ثمره عمرم در الهیه سبز شد

رضاریاحی  | شهرآرانیوز؛  مشکل کم‌آبی، موضوع پوشیده‌ای بر مردم نیست؛ این مشکل آنقدر جدی است که کارشناسان معتقدند اکنون به بن‌بست آبی رسیده‌ایم و به نوعی با ورشکستگی منابع آب زیرزمینی رو به رو هستیم. مشهد یکی از آن شهر‌هایی است که در زمینه آب دچار بحران است. نیاز به فکر کردن نیست، همین امسال از آغاز فصل بارندگی‌ها در ابتدای پاییز چند روز بارانی را شاهد بودیم که بخواهد به عنوان تغذیه‌کننده سفره‌های آب زیرزمینی و سد‌ها عمل کرده و دلمان را خوش کند؟

 

یکی از موارد پرمصرف آب، فضای سبز شهری است، منطقه نوین الهیه دارای ده‌ها بوستان و پارک محلی است که در ابعاد ۲ تا ۵ هکتار وسعت دارند. زیبایی، سرسبزی و گل‌ها و گیاهان رنگارنگی که در این بوستان‌ها کاشت شده‌اند و باعث چشم‌نوازی مناظر شهری می‌شوند، برای بقا نیازمند آبیاری مداوم هستند.

اولین انگشت اشاره درحوزه آبیاری فضای سبز به سمت چمن‌ها نشانه می‌رود، گیاهی پوششی که نقش زیادی در سرسبزی پارک‌ها دارد، برخی کارشناسان نقش بیشتری هم به چمن‌ها می‌دهند و معتقدند در فصول پاییز و زمستان که پدیده وارونگی هوا اتفاق می‌افتد، چمن‌ها تنها عنصری هستند که درکاهش آلودگی هوا و جذب عناصر سنگین همچون جیوه و سرب عمل می‌کنند چراکه دراین فصل‌ها درختان برگی ندارند که بتوانند موجب کاهش آلودگی هوا باشند.

حال سؤال اساسی این است که آیا صرف اینکه با کم‌آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنیم می‌توانیم فضای سبز شهری را حذف کنیم؟ از چه گونه‌هایی می‌توان استفاده کرد که هم بومی باشند و هم مصرف آب کمتری داشته باشند؟ آیا می‌توان پارک‌هایی را براساس معیار‌های پایداری در طراحی فضای سبز احداث کرد؟
برای جواب دادن به همه این سؤال‌ها سری زدیم به اولین پارکی که با مفهوم «کم نهاده» در منطقه الهیه طراحی و اجرا شده است. این پارک که در نوع خود برای اولین بار در کشور احداث می‌شود با رویکرد طراحی پایدار، خشک منظرسازی، استفاده بهینه از منابع آبی، کاهش هزینه‌های نگهداری، استفاده کمتر از سموم و کود‌های شیمیایی و استفاده از گونه‌های گیاهی خشکی‌پسند و بومی منحصربه فرد و همساز با اقلیم خشک شهر مشهد بنا شده است.

پارک کم‌نهاده با همکاری و تعامل موفقیت‌آمیز کارگروه ویژه‌ای از استادان و کارشناسان طراحی در دانشگاه فردوسی و سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری مشهد در زمینی به وسعت ۸ هزار و ۵۰۰ مترمربع در خیابان اقدسیه ۹ اجرا و به بهره‌برداری رسیده است.

ایده «پارک کم نهاده» تفکری جدید در حوزه فضای سبز است که اولین بار دکتر فاطمه کاظمی یکی از اعضای هیئت علمی و دانشیار گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز دانشگاه فردوسی مشهد آن را مطرح کرد. این فعال محیط زیستی دوره کارشناسی و کارشناسی‌ارشد رشته باغبانی و کشاورزی را به ترتیب در دانشگاه فردوسی و تربیت مدرس پشت سر گذاشته و در سال ۱۳۸۱ با دریافت بورسیه تحصیلی عازم شهر آدلاید در کشور استرالیا شده است.

کاظمی در طول ۸ سال تحصیل در استرالیا بر روی مفاهیم پایداری در فضای سبز مطالعه کرده و بعد از بازگشت به ایران، ایده احداث پارک «کم نهاده» را در منطقه الهیه مطرح می‌کند.
دو ساعتی را در این پارک با فاطمه کاظمی همراه شدیم و مفصل درباره وجه تمایز این پارک با فضا‌های سبز مجاور، انواع گونه‌های گیاهی کم‌آب طلب، انرژی خورشیدی، آبیاری پیشرفته، گیاهان پوششی منحصر به فرد و سایر مواردی که باعث شده این پارک به عنوان اولین نوع خود در کشور مطرح باشد، گفتگو کردیم.

