راه ناهموار مناسب سازی معابر برای معلولان

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه ما در سامانه اطلاع برای مناسب سازی معابر برای معلولان، پیام‌های زیادی دریافت نمی‌کنیم، گفت: دلیل این مسئله هنوز برایمان زیاد مشخص نیست، اما می‌توانیم بگوییم که مشکلات اساسی معابر شهری در مقایسه با قبل کمتر شده، هنوز این سامانه درست به جامعه هدف معرفی نشده است و امکان دارد حل نشدن مشکلات و معضلات قبلی باعث شده باشد معلولان و مردم درباره آن‌ها بی تفاوت شده باشند.

مناسب سازی معابر و اماکن عمومی و مسکونی برای معلولان از جمله مسائل مهم این قشر از جامعه است؛ مسئله‌ای که باوجود توجه جدی طی سال‌های اخیر هنوز تا رسیدن به استانداردسازی کامل معابر، راه درازی در پیش دارد و با وجود تصویب قانون جامع حمایت از معلولان در سال ۱۳۸۳ و مشخص شدن تکالیف و وظایف همه سازمان‌ها درباره این مسئله مهم، مسئله مناسب سازی همچنان آن طور که باید و شاید جدی گرفته نمی‌شود و درست به همین دلیل است که در سال ۹۸ سامانه‌ای برای گزارش رعایت نشدن مناسب سازی معابر و اماکن عمومی راه اندازی شد تا معلولان و شهروندان مکان‌های مناسب سازی نشده را گزارش کنند. خروجی هشتمین جلسه «ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب سازی کشور» در شهریور سال گذشته، راه اندازی سامانه پیامکی معبر بود؛ سامانه‌ای که تنها وظیفه اش دریافت گزارش‌های معلولان و شهروندان از مکان‌های مناسب سازی نشده و پیگیری برای رفع مشکلات آن‌ها بود.

مسعود فیروزی معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی درباره جزئیات رسیدگی به پیام‌های گزارش شده به سامانه معبر افزود: پیام‌هایی که به سامانه معبر می‌رسند، توسط کارشناسان این حوزه بررسی می‌شوند و مشکل ارسال شده به این سامانه، به سازمان مسئول گزارش می‌شود و آن‌ها ملزم به حل وفصل آن هستند؛ چون رفع و رجوع آن مشکل با سند و مدرک باید به ستاد مناسب سازی کشور ارجاع داده شود و اگر اداره و سازمانی از این کار سرپیچی کند، طبق مفاد قانونی با آن برخورد خواهد شد.

وی با تأکید بر اینکه مناسب سازی معابر و اماکن از مسائل مهم و جدی معلولان جامعه است، اما قوانین موجود نتوانسته است آن را حل کند، به گفتمان مطلوب شکل گرفته در مشهد برای رفع مشکلات تردد معلولان اشاره کرد و گفت: مطالبه گری و گفتمان سازی خوبی در مشهد حول محور این مسئله در میان سازمان‌های مختلف شکل گرفته است و توجه زیادی به مناسب سازی معابر و اماکن عمومی می‌شود و آمار‌ها هم نشان می‌دهد که خراسان رضوی در زمینه مناسب سازی همیشه رتبه بالایی داشته است. وی در ادامه افزود: اکنون مناسب سازی معابر به عنوان یک دغدغه برای مدیریت شهری مشهد درآمده است، اما هنوز برای رسیدن به مسیر مطلوب، راهی طولانی در پیش داریم.

فیروزی با اشاره به موانع و مشکلات موجود برسر راه مناسب سازی معابر و محیط‌های عمومی و مسکونی، تصریح کرد: بعضی از ساختمان‌های عمومی در مشهد قدیمی هستند و به هیچ وجه امکان مناسب سازی‌هایی مثل تعریض راهرو‌ها یا احداث رمپ برای عبور ویلچر را ندارند و از طرف دیگر بعضی از اتوبوس‌های شهری هم این ظرفیت را ندارند که برای معلولان مناسب سازی شوند، اما اینکه شهرداری تصمیم می‌گیرد از این به بعد اتوبوس‌هایی با کف کوتاه خریداری کند تا معلولان بتوانند به راحتی از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده کنند، موفقیتی است که به دلیل شکل گیری این گفتمان در شهر مشهد ایجاد شده است.

معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی استان از ابلاغ قوانین و دستورالعمل‌های مختلف به شهرداری و سازمان نظام مهندسی با موضوع مناسب سازی برای معلولان خبر داد و گفت: ما دستورالعمل‌های گوناگون و زیادی درباره رعایت حقوق معلولان در ساخت وساز‌های مسکونی و عمومی داریم که تک تک آن‌ها به ادارات مختلف مثل شهرداری و سازمان نظام مهندسی ابلاغ شده است و سازندگان بنا و معابر شهری ملزم به اجرای بند‌های آن هستند.

مصوبه سال ۹۸ ستاد مناسب سازی کشور و راه اندازی سامانه معبر آخرین قانونی بود که در راستای حمایت از حقوق معلولان تصویب و ابلاغ شده است. در طول یک دهه اخیر بیش از ۱۲ قانون، آیین نامه اجرایی و دستورالعمل با موضوع مناسب سازی معابر، ساختمان‌های عمومی و مسکونی و حمل ونقل عمومی و بین شهری تصویب و ابلاغ شده است، اما در عمل آن طور که باید و شاید از سوی برخی از سازمان‌ها جدی گرفته نشد و به همین دلیل است که هنوز مشکل تردد و حضور در جامعه، حتی در شهر‌ها و مجتمع‌های مسکونی و عمومی نوساز، گریبان گیر معلولان است. حدود ۱۱ سال پیش و در سال ۱۳۷۸ شورای عالی معماری و شهرسازی تصویب کرد که در طرح‌های شهرسازی، مجتمع سازی و شهرک سازی تسهیل حرکت معلولان باید مد نظر قرار گیرد.

 

جدی‌ترین قانون در این زمینه را مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۳ تصویب کرد؛ قانونی با نام حمایت از معلولان که در بند ۲ آن همه سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و عمومی موظف شدند در طراحی، تولید و احداث ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل کنند که امکان دسترسی و بهره مندی معلولان از این امتیاز‌ها مثل افراد عادی وجود داشته باشد؛ قانونی که البته در سال ۱۳۹۶ اصلاح شد و در یکی از اصلاحیه‌ها شهرداری ملزم شد که به ساختمان‌های عمومی و مسکونی‌ای که قوانین مناسب سازی معلولان را رعایت نمی‌کنند، پروانه و پایان کار ندهد. هیئت وزیران هم در سال ۱۳۹۰ و در آیین نامه اجرایی ماده دوم قانون جامع حمایت از معلولان این بهانه را که ساختمان‌های قدیمی دولتی امکان مناسب سازی ندارند از اداره‌های زیرمجموعه اش گرفت و تصویب کرد که طی یک برنامه ۳۰ ساله از زمان تصویب و ابلاغ این آیین نامه هرسال حداقل سی درصد از ساختمان‌های عمومی وابسته به سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی باید برای استفاده معلولان مناسب سازی شود.

 

اما شاید یکی از مهم‌ترین قوانین مناسب سازی که راه را برای استفاده معلولان از حمل ونقل عمومی باز کرد، دستورالعمل نحوه واگذاری اتوبوس از وزارت کشور به اتوبوس رانی شهر‌ها بود که وزارت کشور آن را در سال ۱۳۸۵ به شهرداری‌ها ابلاغ کرد. دستورالعملی که براساس آن شهرداری‌های شهر‌های دارای سامانه اتوبوس رانی موظف به استفاده از اتوبوس کم ارتفاع یا استفاده پذیر برای معلولان و سایر روش‌های نوین یا بهینه بهره برداری شدند. البته این دستورالعمل در کلان شهر‌ها کج دارومریز و با تأخیر ۱۰ تا ۱۲ ساله اجرا شد.