پاگرفته با پول بنایی

المیرا منشادی
خبرنگار شهرآرا محله

پرچم عزای امام حسین(ع) که از حیاط خانه کربلایی محمدحسن با پول بنایی بالا رفت، هنوز هم بعد از 91سال با کمک‌های مردمی در حیاط همین خانه بالاست. پرچمی که کربلایی یک‌تنه برافراشت و امروز صدها نفر زیر آن هستند و دهه اول محرم در بازار محله نوغان عزاداری‌هایش بنام است. عزاداری‌های سنتی به نام هیئت آل‌طاها که قریب به یک قرن است در محله نوغان محرم‌ها غوغا می‌کند؛ امروز با هزینه و کمک‌های مردمی هنوز هم پابرجاست. آنچه درباره تاریخچه این هیئت می‌توان شنید را حاج علی ناجی برایمان می‌گوید، داماد 81ساله کربلایی محمدحسن دائمی زحمت‌کش، مؤسس هیئت آل طاها که روزگاری خودش در کنار کربلایی نیز یکی از بانیان این هیئت بوده و امروز هم هیئت اصلی آل‌طاها را همراه با پسرش اصغر ناجی مدیریت می‌کند.

حیاط خانه کربلایی محمد حسن – سال1307
هیئت آل‌طاها را کربلایی محمدحسن دائمی زحمت‌کش بنا نهاد، کسی که به گفته دامادش بنای محله بود و دستمزد روزانه‌اش را شب‌ها در دوره قرآنش خرج می‌کرد. «کربلایی بنا بود و به امام حسین(ع) ارادت خاصی داشت. هیچ‌وقت پولی برای خودش و خانواده‌اش نگه نمی‌داشت. هرچه دستمزد می‌گرفت در راه امام حسین(ع) خرج می‌کرد. هیئت آل‌طاها از همین دوره قرآن و از حیاط خانه‌‌اش در 13محرم 1347قمری پاگرفت. روز سیزدهم محرم آن زمان هم‌زمان با سومین روز شهادت امام حسین(ع)، پرچم هیئت برای عزاداری سیدالشهدا(ع) در حیاط خانه‌ کربلایی بالا رفت. مردم محله به دلیل بی‌ریا بودن هیئت به حیاط خانه‌اش آمدند و آن‌قدر جمعیت زیاد بود که کربلایی مجبور شدمردم را به مسجد الرضا(ع) ببرد و عزاداری هیئت در این مسجد برگزار شود. این مسجد که منتسب به امام رضا(ع) می‌باشد و براساس مستنداتبدن مبارک این حضرت را از این مسجد زنان نوغان تشییع و در محل کنونی یعنی حرم مطهر رضوی به خاک سپرده‌اند، بعد از محرم آن سال، هرسال دهه اول میزبان مراسم عزاداری هیئت آل‌طاها بود، تا چند سال پیش که بنا به دلایلی مراسم‌ها و عزاداری‌های هیئت دوباره در خانه کربلایی برگزار می‌شود.

کتیبه 91ساله
علاوه بر اسم و رسم هیئت، کتیبه‌ای هم از هیئت آل‌طاهای نوغان به جا مانده است. کتیبه‌ای که قدمت آن به حدود یک قرن پیش باز می‌گردد و روی آن اسم این هیئت و مؤسس آن بعد از نام مبارک سیدالشهدا(ع) آمده است: «آنچه در تاریخچه تأسیس هیئت آل‌‌طاهای محله نوغان در پرچم قدیمی نوشته شده، سال تأسیس آن و اشعاری در وصف ائمه و واقعه کربلاست. همچنین سال تأسیس آن بر روی پرچم نیز آمده است. آن زمان که من جوان بودم و این هیئت تازه در حال شکل‌گیری بود، اولین هیئت‌ها در مشهد شکل گرفت و به طور یقین می‌توانم بگویم که این هیئت یکی از قدیمی‌ترین هیئت‌های مشهد به شمار می‌رود.»