طراح و ناظر عالیه پروژه پارک کم‌نهاده در منطقه الهیه، سال ۱۳۸۱ با دریافت بورسیه تحصیلی راهی کشور استرالیا می‌شود تا تحصیلات آکادمیک خود را ادامه دهد، اما اینکه در مراکز علمی سطح بالای کشور استرالیا چه رشته‌ای را دنبال کند، برای او به نکته‌ای پیچیده و دغدغه ذهنی تبدیل شده بود، فاطمه کاظمی اصرار دارد در رشته‌ای تحصیل کند که بعد از بازگشت به ایران با اقلیم خشک و نیمه‌خشک مشهد سازگار باشد و به طراحی فضا‌های سبز مدرن جان تازه‌ای ببخشد. او دراین راه مطالعات گسترده‌ای را انجام می‌دهد تا اینکه با «مفاهیم پایدار در طراحی فضا سبز» آشنا می‌شود.

دانشیار رشته علوم باغبانی و کشاورزی دانشگاه فردوسی دراین باره می‌گوید: مطالعه مفاهیم پایدار برای طراحی فضای سبز شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اهدافی همچون کاهش آسیب‌های محیطی، به حداقل رساندن مصرف منابع انرژی و هماهنگی هرچه بیشتر با طبیعت را دنبال می‌کند.

مفاهیم پایداری در موضوع فضای سبز در کشور‌های پیشرفته سابقه‌ای به قدمت نیم قرن دارد، به طوری که در سال ۱۹۸۲، خانم نانسی لویت استاد دانشگاه دنور در ایالت کلرادو برای اولین بار عبارت «زری اسکیپینگ»، «xeriscaping» را در پاسخ به ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽﻫﺎی ﺑﯿﻦ ﺳﺎل‌های ۱۹۸۶ ﺗﺎ ۱۹۸۸ و ۱۹۹۸ ﺗﺎ ۱۹۹۹ در آﻣﺮﯾﮑﺎ مطرح کرده و به اهمیت مواردی همچون شرایط اکولوژیک، جلوه بصری، معماری منظر، گیاهان بومی، جغرافیا، هیدرولوژی، اقلیم و خاک و کم‌آبی در فضای سبز شهری اشاره کرد.

 

زری اسکیپینگ که امروزه در بیش از ۴۰ ایالت، در سرتاسر ایالات متحده استفاده می‌شود، در واقع ﻣﺤﻮﻃﻪﺳﺎزی و اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰی ﺑﺎﮐﯿﻔﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ آب و ﻣﺤﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ همراه است. اﯾﻦ راﻫﺒﺮد می‌تواند ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ ﺳﻨﺘﯽ برای اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ ﺑﺎﺷﺪ و مزایایی همچون چشم انداز طبیعی، نیاز به نگهداری و محافظت کمتر، هزینه کمتر، صرفه‌جویی در مصرف آب و صرفه جویی در زمان را دنبال می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی معادل فارسی واژه «زری اسکیپینگ» را «خشک منظرسازی» تعریف کرده و می‌گوید: خشک منظرسازی دانش بسیار گسترده‌ای است که باتوجه به اقلیم خشک و نیمه خشک ایران و همچنین دشت مشهد بسیار کاربردی است، از این رو من تصمیم گرفتم که ادامه تحصیلات آکادمیک خود را در رشته «طراحی منظر شهری حساس به آب» یا همان «خشک منظرسازی» ادامه دهم تااینکه بعد از پایان تحصیلات، دست پر به ایران برگردم و بتوانم برای گسترش فضای سبز شهری مشهد مفید باشم.

