محسن موسوی زاده - در سال های اخیر، میزان ورود زائران به مشهد افزایش یافته و همین موضوع سبب شده است سالانه بیش از 30میلیون زائر به این شهر سفر کنند. پیش بینی می شود که در افق سال 1404 میزان ورود سالانه زائران به مشهد به بیش از 40میلیون نفر افزایش یابد. بهمن سال گذشته در قرارگاه مشترک پشتیبانی و حمایت از فعالیت های اقتصادی خراسان رضوی، جذب ۱۸ میلیون زائر خارجی در افق 1404 هدف گذاری شد. کارشناسان با توجه به تکیه اقتصاد مشهد به اقتصاد زیارت تأکید می کنند که تحقق این هدف ها نیازمند تأمین زیرساخت های لازم برای افزایش میزان خدمات دهی به زائران است. در این میان تسهیل سفر ارزان به مشهد یکی از راهکارهای مهم افزایش ورود زائران به مشهد عنوان می شود. به گفته موافقان این موضوع، تسهیل رفت وآمد از طریق سرمایه گذاری در حوزه حمل ونقل و دسترسی آسان و اقتصادی به انواع وسایل حمل ونقل باید مورد توجه قرار بگیرد. با این حال در چند وقت اخیر در فضای اقتصادی کشور، مسائلی مطرح شده که تحقق آن ها خلاف سیاست گذاری های صورت گرفته برای افزایش ورود زائران به مشهد است؛ برای نمونه به تازگی جمشید حمزه زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران، در مصاحبه ای، از وضعیت عرضه بلیت هواپیما توسط شرکت های هواپیمایی گلایه کرده و گفته است: عرضه اندک بلیت از سوی شرکت های هواپیمایی سبب شده است افرادی که قصد سفر دارند، نتوانند بلیت تهیه کنند. این مسئله باعث خالی شدن بخشی از ظرفیت های گردشگری و از جمله هتل ها می شود. حمزه زاده تأکید کرده است: در حال حاضر شرکت های هواپیمایی بیشتر تمایل دارند در مسیرهای خارجی فعال باشند.
افزایش قیمت بلیت تهران- مشهد
یک فعال حوزه دفاتر خدمات مسافرتی در گفت وگو با شهرآرا با بیان اینکه شرکت های هواپیمایی بلیت هواپیما را به صورت مدیریت شده عرضه می کنند، می گوید: عرضه بلیت هواپیما در مسیرهای منتهی به مشهد، هیچ تناسبی با تقاضا ندارد و این موضوع سبب می شود نرخ پروازهای منتهی به مشهد بیشتر از نرخ مصوب باشد. مجید فرقانی می افزاید: اکنون بیشتر شرکت های هواپیمایی ترجیح می دهند در مسیرهای خارجی فعالیت کنند و همین موضوع به کاهش عرضه بلیت در مسیرهای منتهی به مشهد منجر شده است؛ درنتیجه این اقدام شرکت های هواپیمایی، زائرانی که قصد سفر به مشهد دارند، نمی توانند بلیت هواپیما خریداری کنند.
وی با بیان اینکه سقف قیمت بلیت تهران-مشهد، یک میلیون و 200هزار تومان است، می گوید: کاهش عرضه بلیت باعث شده است قیمت ها به یک میلیون و 800هزار تومان و بیشتر از آن هم برسد. وی می گوید: اکنون شرکت های هواپیمایی ترجیح می دهند بیشتر بلیت های خود را به جای پروازهای داخلی، در مسیرهایی مانند استانبول، قزاقستان و قرقیزستان ارائه کنند.
با توجه به اینکه اکنون حداقل قیمت بلیت عرضه شده در مسیر تهران- مشهد 900هزار تومان است، رسیدن قیمت آن به یک میلیون و800هزار تومان باعث می شود هزینه رفت وبرگشت یک خانواده چهارنفره به مشهد حدود 7میلیون و 200هزار تومان شود.
