درباره قوانین شهروندی که رعایتش الزامی است و سلیقه‌بردار نیست

معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛  این روز‌ها به موازات آنکه خانه هایمان کوچک شده، فضای اجتماعی هم بزرگ‌تر شده است. منظور وسعت جغرافیایی نیست بلکه فضایی است که ما آن را درگذشته به عنوان «چهاردیواری و اختیاری» می‌شناختیم. به عبارت دیگر، روابط ما انسان‌ها و تأثیر آن بر هم به اندازه‌ای پیچیده و درهم تنیده شده است که دیگر نمی‌توان به اسم حریم خصوصی هرکاری را انجام داد.

 

این مسئله باعث شده است در همه جوامع، قوانینی نوشته و نانوشته وضع و همه ملزم به رعایت آن شوند، چیزی که از آن به عنوان فرهنگ عمومی یا شهروندی یاد می‌شود و میزان نهادینگی و ارتقای آن در جامعه، میزان توسعه یافتگی مدنی را نشان می‌دهد و همه ما چه پایبند به قانون باشیم چه نباشیم، به عنوان یک حق، آن را از هم مطالبه می‌کنیم.

 

فرهنگ شهروندی‌ای که صحبت آن را می‌کنیم گستره‌ای به اندازه همه آدم‌ها و فعالیت‌هایی دارد که در یک شهر جریان دارند؛ بنابراین هیچ کتاب قانونی نمی‌تواند به فهرست کردن آن‌ها یا هیچ نیروی انتظامی‌ای به اجرایی کردن آن‌ها نظارت داشته باشد. لازمه آن تنها افزایش اطلاعات و آگاهی خودمان در این زمینه و مطالبه آن از هم است. نمونه‌هایی هم که در ادامه با هم مرور می‌کنیم، تنها مصادیق کوچکی از این موضوع است که برای رسیدن به آن مدینه فاضله باید بتوانیم آن را در همه امور اجتماعی مان تسری بدهیم.

 

حتما برایتان پیش آمده است که داخل اتوبوس یا تاکسی باشید یا برای انجام کاری به اداره ای، سازمانی یا حتی فروشگاهی مراجعه کرده باشید و صدای بلند فردی که درحال صحبت با کنار دستی یا تلفن همراهش است اعصاب شما را به هم ریخته و تمرکزتان را از بین برده باشد. این افراد اغلب فراموش می‌کنند که در خانه نیستند و باید حتی در خوش وبش کردن هایشان هم ملاحظه دیگران را بکنند.

 

کاشت گل و گیاه، نقاشی کردن دیوارها، سنگ فرش پیاده روها، چمن کاری فضا‌های سبز، تمیز کردن معابر و خیابان‌ها و ... مصادیقی از هزینه کرد‌های بیت المال هستند که شهرداری‌ها به نیابت از ما انجام می‌دهند. یعنی از محل درآمد‌های عمومی برای آن‌ها هزینه می‌کنند؛ بنابراین آسیب رساندن به آن‌ها در هر سطحی که باشد، مانند راه رفتن روی چمن‌های وسط بولوار‌ها و ریختن زباله در معابر، آسیب به بیت المال محسوب می‌شود و فرد مدیون هزاران نفر خواهد بود.

 

درست و غلطش بماند. یکی از ویژگی‌هایی که ما مشهدی‌ها را به آن می‌شناسند، دادن نشانی اشتباه است. همین جا این نکته را هم به مخاطبان غیربومی یادآور می‌شویم که هیچ شهروند مشهدی‌ای خدای ناکرده قصد اذیت و سربه سر گذاشتن دیگران را ندارد. برای همین، بهتر است که از این به بعد، در دادن هرگونه نشانی یا اطلاعاتی به دیگران کمی بیشتر دقت کنیم و فقط پس از اطمینان صدردصدی از درستی آنچه می‌دانیم، آن را در اختیار کسی قرار بدهیم تا به دلیل دلسوزی بی جا باعث به زحمت افتادن او نشویم.