فاطمه کاظمی از سال ۲۰۰۴ تا سال ۲۰۱۲ میلادی در مقطع دکتری و پسادکتری در دانشگاه‌های استرالیا تحصیل کرده و بعد از ۸ سال به کشور برمی‌گردد. تحقیقات او در پایان نامه دوره دکتری در مجله معتبر «landscape and urban planning journal» که معادل فارسی آن «مجله چشم انداز و برنامه‌ریزی شهری» است و معتبرترین ژورنال بین‌المللی در زمینه دانش کشاورزی و باغبانی است، به چاپ می‌رسد. او می‌گوید: بعد از بازگشت به ایران متوجه شدم در فضا‌های سبز شهری باوجود کمبود منابع طبیعی به ویژه آب و حتی نیروی کارگری و هزینه زیاد، نیاز به روشی جدید برای طراحی فضای سبز و تغییر در آن‌ها داریم. من هم دانش این کار را داشتم و از آنجایی که دوست دارم علم من به عمل تبدیل شود، بی‌صبرانه منتظر فرصتی بودم که بتوانم توانایی‌ها و آموخته‌های خود را در رشته طراحی پایدار فضای سبز ارائه دهم.

ساعت‌ها بحث و تبادل نظر در کارگروه‌های علمی، دکتر کاظمی و سایر استادان را به این نتیجه می‌رساند که طراحی و اجرای بوستان‌هایی با مفهوم «کم نهاده» که برای اولین بار درکشور احداث می‌شود از جانب مدیریت شهری امری اجتناب‌ناپذیر است. براین اساس بوستان عمومی، نمایشی و موضوعی «کم نهاده» با برخی رویکرد‌های طراحی پایدار فضای سبز از جمله خشک‎منظرسازی (استفاده از گیاهان خشکی‌پسند و بومی منحصر به فرد و همساز با اقلیم شهر مشهد) و با هدف استفاده بهینه از منابع آبی، کاهش هزینه‌های نگهداری، استفاده کمتر از سموم و کود‌های شیمیایی، اصلاح خاک و حذف علف‌های هرز در قالب همکاری‌های علمی و اجرایی بین دانشگاه فردوسی و سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری مشهد اجرا شد.

دکتر کاظمی توضیح می‌دهد: تصمیم براین شد که این پارک منحصر به فرد در منطقه ۱۲ شهری (منطقه الهیه) اجرا شود، باتوجه به اینکه منطقه ۱۲ شهری، محدوده‌ای درحال توسعه در شهر مشهد است، گزینه‌های فراوانی برای گسترش مفاهیم نوین فضای سبز، هم در مقیاس لکه‌ای و هم در مقیاس وسیع منظر دارد. اعمال این رویکرد‌های نوین می‌تواند منطقه را از نظر اکولوژیکی، اجتماعی و حتی از دیدگاه اقتصادی در زمینه فضای سبز به یک الگوی پایدار در شهر مشهد و حتی کشور تبدیل کند. براین اساس قطعه زمینی به متراژ ۸ هزار و ۵۰۰ مترمربع در منطقه الهیه برای احداث پارک کم نهاده درنظر گرفته شد.

دانشیار گروه علوم باغبانی و فضای سبز دانشگاه فردوسی مشهد بیان می‌کند: بعد از انتخاب زمین مناسب با متراژ مطلوب، با کمک اعضای هیئت علمی رشته‌های باغبانی، کشاورزی و گیاه‌شناسی دانشگاه فردوسی، دانشجویان، سازمان فضای سبز شهرداری مشهد و حتی برخی اعضای شورای اسلامی شهر مشهد، فهرستی از حدود ۳۰۰ گونه گیاهی کم‌نهاده را درکشور که نیمی از آن‌ها، گونه‌های بومی و نیمی دیگر گونه‌های غیربومی هستند، به علاوه ویژگی‌ها و معیار‌های اساسی از نظر زیبایی، اکولوژیکی، زیست محیطی و ... معیار سنجی کرده‌ایم. البته مشکل اصلی اینجا بود که برخی از این گونه‌ها در خزانه کشوری یافت نمی‌شد، از این رو من به همراه دانشجویانم، شب و روز‌های متمادی در دشت‌ها و اقلیم‌های طبیعی به دنبال گونه‌هایی از گیاهان بودیم که دربرابر کم‌آبی مقاوم و با اقلیم خشک مشهد سازگار بود.

یکی از این گونه‌های گیاهی «سوفور‌های درختچه‌ای» بودند که من و به همراه تنی چند از دانشجویانم در طبیعت یافت کردیم و بعد از مطالعه سازگاری آن‌ها با اقلیم شهری و روش‌های تکثیرشان، در کلکسیون گیاهان شهری قرار دادیم. بعد‌ها دوبوته از این گیاه مقاوم در برابر کم‌آبی را به عنوان هدیه به بافت گیاهی پارک کم‌نهاده اهدا کردم.

