درس‌های کرونا و لزوم ادغام وزارت علوم و وزارت بهداشت

گاه ممکن است همه اجزای یک سیستم وظایف خود را به‌خوبی انجام دهند، اما آنجا که باید در کنار یکدیگر قرار بگیرند و هدف مشخصی را دنبال کنند، این اتفاق رخ نمی‌دهد. کرونا در ایران مهار نشد و اوضاع به‌حدی وخیم شد که قرنطینه سراسری دوهفته‌ای در دستورکار قرار گرفته است. در این میان، معاون پژوهشی وزارت بهداشت پس از آنکه وزیر بهداشت به الگو‌های شبیه‌سازی و پژوهش‌های پشتیبان نقد وارد کرد، استعفا داد. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که نیاز به اتاق فکر و گروه حرفه‌ای از کارشناسانی است که بتوانند همه ابعاد مسئله کرونا را بررسی کنند.

 

در ابتدا مسئول سیاست‌گذاری و همه برنامه‌های کرونا وزارت بهداشت بود که با انتقاد شدید افکار عمومی و متخصصان، اراده سیاسی به ستاد ملی مبارزه با کرونا با مسئولیت مستقیم رئیس‌جمهور برگشت. اما اکنون مشهود است که کرونا مسئله‌ای فقط مبتنی بر علوم تجربی و زیستی و دانش‌های قلمرو پزشکی نیست. ستاد ملی مبارزه با کرونا نیاز به گروهی از تخصص‌های مختلف دارد. بخش اول سیاست‌گذاری است که متخصصان علوم‌سیاسی و روابط بین‌الملل می‌توانند بر اساس تجربه کشور‌های دیگر و شناخت نهاد‌ها برای هماهنگی در اجرا راهکار پیشنهاد دهند.

 

هم‌اکنون همه نهاد‌های حکومتی در مسئله درگیر نیستند و گاه موازی‌کاری‌های نمایشی و غیرمسئولانه‌ای انجام می‌شود. هماهنگی در طراحی و اجرا و اراده سناریو‌های سیاسی در تخصص دانش‌های علوم انسانی و سیاسی است. سازمان‌های سیاسی قوه‌قضاییه، دستگاه‌مقننه، وزارتخانه‌ها، نهاد‌ها و شرکت‌های عمومی و سازمان‌های مردمی در کجای مسئله کرونا قرار گرفته‌اند و چه باید انجام دهند؟ این پرسش به دانش‌هایی مانند علوم سیاسی، مدیریت دولتی، سیاست‌گذاری اجتماعی و... نیاز دارد تا همه را به‌شکل صحیح و غیرموازی و اثربخش در مسئله درگیر کنند. گروه مطالعات پشتیبان و اتاق فکر ستاد ملی نیاز به جامعه‌شناسان و روان‌شناسانی دارد که بتوانند علت فردی و اجتماعی تبعیت‌نکردن مردم و مسئولان را بررسی و آسیب‌شناسی کنند.

 

شهروندان چه نگاهی به کرونا دارند و چرا مسئله را جدی نمی‌گیرند و به‌لحاظ روان‌شناسی چه باید انجام داد تا زمینه‌های تعادل خانواده و گروه‌های اجتماعی در بحران کرونا را حفظ کرد؟ همبستگی‌های اجتماعی و مراوده‌های خانوادگی کاهش یافته است؛ راه‌حل چیست؟ علاوه بر این اقتصاددان‌ها می‌توانند مشورت‌دهنده در زمینه کارآفرینی و سرمایه‌گذاری‌های خرد و کلان باشند و تجربه کشور‌های دیگر و سیاست‌های اقتصاد داخلی و خارجی را ارزیابی و آسیب‌شناسی کنند. متخصصان علوم ارتباطات و فضای مجازی می‌توانند راهکار‌های امیدبخشیدن و دادن پیام درست به شهروندان و آسیب‌شناسی صداوسیما و سواد رسانه‌ای مخاطب‌محور عصر دیجیتال را ارائه دهند.

زندگی در عصر کرونا و سیاست‌های ستاد ملی نیاز به اتاق فکر و پژوهش‌هایی از همه علوم دانشگاهی دارد.
دانشگاه به‌معنای کهکشان علوم و جمع‌شدن همه اعضای متخصص رشته‌هایی است که در آن مهندسی، علوم پایه، علوم انسانی و علوم تجربی قرار دارند. بزرگ‌ترین ضربه به دانش در کشور زمانی زده شد که وزارت علوم و وزارت بهداشت از یکدیگر جدا شدند. وزارت علوم دانشگاه‌های زیادی را گسترش داد و یک‌سان‌سازی امکانات، تقسیم منابع و به‌ویژه ازبین‌رفتن سلسه‌مراتب در رتبه‌بندی‌های دانشگاهی انگیزه را از دانشگاه‌های مادر سلب کرد. وزارت بهداشت با گسترش محدود و با فرایند‌های بالینی مرتبط با بیمارستان‌ها ادامه فعالیت داد تا جایی که مزیت‌های زیادی پیدا کرد و بیشتر متقاضیان ورود به دانشگاه‌ها به‌سمت رشته‌های وزارت بهداشت حرکت کردند و تعادل تقسیم رشته و متقاضی به‌هم ریخت.

 

انحصارگرایی وزارت بهداشت درعین‌حال حتی بخش آموزشی را به‌ویژه در مقاطع تخصصی به‌سمت فعالیت‌های کارمحور سوق داده است و در عمل آموزش‌وپژوهش در حاشیه فعالیت‌های بیمارستانی قرار گرفته است. با تفکیک وزارت بهداشت و وزارت علوم از یکدیگر، هر دو سامانه دانایی ضربه علمی و عملی خورده‌اند و آنچه آسیب خواهد دید، کشوری است که همه در جای خود خوب عمل می‌کنند، اما در مجموع، سیستم دچار کژکارکردی است. ستاد ملی مقابله با کرونا نیاز به گروه پژوهشی و اتاق فکر از همه رشته‌های دانشگاهی دارد و در بلندمدت نیز وزارت علوم و وزارت بهداشت باید ادغام شوند.