عزاداری‌های پرشور در دوران ممنوعیت
سال 1314 که فعالیت هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری ممنوع شد، هیئت آل‌طاها مراسم‌های عزاداری‌اش را به دور از چشم آژان‌ها در خارج از شهر و دورتر از دروازه نوغان برگزار می‌کرد. ناجی آن‌ روزها را براساس آنچه از زبان کربلایی شنیده این‌گونه توصیف می‌کند: «با وجود ممنوعیت فعالیت هیئت‌ها، هیئت آل‌‌طاها نه تنها تعطیل نشد، بلکه مردم با شور بیشتری و البته مخفیانه و به دور از چشم عمال حکومتی در خیرآباد و حسین‌آباد (مقدم و رسالت فعلی) که آن زمان خارج از شهر محسوب می‌شد، به عزاداری در محرم و صفر می‌پرداختند. آن زمان بعد از دروازه نوغان بیابان بود، هیئت هم برای برگزاری عزاداری همراه مردم محله به بیابان‌های اطراف می‌رفت و عزاداری می‌کرد.»

هیئت مردمی
هیئت آل‌طاها جزو هیئت‌های مردمی است که اهالی محله در کنارکربلایی آن را تأسیس و اداره کردند و هنوز هم مردم هستند که با کمک‌های مالی و معنوی‌شان آن را سرپا نگه داشته‌اند. ناجی راز ماندگاری هیئت آل‌طاها را مردم و حمایت‌های آن‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «بعد از فوت کل محمدحسن هیئت آ‌ل‌طاها تعطیل نشد چون مردم پشتش بودند، الان هم مردم آن را سرپا نگه داشته‌اند. هیئت‌های زیادی به سیاست وصل شدند اما ماندگاری چندانی نداشتند؛ به نظرم راز ماندگاری این هیئت مردمی بودنش است.»

سنت‌ها به روال 91سال قبل
هیئت آل‌طاها به شیوه کاملا سنتی عزاداری می‌کند و سومین روز شهادت امام حسین(ع) با عبور از بازار و عزاداری خاص به سوی حرم مطهر می‌رود. ناجی در خصوص دسته بنی‌اسد هیئت آل‌طاها که در روز سیزدهم محرم از بازار نوغان عبور می‌کند، می‌گوید: «روز سوم امام حسین (ع) دسته بنی‌اسد با لباس‌های متفاوت و خاص از بازار عبور می‌کنند و با نمایش واقعیت کربلا راهی حرم مطهر می‌شود. علم‌کشی هم یکی دیگر از سنت‌های هیئت است که علم هیئت روی دوش جوان‌های محل به همراه دسته بنی‌اسد به سمت حرم مطهر می‌رود. زنجیرزنی و سینه‌زنی در این روز هم از دیگر مراسم‌های سنتی است که به همان رسم‌ورسومی که کربلایی می‌خواسته و سفارش کرده برگزار می‌شود. البته حدود 35سال است که مراسم عزاداری شهادت امام جعفر صادق(ع) نیز به عزاداری‌های محرم و صفر اضافه شده است.»
فعالیت‌های هیئت آل‌طاها فقط به محرم و صفر و دیگر ایام عزاداری ختم نمی‌شود، این هیئت در تمام طول سال برنامه‌های فرهنگی از جمله برگزاری جشن‌ها را نیز دارد. ناجی درباره این اقدامات فرهنگی هیئت می‌گوید: «از جمله اقدامات فرهنگی هیئت آل‌طاها ایجاد صندوق قرض‌الحسنه به منظور کمک به اعضای هیئت و افرادی که از سوی آنان معرفی می‌شود است. همچنین فعال‌سازی دفتر امور خیریه برای کمک به افراد بی‌‌بضاعت، تأمین جهیزیه، هزینه عمل جراحی بیماران و برگزاری کلاس مشاوره خانواده از دیگر فعالیت‌های هیئت آل‌طاها است.»