در طراحی این بوستان کم‌نهاده از حدود ۷۰ گونه گیاهی مقاوم به خشکی همچون ارس بومی، گلابی وحشی، محلب، بادامشک، دغدغک، شیرخشت بومی، نارون، زیتون، توت، انجیر، دغدغک، داغداغان، سنجد، اقاقیا، زبان گنجشک، قره داغ و پلاخور، سوفور‌های درختچه‌ای، بیدمجنون قرمز، قره تیکان، بنه یا پسته کوهی، آتریپلکس، برازمبل، آلبالوی تلخ و... استفاده شده که بعضی از آن‌ها تاکنون به فضای سبز مشهد وارد نشده بودند.

ناظرعالیه پارک کم نهاده الهیه به گونه‌های پوششی این فضای سبز پایدار اشاره کرده و می‌گوید: چمن به عنوان یک گیاه پوششی متداول در فضا‌های سبز شهری حرف اول و آخر را می‌زند، این گیاه بسیار سریع رشد می‌کند و به اصطلاح پاخوری خوبی دارد، اما نیاز به آب روزانه با معیار‌های فضای سبز پایدار سازگار نیست، به همین علت در پارک کم‌نهاده الهیه تنها ۲۳۰ مترمربع چمن، آن هم در اطراف زمین بازی کودکان کاشت شده است، البته مفهوم کم نهاده هیچ گاه پوشش گیاهی چمن را به‌طور کامل نفی نمی‌کند، اما گیاهان پوششی دیگری در طراحی این پارک دیده شده که فواید چمن از جمله سرسبزی، رشد سریع، پاخوری مناسب و تصفیه هوای آلوده را دارند و با معیار‌های پارک کم نهاده از جمله خشک منظرسازی منطبق هستند.

«ارس بومی»، «ارس خزنده»، «فرانکنیا (چمن کویر)»، «فستوکا سبز» و «فستوکا نقره‌ای» از جمله گیاهان پوششی هستند که در پارک کم نهاده الهیه نقش چمن را بازی می‌کنند.

«چیپس چوب»، «مالچ‌ها» و «سنگ‌ریزه‌های سفید» از دیگر موادی هستند که در پارک کم نهاده به عنوان پوششی برای گیاهان استفاده شده است، فاطمه کاظمی این مطلب را می‌گوید و ادامه می‌دهد: ما با در نظر گرفتن مزایای مالچ‌های ارگانیک که از تراشه‌های چوب و ضایعات حاصل از هرس درختان تولید می‌شود و در واقع نوعی چیپس چوب به شمار می‌رود، در پارک کم نهاده استفاده کردیم. کاهش مصرف آب و نقش پوشش حفاظتی در لایه‌های روی خاک، حفظ رطوبت خاک، حفظ خواص مفید خاک و زیباسازی محیط و قابلیت رنگ‌بندی، تنظیم دمای خاک و کمک به پایین نگهداشتن حرارت در گرما وشرایط ناپایدار تابستان که موجب حفظ شادابی ورشد ونمو عالی گیاهان می‌شود فقط بخشی از مزایای مالچ‌های چوبی است.

در پارک کم نهاده همچنین از مالچ‌های سنگی (شن، ماسه بادی، سنگریزه، پوکه معدنی، سنگ پا و...) استفاده شده است. نکته مهم انتخاب نوع مالچ سنگی، اندازه و رنگ آن است که از سنگ‌ریزه‌های حاصل از کارگاه‌های سنگ‌بری به دست می‌آید و عمری در حدود ۲۰ سال دارد و در کنترل مصرف آب و حتی شوری آب مؤثر است.
عمق مالچ‌ها در فضای سبز بسیار مهم است و حداقل باید بین ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر باشد، در صورتی فواید یادشده درباره استفاده از مالچ‌ها به دست می‌آید که عمق ضروری رعایت شود. از نظر من عمق مالچ‌ها یکی از نکات منفی پارک کم‌نهاده است که در حدود ۲ تا ۳ سانتی متر است.

