بازخوانی آمار‌های بین‌المللی درباره برخی شاخص‌های توسعه در ایران

گروه اقتصاد | شهرآرانیوز؛ نه اینکه بگوییم به مقصد رسیده‌ایم و وضعیت امروز بهترین وضعی است که در ذهن داشته‌ایم. نه اینکه بخواهیم منکر کاستی‌های آزاردهنده‌ای باشیم که می‌شد نباشد و برخی‌ها به‌غلط سعی می‌کنند آن را پنهان کنند. واقعیت این است که حال‌وروزمان در این چهل‌وچندسال یکنواخت نبود. گاهی با همه توان دویدیم و ره چندساله را چندماهه طی کردیم، گاهی هم حواشی حواسمان را از هدف پرت کرد و سرعتمان در رسیدن به آرزوهایمان کند شد؛ اما خاطرمان جمع است که راه را درست آمده‌ایم. مقایسه وضعیت ایران ۱۳۵۷ با ایران ۱۴۰۰ آن‌هم با شاخص‌هایی که سازمان‌های بین‌المللی اعلام کرده‌اند، از ده‌ها تابلویی است که می‌گوید این جاده همان است که ما را به روز‌های بسیار بهتر می‌رساند.

مقایسه‌ها وقتی جالب‌تر می‌شود که نیم‌نگاهی به شاخص‌های یادشده در دنیا و کشور‌های به‌اصطلاح توسعه‌یافته بیندازیم. رشد‌ها را در این چند دهه مقایسه کنیم و به‌یاد بیاوریم داشته‌های امروز در چه شرایطی به‌دست آمده است. منظور همان چوب لای چرخ گذاشتن‌هایی است که تمامی ندارد؛ از جنگی که هشت سال شیره جان کشور را کشید و قدراست‌کردن از زیر بار خسارت‌هایش عزمی آن‌چنانی می‌خواست تا تحریم‌هایی که پیوسته وجود داشته است و دارد، خواه با چاشنی لبخند بیگانه‌ها و خواه به‌ضمیمه بهانه‌گیری‌ها و اخم‌های بی‌ارزششان.
موارد انگشت‌شماری که در ادامه می‌آید، نمی‌از یم است و بضاعت فضای روزنامه چیزی در حد تلنگر و یادآوری. در گردآوری برخی آن‌ها از کتاب صعود چهل‌ساله استفاده شده و باتوجه‌به گذشت چند سال از انتشار آن، سعی شده است داده‌ها با استفاده از منابع بین‌المللی به‌روز شود.

نرخ آموزش متوسطه

این نرخ از ثبت‌نام افراد در مقطع متوسطه نسبت به جمعیت در سن آموزش متوسطه رسمی به‌دست می‌آید. نرخ ۱۷/۸۹ درصدی آموزش متوسطه در ایران در سال ۲۰۱۵ بیشتر از متوسط جهانی آن، ۴۲/ ۷۶ درصد است. در سال ۱۹۷۷ میلادی برابر با ۱۳۵۵ خورشیدی، این نرخ در جهان ۳۳/ ۴۹ و در ایران ۷۲ /۴۸ درصد بود.

سرانه عرضه پروتئین روزانه

این شاخص را سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO) منتشر می‌کند و به‌معنی دسترس‌پذیربودن پروتئین برای خانوارهاست و لزوما میزان پروتئین مصرف‌شده خانوار‌ها را نشان نمی‌دهد. به بیان دیگر، این احتمال وجود دارد که موادغذایی در سطح مصرف‌کننده به هدر برود.
شاخص یادشده در سال ۱۹۷۹ میلادی برابر با ۱۳۵۷ خورشیدی در ایران ۱۲/ ۷۰ گرم بود. بررسی روند این شاخص در چهار دهه گذشته تقریبا همواره افزایشی بوده است. طبق آخرین بررسی سازمان جهانی غذا و کشاورزی، این شاخص در سال ۱۳۹۷ به ۵۹/ ۸۷ گرم افزایش یافته است.

