نمونه عالمان ربانی | درباره میرزا جوادآقای تهرانی

آیت‌ا... میرزا جوادآقای تهرانی یکی از چهره‌های برجسته حوزه علمیه خراسان است که همچنان برای بسیاری از مردم به‌ویژه نسل جوان ناشناخته است. سلوک علمی و عملی ایشان از زوایای گوناگونی درس‌آموز است.

در بعد علمی، با وجود اینکه ایشان از شخصیت‌های درجه اول مکتب معارفی خراسان به شمار می‌رفت و در آثار خود بار‌ها مبانی حکمت صدرایی را به نقد کشیده بود، هیچ‌گاه زبان به تکفیر و تفسیق مخالفان نگشود و همواره حرمت عالمان اهل فلسفه و عرفان را پاس داشت.

او در یکی از آثارش پس از نقد دیدگاه فیلسوفان در یک مسئله اعتقادی، بلافاصله در پاورقی کتاب از شخصیت و خدمات آنان به فرهنگ اسلامی تجلیل و تأکید می‌کندکه این‌گونه منازعات علمی نباید باعث حق‌ناشناسی درباره علمای اسلامی بشود.

از سویی دیگر، حوزه درس ایشان منحصر در مباحث تخصصی حوزوی نبود و بسیاری از اقشار غیرحوزوی نیز از مباحث اعتقادی و تفسیری ایشان بهره می‌بردند. کامل‌ترین تقریرات مباحث تفسیری ایشان، نگاشته یکی از پزشکان متدین مشهد است که سال‌ها به‌طور پیوسته در درس تفسیر ایشان حضور می‌یافت.

در بعد عملی نیز جایگاه علمی او مانع از ارتباط صمیمانه ایشان با توده مردم و طبقات گوناگون جامعه نشد. بسیاری از جوانان آن دوره اکنون در دوران میان‌سالی خاطرات خود از دیدار خصوصی با میرزا و گفت‌وگوی بی‌پیرایه خود با این استاد ارزنده را نقل می‌کنند. نقش ویژه ایشان در راه‌اندازی چندین مؤسسه خیریه و صندوق قرض‌الحسنه در مشهد، گواه بر این دلسوزی و روحیه خیررسانی به مردم است.

بصیرت سیاسی و روحیه انقلابی ایشان نیز چه پیش از انقلاب اسلامی و چه پس از انقلاب، مثال‌زدنی است. در دوران خفقان رژیم ستم‌شاهی، بار‌ها درس و نماز جماعت خود را برای همراهی با نهضت امام (ره) تعطیل کرد که اسناد آن در ساواک اکنون منتشر شده است.

همچنین در تدوین بیانیه‌های علمای مشهد در حوادث منجر به پیروزی انقلاب اسلامی، نقش کلیدی داشت؛ به گونه‌ای که اعلام موضع ایشان باعث همراهی دیگر علما می‌شد. پس از انقلاب اسلامی نیز همواره خیرخواه و حامی مسئولان و مردم در برابر دشمنان بود و در سال‌های جنگ تحمیلی نیز لباس رزم بر تن کرد و در کنار بسیجیان در جبهه‌ها حاضر شد و با اخلاص و فروتنی و معنویت کم‌نظیر خود، خاطراتی به‌یادماندنی را در ذهن رزمندگان در آن روز‌ها به جای گذاشت.

پس از ارتحال امام (ره) و اعلام رهبری حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای، نخستین بیانیه علما در حمایت از رهبری را با امضای علمای برجسته مشهد صادر کرد. همه این فعالیت‌های علمی و اجتماعی و سیاسی درحالی بود که زهد و دنیاگریزی میرزا به گونه‌ای بود که گویا از دنیا و اهل دنیا بی‌خبر است و به چیزی جز آخرت و سفر به دیار ابدی نمی‌اندیشد.

هیچ‌گاه اجازه نداد نامش را به طور کامل بر جلد آثارش درج کنند، چه رسد به آنکه با القاب مرسوم برای شخصیت‌های حوزوی از وی یاد کنند و گفت بنگارند: «جواد زارع»! که دنیا را مزرعه آخرت می‌دید و برای آن شأن دیگری قائل نبود. میرزا جواد آقا نمونه‌ای از عالمان ربانی و عبد صالح خدا به معنای واقعی کلمه بود. یادش پرآوازه و راهش پررهرو باد.