طراح نخستین بوستان «کم نهاده» در کشور یادآور می‌شود: در راستای جلوگیری از تحمیل هزینه‌های سالانه عملیات خاک‌ورزی، بستر کشت با تقویت‌کننده‌های دوستدار محیط زیست از جمله «ورمی کمپوست» اصلاح شده است که در درازمدت هزینه‌های خاک‌ورزی و کوددهی را کاهش خواهد داد. این کود به لحاظ دارا بودن ترکیبات غذایی و شبه هورمن‌های رشد و نمو گیاه، اثرات بسیار مفیدی بر روی رشد و نمو گیاه دارد، همچنین این کود بدون بوی نامطلوب و آلودگی‌های میکروبی است.

 

طراح و ناظر عالی پروژه اولین بوستان «کم نهاده» با بیان اینکه مصرف آب دراین پارک به حداقل رسیده است، گفت: سیستم آبیاری این پارک عمدتا به صورت آبیاری موضعی با استفاده از لوله‌های دریپردار است که به‌طور سطحی در مساحتی بالغ بر هشت هزار و ۵۰۰ متر مربع اجرایی شده است. این سیستم باعث پخش آهسته آب بر سطح خاک، کاهش هدررفت آب، کنترل مصرف آب، آبیاری بدون دخالت نیروی انسانی و کاهش هزینه‌های اولیه و صرفه اقتصادی خواهد شد.

کاظمی با اشاره به اینکه در منطقه ۱۲، منابع آبی مستقلی برای آبیاری فضای سبز وجود ندارد و باید آب را از طریق شبکه مستقل آبیاری فضای سبز به این منطقه پمپاژ کرد، افزود: اجرای طرح‌های جداسازی شبکه آب فضای سبز از شبکه آب شرب و تأمین آب فضای سبز از منابع آب غیرقابل شرب و پساب تصفیه شده، پیگیری طراحی و اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار در فضا‌های سبز و جایگزینی با روش‌های سنتی با بازده آبیاری کم با روش‌های آبیاری تحت فشار (قطره‌ای، بارانی و ...) از جمله برنامه‌های شهرداری مشهد در راستای تأمین و توزیع بهینه منابع آبی فضای سبز است.

با پیشرفت‌هایی که در زمینه شاخه‌های علمی و اجرایی پارک کم‌نهاده داشته‌ایم، ما قادر هستیم باتوجه به نوع پوشش گیاهی و نحوه آب‌رسانی، تا ۷۵ درصد صرفه‌جویی در مصرف آب داشته باشیم، اما این میزان به نوع پوشش گیاهی بستگی دارد.

توسعه اقتصادی جهان امروز در گرو استفاده صحیح از منابع انرژی است. اگرچه تا امروز سوخت‌های فسیلی نقش پررنگی را در تأمین انرژی جوامع بشری ایفا کرده است، ولی با کاهش این منابع از یک سو و پیشرفت‌های تکنولوژی از سوی دیگر، استفاده از انرژی‌های خورشیدی مورد توجه بسیاری از کشور‌های پیشرفته قرار گرفته است، از طرفی سوخت‌های فسیلی نه‌تن‌ها می‌توانند حادثه‌ساز باشند، بلکه قادرند سلامت فرد را نیز تحت الشعاع قرار دهند.

کاظمی دراین باره می‌گوید: درجهت استفاده از انرژی‌های پاک، پارک کم‌نهاده الهیه به ۱۴ پایه سولار برای استفاده از انرژی خورشیدی مجهز شده است، چراغ روشنایی سولار با افزایش ایمنی و بهره‌وری و کاهش هزینه ها، انرژی پایداری را برای روشنایی پارک‌ها به ارمغان می‌آورد. چراغ‌های سولار، تکنولوژی سبز، هوشمندانه و سازگار با محیط زیست هستند که برای منعطف‌ترکردن زندگی انسانی و رهاشدن از شبکه تکنولوژی‌هایی که در آن‌ها محصور شده‌ایم، ارائه شده‌اند. برای تزیین، زیباسازی و همچنین نورپردازی پارک‌ها بهترین ایده است. این چراغ‌ها، دارای مزایای فراوانی هستند. می‌توان به راحتی آن‌ها را در سراسر پارک نصب کرد و دیگر نیازی نیست نگران کابل‌های الکتریکی باشید که چشم‌انداز پارک را خراب کنند و می‌توانند برای کودکان نیز خطرناک باشند.

قابلیت تولید در محل مصرف، کاهش و صرفه‌جویی در هزینه‌های انتقال و توزیع انرژی الکتریکی، نبود نیاز به شبکه سراسری برق برای تأمین روشنایی پارک، تنوع‌بخشی به منابع تأمین‌کننده انرژی، طول عمر مناسب و سهولت در بهره‌برداری از دیگر مزایای استفاده از انرژی خورشیدی است.