شاخص جهانی گرسنگی

براساس گزارش سال ۲۰۲۱ سازمان جهانی غذا و کشاورزی، ایران در زمره کشور‌هایی است که شاخص گرسنگی در آن‌ها پایین (رنگ سبز) ارزیابی شده است. هرچه کشور‌ها به رنگ سبز نزدیک‌تر باشند، شاخص جهانی گرسنگی در آن‌ها پایین‌تر است.

میزان تولید و پالایش نفت خام

نمودار تولید نفت خام در ایران از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۰

وابستگی بودجه به نفت

از مشکلات کشور‌های نفت‌خیز، وابستگی بیش از حد به قیمت نفت است. ازاین‌رو، کشور‌های تولیدکننده نفت همواره سعی می‌کنند وابستگی‌شان را به قیمت جهانی نفت کم کنند.
تصویر زیر وابستگی کشور‌های عضو اوپک به نفت را در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد. عربستان برای اینکه کسری بودجه نداشته باشد، باید نفتش را به‌قیمت ۸/ ۸۳ دلار و ایران باید به‌قیمت ۳/ ۵۱ دلار بفروشد. این درحالی است که هر بشکه نفت اوپک ۷/ ۵۲ دلار قیمت داشته است.

ضریب جینی

از شاخص‌های سنجش نابرابری درآمد جامعه، ضریب جینی است. ضریب جینی عددی است بین صفر و یک (یا صفر و ۱۰۰ درصد) که در آن صفر به‌معنی توزیع کاملا برابر درآمد یا ثروت است و یک به‌معنای نابرابری مطلق در توزیع درآمد یا ثروت است. انتشار این آمار از سوی بانک جهانی از سال ۱۹۸۶ میلادی برابر با ۱۳۶۵ خورشیدی شروع شده و آخرین آمار به سال ۲۰۱۸ میلادی برابر با ۱۳۹۷ خورشیدی مربوط است.

امیدبه‌زندگی

امیدبه‌زندگی شاخصی آماری است که پیش‌بینی می‌کند هر عضو در هر جامعه چند سال می‌تواند توقع حیات داشته باشد. هرچه شاخص‌های بهداشتی و درمانی بیشتر شود، امیدبه‌زندگی نیز افزایش خواهد یافت.
این شاخص در سال ۱۹۷۶ میلادی برابر با ۱۳۵۵ خورشیدی در جهان ۴/ ۶۱ سال و در ایران ۷۴/ ۵۵ سال بود. شیب تند و مثبت افزایش امیدبه‌زندگی در ایران باعث شد که در سال ۲۰۱۹ امیدبه‌زندگی در ایران همچنان بیشتر از متوسط جهانی باشد. (ایران ۲۸/ ۷۶ سال و متوسط جهانی ۷۵/ ۷۲ سال)
تغییرات امیدبه‌زندگی در ایران از سال (۱۹۶۷ تا ۲۰۱۹)

بودجه نظامی

دستاورد‌های متخصصان داخلی در تولیدات دفاعی مانند پهپاد، ناوشکن، قایق‌های تندرو، انواع موشک، سامانه‌های پدافند هوایی و... درحالی به‌دست آمده است که بودجه دفاعی کشور با سایر کشور‌ها مقایسه‌پذیر نیست.
براساس آخرین گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۰، این میزان برای ایران، فرانسه، عربستان و ایالات متحده آمریکا به‌ترتیب عبارت است از ۸۲۵/ ۱۵، ۷۴۷/ ۵۲، ۵۱۹/ ۵۷ و ۲۳۲/ ۷۷۸ میلیارد دلار. معنای داده‌های یادشده وقتی بیشتر می‌شود که با شاخص‌هایی مانند تعداد عملیات‌های تروریستی انجام‌شده در داخل مرز‌های هر کشور، موفقیت‌های نظامی خارج از مرز‌ها و... مقایسه شود.


نکته: با اسکن کد‌های بالا به سایت مرجع هر نمودار ارجاع داده می‌‍ شوید. در این سایت‌ها، آمار و جزئیات بیشتری برای هر بخش از نمودار قابل مشاهده است که ما به‌دلیل محدودیت فضای صفحه جامعه از ارائه آن‌ها معذور بودیم.