سبب و مباشر در فلسطین

یکی از مباحث حقوقی، تمایزگذاشتن میان سبب و مباشر در امور مدنی و جزایی است. فرض کنید یک نفر کلید خانه کسی را به دزدی می‌دهد و او نیز از آن خانه سرقت می‌کند. فردی که کلید را داده است، سبب جرم و فرد دزد را مباشر می‌دانند. به‌طور معمول مجازات مباشر که مستقیم مرتکب جرم شده، سنگین‌تر از مباشر و معاون جرم است، اما برخی موارد است که می‌گویند «سبب» اقوی از مباشر است و مسئولیت اصلی به‌لحاظ حقوقی متوجه «سبب» است؛ هرچند مباشر هم مسئولیت خاص خود را دارد. اگر از این زاویه به جنایات در فلسطین نگاه کنیم، دولت اسرائیل و شخص نتانیاهو مسئولیت مباشرت را دارند، اما به‌نظر می‌رسد کشور‌های اروپایی و آمریکا و غربی‌ها در این حوادث در نقش سبب اقوی هستند، زیرا این دولت نمی‌تواند بدون حمایت‌های بی‌حدواندازه غربی‌ها چنین رفتاری از خود نشان دهد.

یکی از موضوع‌های مهم که موجب تشویق رژیم اشغالگر اسرائیل به این رفتار شده، سکوت و حمایت غرب از اقدامات خلاف قانون اسرائیل است. اگر از منظر غربی‌ها به ماجرا نگاه کنیم، موجودیت اسرائیل نمی‌تواند فراتر از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد تعریف یا به‌رسمیت شناخته شود؛ بنابراین سرزمین‌های اشغالی پس از سال ۱۹۴۸ به‌کلی خارج از موجودیت صهیونیستی (اسرائیل) است و هرگونه دخل و تصرف در آن غیرقانونی است. درحالی‌که اسرائیل در این قسمت‌ها تصرفات گوناگونی کرده که جملگی خلاف مقررات بین‌المللی است؛ درعمل به‌رسمیت شناخته می‌شود یا با آن‌ها مخالفت نمی‌شود.

انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس یکی از مصادیق روشن این تخلف آشکار بود. سکوت در برابر سیاست ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین نیز از این جمله است. جابه‌جایی‌های جمعیتی که به‌تازگی رخ داد نیز از مصادیق این تخلف آشکار است. همه این رفتار‌ها را می‌توان در ذیل سیاست خصمانه نسبت به ساکنان فلسطین دسته‌بندی کرد که حق واکنش را برای مردم فلسطین ایجاد می‌کند.

اما نکته جالب از اینجا به بعد است که واکنش فلسطینی‌ها به‌عنوان کنش و اقدام خصمانه اولیه و نه واکنش به جنایات اسرائیل تلقی می‌شود؛ درنتیجه برای اسرائیل حق مقابله و اقدام متقابل پذیرفته می‌شود. اما ماجرا بازهم ادامه دارد، زیرا اگر فرض کنیم که اسرائیل حق اقدام متقابل دارد، براساس حقوق بین‌المللی باید این اقدام واجد ویژگی‌هایی باشد، ازجمله از نظر دیوان بین‌المللی دادگستری «اقدام متقابل باید با زیان واردشده متناسب باشد»، درحالی‌که می‌بینیم هیچ تناسبی میان اقدامات فلسطینی‌ها با حملات اسرائیل مشاهده نمی‌شود.

این مسئله از روی تعداد تلفات انسانی و مادی ۲ طرف مشهود است. اما دولت‌های غربی بازهم سکوت یا کار اسرائیل را تأیید می‌کنند. مسئله بازهم ادامه دارد. ترکیب تلفات و محل اصابت موشک‌ها و بمب‌ها نیز تفاوت‌های زیادی را نشان می‌دهد. اقدامات اسرائیل هدفمند و ویرانگر است و در هیچ چارچوب اخلاقی و حقوقی حتی با معیار‌های غربی نمی‌گنجد. چرا کشور‌های غربی چنین رفتاری می‌کنند؟ یهودی‌ها در اروپا گرفتار ظلم شدند، آغاز آن به گذشته‌های دور برمی‌گردد که به اختلافات یهودیان با مسیحیان اولیه درباره حضرت مسیح مرتبط است.

این خصومت ادامه یافت و در طول تاریخ بود تا در دنیای مدرن با قضیه سروان دریفوس در فرانسه ماجرا برجسته شد و سپس با اقدامات هیتلر و نازی‌ها یک جنایت تمام‌عیار علیه یهود راه انداختند. آنان در برابر این جنایت شرمنده‌اند، اما جبران خسارت را به همان شیوه جنایت از جیب ملل دیگر پرداخت می‌کنند و این بسیار زشت و ناپسند است و بیش از هر چیز، اسرائیل را در اقدامات خودش تشجیع و تشویق کرده است.