او به ایده نصب توربین بادی در محل پارک کم نهاده اشاره کرد و گفت: ایده توربین بادی برای تولید انرژی پاک در پارک کم نهاده، فکر خوبی بود، اما منطقه الهیه بابت ساخت و ساز‌های فراوان و که بیشتر آن‌ها آپارتمان‌های بالای ۴ طبقه است، منطقه بادخیزی به شمار نمی‌رود، به خاطر همین موضوع از ایده نصب توربین بادی منصرف شدیم و استفاده از پایه‌های سولار و تأمین روشنایی به کمک انرژی خورشیدی را جایگزین آن کردیم.

فاطمه کاظمی به پارک کم نهاده بسیار وابسته است و با حساسیت به تمام نقاط آن سرک می‌کشد. خودش می‌گوید: در طول سال‌هایی که در حوزه فضای سبز فعالیت دارم، بر روی صد‌ها مقاله علمی کشاورزی و باغبانی کار کرده‌ام، اما هیچ کدام از آن‌ها به اندازه پارک کم نهاده من را راضی و خوشحال نکرد، خیلی روز‌ها بدون مقدمه به اینجا می‌آیم و بر روی نیمکت‌ها می‌نشینم و با مردم گفتگو می‌کنم. با آن‌ها درباره خواص این پارک صحبت می‌کنم و حتی از ایده‌ها و نظرات آن‌ها استفاده می‌کنم. این پارک مثل فرزند من است، وقتی اینجا هستم احساس می‌کنم چکیده سال‌ها تحقیق، تحصیل و تدریس من در رشته‌های علوم باغبانی، کشاورزی و گیاه‌شناسی به ثمر نشسته است که این موضوع برای من بسیار آرامش‌بخش است.

او خاطرنشان می‌کند: یکی از محاسن بزرگ این پروژه اتصال و وابستگی دانشگاه با صنعت و جامعه است، بیشتر پروژه‌های علمی تنها در اتصال با صنعت هستند و یا درحد ایده و نظر باقی می‌ماند و دست آخر به چند تکه کاغذ و پایان‌نامه دانشجویی ختم می‌شود، اما پروژه طراحی و احداث بوستان کم‌نهاده، امکان ارتباط آشکار دانشگاه و بخش آکادمیک با صنعت و بدنه اجرایی فضای سبز شهری و نیز مردم جامعه را فراهم کرده است و از سوی دیگر توسعه این دانش و رویکرد نوین در زمینه فضای سبز، مورد توجه مجلات معتبر بین‌المللی قرار گرفته و درمجله «land use palicy journal» یا «مجله استفاده از زمین» به چاپ رسید.

او توضیح می‌دهد: واژه کم‌نهاده، یک ایده علمی است که من در حدود ۶ سال پیش وارد ایران کردم، حتی می‌توانستم آن را ثبت اختراع کنم و دراختیار خود داشته باشم و با آن درآمد کسب کنم، اما این طرح را به عنوان یک ناجی در حوزه فضای سبز پایدار شهری، دراختیار سازمان‌های اجرایی قرار داده‌ام.

مفهوم کم‌نهاده عبارتی است که من آن را از جایی کپی نکرده‌ام، تأکید می‌کنم که کپی نکرده‌ام، من تمام مفاهیم پایداری را از سرتاسر دنیا، ایالات متحده آمریکا، کشور‌های اروپایی و استرالیا در طول ۹ سال جمع‌آوری کردم، بعد‌ها که به ایران بازگشتم پژوهش‌های بومی مفصلی را درباره گونه‌های بومی کم‌آب، گیاهان پوششی، مالچ‌ها و ... انجام دادم که نتیجه و چکیده این تلاش ۲۰ ساله منجر به شکل‌گیری عنوان «کم‌نهاده» شد.

فاطمه کاظمی توضیح می‌دهد: با اینکه پارک کم‌نهاده در منطقه الهیه به بهره‌برداری رسیده است، اما ما همچنان در مرحله آزمون و خطا هستیم، این پارک اولین نوع پارک کم‌نهاده در کشور است و طبیعی است که کم و کاستی‌هایی داشته باشد، ما حتی در نظر داریم نظرات شهروندان را از باب زیبایی‌شناختی، علوم اجتماعی، ترجیحات، خواسته‌ها و ادراکات بررسی کرده و در پروژه‌های بعدی لحاظ کنیم.




