ویژه اهالی بلبیس، را برای اقامه نماز‌های پنج‌گانه و نماز تراویح در ماه مبارک رمضان به خود جذب می‌کند. پیکر چهل تن از صحابه پیامبر (ص) نیز در کنار مناره این مسجد دفن شده‌اند.
وزارت اوقاف مصر در طول ماه رمضان برنامه‌ها و فعالیت‌های دینی متعددی را در این مکان برگزار می‌کند. «شیخ صبحی عبدالصمد»، مدیر اداره اوقاف مرکز و شهر بلبیس، با تأکید بر تاریخی‌بودن این مسجد، می‌گوید: «شهر بلبیس شش مسجد تاریخی دارد که شامل سادات قریش، المقرقه، الانصاری، المنصی، امیر الجیش و السویقه می‌شوند، اما مسجد سادات قریش نخستین مسجدی است که در مصر و آفریقا ساخته شده است.»
تاریخچه نبرد بلبیس و ساخت مسجد
شهر بلبیس در آن زمان نخستین شهر و قلعه مستحکم رومیان در مصر بود. عمرو بن عاص با سپاهی متشکل از ۴ هزار نفر با ارتش ۳۶ هزار نفری روم جنگید و توانست رومیان را شکست داده و بلبیس را فتح کند.
بر اساس اسناد تاریخی، ۲۵۰ نفر از صحابه و افراد وابسته به ارتش اسلام در نبرد بلبیس به شهادت رسیدند که ۴۰ نفر آنها از یاران پیامبر (ص) بودند. آنها پس از شهادت، در کنار مناره مسجد سادات قریش به خاک سپرده شدند تا گواهی بر فداکاری‌هایشان در گسترش اسلام در دنیا باشند.
«شیخ هانی حسین الزبلاوی»، امام و خطیب مسجد سادات قریش، دراین‌باره می‌گوید: «از نظر تاریخی، مسجد سادات قریش اولین مسجدی است که در آفریقا توسط عمرو بن عاص در سال ۱۸ هجری، پس از نبرد مسلمانان و رومیان، ساخته شد.» او این مسجد را «مسجد مادر» توصیف می‌کند و خاطرنشان می‌نماید که محراب آن به شکل و شمایل محراب مسجدالنبی (ص) در مدینه منوره ساخته شده است. به همین دلیل، این مسجد میزبان تمامی رویدادها، سمینار‌ها و دروس مختلف علوم و تلاوت قرآن وزارت اوقاف برای آموزش قرائت صحیح به نمازگزاران است. افزون بر این، مسجد سادات قریش دارای یک مرکز تلاوت قرآن برای امامان جماعتی است که از سوی اداره اوقاف بلبیس اعزام می‌شوند.
«محمد حمید»، معاون اداره اوقاف الشرقیه، مهم‌ترین برنامه‌های مسجد را بزرگداشت روز‌ها و شب‌های ماه مبارک رمضان با برگزاری مراسم دعا، دروس علمی، و تلاوت قرآن می‌داند.
نامگذاری و ارتباط با حضرت زینب (س)
برخی این مسجد را «مسجد شهدا» نیز می‌نامند و معتقدند که نام اصلی آن «مسجد شهدا» بوده که به نام شهدای نبرد بلبیس نامگذاری شده است.
نکته مهم دیگر این است که مسجد سادات قریش متبرک به قدوم حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، عقیله بنی‌هاشم و خواهر سیدالشهدا (ع) است که به همراه کاروان اسرای کربلا در آن اطراق کردند. بنابر اسناد تاریخی، فرماندار بلبیس در سال ۶۱ هجری از این بانوی بزرگوار و دیگر اسرای کربلا استقبال کرد و ایشان به مدت یک ماه در این مسجد اقامت داشتند. نقل است که مسئول کاروان اسرا در همین مدت بیمار شده، می‌میرد و در همان‌جا به خاک سپرده می‌شود. همچنین گفته می‌شود که دلیل نامگذاری این مسجد به سادات قریش، به خاطر اقامت حضرت زینب (س) و کاروان اسرای کربلا بوده و نه به خاطر نام صحابه‌ای که حین فتح بلبیس به شهادت رسیدند.
«تقی‌الدین المقریزی»، مورخ برجسته مصری، گزارش داده است: «شهر بلبیس در تورات به عنوان سرزمین «جیزان» نامگذاری شده است. ارتش اسلام به رهبری عمرو بن عاص از شهری به شهری دیگر در مصر می‌رفت تا اینکه به بلبیس رسید. نبرد‌هایی بین ارتش عرب و ارتش روم رخ داد و رومی‌ها متحمل شکست سختی شدند. این مسجد در همان نقطه برای بزرگداشت یاران رسول خدا (ص) ساخته شد.»
المقریزی در توصیف معماری توضیح می‌دهد: «این مسجد مساحتی تقریباً ۳۰۰۰ متر مربع را در بر می‌گیرد. در داخل مستطیل شکل است و به چهار راهرو موازی با دیوار قبله تقسیم شده و توسط سه ردیف راهرو از هم جدا می‌شود که هر کدام شامل شش طاق است. این طاق‌ها توسط ستون‌هایی با سرستون‌های مختلف از جمله قبطی، قرنتی و اسلامی محکم کاری شده است.»
وی می‌افزاید: «این مسجد دارای سه نمای اصلی است که نمای شمالی و شرقی دارای ورودی هستند. این مسجد در اواخر دوران عثمانی توسط شاهزاده احمد الکاشف، امیر سابق مصر، که مناره مسجد را ساخت، بازسازی شد.» این مسجد همچنین شامل برخی از بنا‌های فراعنه است که در غرب مسجد به شکل پنجره‌های شیشه‌ای و سقف چوبی قرار دارند و در رتبه پانزدهم مشهورترین مساجد جهان جای دارد.
منبع: فارس
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