با اینکه درون جامعه هیچ فضای خصوصی‌ای نداریم، جا‌هایی هست که حرمت همان چهاردیواری خانه را دارد و باید مراقب آن‌ها بود، مانند هنگامی که کسی در حال استفاده از دستگاه عابربانک است یا درون اتوبوس و تاکسی در حال جستجوی مطلبی درون گوشی تلفن همراه خود است. درچنین مواقعی فرهنگ شهروندی حکم می‌کند که فاصله مطمئن با او را حفظ کنیم. تشخیص چنین موقعیت‌هایی هم اصلا کار سختی نیست. فقط کافی است خودمان را جای آن شخص قرار بدهیم.

 

اینکه عده‌ای بیش از حقشان از بیت المال برداشت می‌کنند، نه زرنگی است نه مجوزی برای اینکه برخی بخواهند به حقوق دیگران تجاوز کنند. نزدن من کارت و استفاده غیرقانونی از کنتور‌های آب، برق و گاز نمونه‌ای از آن هاست که برخی با همین تصورات واهی و به اصطلاح زرنگ بازی مرتکب آن‌ می‌شوند. هیچ می‌دانستید حتی اگر همه خدماتی که در شهر برای شهروندان ارائه می‌شود؟ خصوصی نباشد، باز هم کسی قانونی و شرعی ندارد، متفاوت از دیگران از آن‌ها برداشت کند.

 

همه ما وقتی صحبت از امر به معروف و نهی از منکر می‌شود یاد معدود تذکراتی می‌افتیم که آن‌ها را شنیده ایم، درحالی که دامنه این امرو نهی‌ها درست همین جا و در بستر اجتماع است. وقتی که کسی بدون ماسک وارد اتوبوس می‌شود، وقتی که کسی پوست تخمه هایش را پای نیمکت پارک می‌ریزد، وقتی که کسی در حال تخریب و آسیب رساندن به اموال عمومی است و .... لابد شنیده اید که حق گرفتنی است، نه دادنی. اگر قرار باشد همه ما بی تفاوت به این امر و نهی‌ها منتظر باشیم تا قانون یقه افراد متخلف را بگیرد و حقوق پایمال شده ما را برگرداند، باید سال‌ها صبر کنیم.

 

همه جوامع بدوی با اجتماعی در قوانینی است که درجامعه وضع می‌شود، می‌خواهند قانونی باشد یا عرفی. همه برای دفاع از حقوق عامه مردم است و احترام به آن ها، احترام به خودمان است، نظیر زدن ماسک درخارج از خانه، نصب کردن آگهی‌های تبلیغاتی در محل‌های مخصوص، نه روی در و دیوار منازل، سیگار نکشیدن در مکان‌های سربسته، پارک نکردن خودرو در پیاده روها، استفاده از حمل و نقل عمومی، تفکیک زبأله از مبدا، لغو هرگونه سفر، تجمع و میهمانی در این شرایط کرونایی و .... بنابراین، رعایت این قوانین حتی اگر عرفی باشند و پیگرد قانونی هم نداشته باشند، برای همه ما الزامی است و سلیقه بردار نیست.

 

وضعیت حقوق و فرهنگ شهروندی هیچ دهه‌ای مانند دهه قبل از آن نیست و این یعنی نهاد‌ها و دستگاه‌های متولی نظیر رسانه‌ها تا اندازه‌ای توانسته اند با ایجاد نیاز در مردم و آشناکردن آن‌ها با حقوق اولیه شان در جامعه به ارتقای سطح سواد شهروندی کمک کنند. اما اگر بخواهیم به این رشد سرعت بدهیم، لازم است خودمان هم دست به کار شویم، یعنی از کتاب‌ها و جزوه‌های آموزشی مکتوب یا الکترونیکی که دراین باره تألیف شده اند کمک بگیریم و این اطلاعات و آگاهی‌ها را برای تبیین و نهادینه شدن هرچه بیشتر درجامعه به اطرافیان و به ویژه فرزندانمان هم منتقل کنیم. با این روش، مطمئن باشید در در کمتر از یک دهه، به دستاورد‌های چند دهه دست پیدا خواهیم کرد.

 

اگر قرار باشد همه ما بی تفاوت به این امر و نهی‌ها منتظر باشیم تا قانون یقه افراد متخلف را بگیرد و حقوق پایمال شده ما را برگرداند، باید سال‌ها صبر کنیم