در ساعاتی که همراه با دکتر فاطمه کاظمی در پارک قدم می‌زدیم، چند تن از شهروندان نزد ما آمدند و نظرات خود را بیان کردند که برخی از آن‌ها درخور تأمل است.

مرد میانسالی که بین ۵۵ تا ۶۰ سال سن دارد و از ابتدا به توضیحات فاطمه کاظمی درباره این پارک گوش کرده بود، رو به ما کرده و می‌گوید: ببخشید من می‌توانم نظری داشته باشم، این صحبت‌های شما بسیار تخصصی است و خیلی از شهروندان از درک و فهم آن عاجز هستند، اینکه چیپس چوب چیست و چه کاربردی دارد و یا اینکه چرا به جای چمن دراین پارک از سنگ‌ریزه‌های سفید استفاده شده است برای بسیاری از اهالی جای سؤال دارد. من تقاضا دارم تابلویی در سردر پارک نصب کنید و درآن پنل‌های خورشیدی، سیستم آبیاری، گونه‌های گیاهی و درکل علل منحصر به فرد بودن و راهبرد‌های کلی پارک را شرح دهید. آن زمان است که مردم می‌فهمند شما چه کار بزرگی انجام داده‌اید، الان خیلی‌ها با خودشان می‌پرسند که این پارک چه چیزی دارد که در کشور بی‌مانند است؟!

در ادامه خانم میانسالی که اصالتا اهل قوچان است و به سختی راه می‌رود به فاطمه کاظمی می‌گوید: خانه ما همین کوچه کناری است، من هر روز یکی دو ساعتی را دراین پارک سپری می‌کنم، اما تنها هستم و همسرم قادر نیست وارد پارک شود، چراکه او معلول است و از ویلچر استفاده می‌کند، برای من جوای سؤال است که چرا مسیری برای تردد و عبور ویلچر‌ها در پارک تعبیه نشده است، مگر نه اینکه این پارک باید برای استفاده عموم باشد، خب معلولان هم بخشی از این جامعه هستند و باید به فکر آن‌ها باشیم، البته واقعا نه یک مسیر بلکه باید چند ورودی مخصوص ویلچر در قسمت‌های مختلف پارک جانمایی و اجرا شود.

به یکباره بازار نظرات شهروندان داغ می‌شود، یکی دیگر از اهالی که درحال ورزش است می‌گوید: من با تمام صحبت‌های شما موافق هستم، این پارک با طراحی پایدار فضای سبز احداث شده است، اما بالأخره نامش پارک است و با سرسبزی، گل‌های فصلی و دائمی، درخت و درختچه‌های زیبا آراسته می‌شود. الان در سرتاسر این پارک یک درخت سایه‌انداز دیده نمی‌شود، چندماه دیگر که تابستان و روز‌های گرم فرارسید، اهالی در خنکای سایه کدام درخت استراحت کنند؟ من پیشنهاد می‌کنم که حداقل در مسیر اصلی پارک از چند درخت سایه‌انداز و سرسبز استفاده شود.

خانم سن و سال‌دار دیگری هم درباره نیمکت‌ها و فضای نشیمن پارک تذکری می‌دهد، او می‌گوید: تمامی نیمکت‌های این پارک بدون پشتی و تکیه‌گاه است، از این رو افراد سن و سال‌دار و حتی کودکان قادر نیستند به‌درستی بر روی این نیمکت‌ها بنشینند. استراحت کردن در مکان‎های عمومی نکته بسیار مهمی محسوب می‌شود. بسیاری از افراد از جمله پیرمردان و پیرزنان، جوانان و کودکان از نیمکت پارک‎ها استفاده می‌کنند و بر روی آن می‌توانند از فضای زیبای پارک لذت ببرند. صندلی پارک در دو مدل باپشت و بدون پشت وجود دارد که اصولا در پارک‎ها نیمکت‎هایی که دارای پشتی هستند بیشتر استفاده می‌کنند و مدلی که پشتی ندارد، بیشتر جنبه زیبایی دارد.


دکتر فاطمه کاظمی پس از شنیدن پیشنهاد‌های شهروندان موارد ذکر شده را در نامه‌ای ا زطرف دانشگاه فردوسی به سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری مشهد که کارفرما پروژه پارک «کم نهاده» است اطلاع رسانی کرد.