کاهش پرواز در مسیرهای منتهی به مشهد
رئیس جامعه حرفه ای هتلداران خراسان رضوی هم در گفت وگو با شهرآرا با بیان اینکه در مقایسه با سال گذشته، تعداد پروازهای منتهی به مشهد کاهش یافته است، می گوید: بررسی ها نشان می دهد که درمجموع پروازها از تهران به مشهد 30تا 40درصد و پروازهای اصفهان به مشهد، بیش از 60درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. همچنین در برخی مسیرهای منتهی به مشهد، مانند شیراز بیش از 50درصد کاهش پرواز را شاهد بوده ایم. در حال حاضر، شرکت های هواپیمایی ترجیح می دهند که بیشتر در مسیرهای خارجی خدمات دهند و همین موضوع دلیل کاهش پرواز در مسیرهای داخلی است.محمود مادرشاهیان با بیان اینکه اکنون ضریب اشغال هتل های مشهد کمتر از 50درصد است، بیان می کند: این در حالی است که اگر بلیت به میزان تقاضا عرضه می شد، می توانست باعث شود ضریب اشتغال هتل های مشهد 30درصد بیشتر از مقدار فعلی باشد.
وی با بیان اینکه نبود تناسب بین عرضه و تقاضای بلیت، به کاهش سفر به مشهد منجر شده است، می گوید: این موضوع فقط به زیان هتل های مشهد نیست و کل زنجیره اقتصادی شهر از این موضوع آسیب می بیند. وقتی زائر کمتری به مشهد می آید، بر زنجیره ای از خدمات مانند حمل و نقل، واحدهای صنفی فروش سوغات و رستوران ها و حتی مراکز عرضه فروش مواد غذایی تأثیر منفی می گذارد. اقتصاد مشهد برپایه اقتصاد زائر قرار دارد و همه ما باید شرایطی فراهم کنیم که ورود زائر به شهرمان تسهیل شود.رئیس جامعه حرفه ای هتلداران خراسان رضوی ادامه می دهد: جامعه هتلداران خراسان رضوی سعی کرده است با در نظر گرفتن سایتی، حتی در فصل های غیرپیک، امکان سفر ارزان تر به مشهد را فراهم کند؛ زیرا یکی از وظایف خود را ارائه خدمات مناسب و با کیفیت به زائران امام رضا(ع) می داند. در این میان انتظار می رود نهادهای دیگر هم پای کار بیایند و امکان سفر ارزان تر به مشهد را فراهم کنند.آمارهای منتشرشده، صحت گفته فعالان گردشگری درباره افزایش پروازهای داخلی را نشان می دهد. براساس آمارهای اعلام شده، پروازهای بین المللی کشور در سه ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، در پذیرش مسافر و ارسال و پذیرش بار و پست صددرصد افزایش داشته اند.
ابهام در تعرفه گذاری بلیت هواپیما
مدیرکل هواپیمایی ایران ایرتور شعبه مشهد، در پاسخ به این سؤال که تعرفه گذاری بلیت هواپیما چگونه انجام می شود، می گوید: قیمت بلیت پرواز مشهد به تهران، یک میلیون تومان به عنوان سقف قیمت تعیین شده که این قیمت گذاری دستوری، شرکت های هواپیمایی را با توجه به هزینه های زیاد نگهداری و بهره برداری از هواپیماها با چالش مواجه کرده است. به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، حسین ترابیان افزود: این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که شرکت های هواپیمایی با نرخ های گذشته و هزینه های فعلی (افزایش هزینه ها) اداره می شوند.
طمع ورزی شرکت های هواپیمایی
اما یک کارشناس حوزه گردشگری در گفت وگو با شهرآرا با بیان اینکه کاهش عرضه بلیت هواپیما بهانه ای برای گران فروشی به حساب می آید، می گوید: پشت پرده این مسئله، طمع ورزی شرکت های هواپیمایی است. آن ها می خواهند ضررهایشان در دوران کرونا را یک شبه از جیب مردم جبران کنند؛ در حالی که این اقدام آن ها سبب شده است سفر هوایی از سبد هزینه ای تعداد زیادی از خانواده حذف شود.دکتر شیدا حیدری می افزاید: شرکت های هواپیمایی که عرضه بلیت ها را با هدف گران شدن آن کاهش داده اند، انواع یارانه و امتیاز برای سوخت و سایر هزینه هایشان دریافت می کنند.
وی ادامه می دهد: گرانی ای که شرکت های هواپیمایی در ایران ایجاد کرده اند، سبب تعجب شرکت های خارجی شده است و آن ها می گویند افزایش قیمتی که در ایران صورت گرفته است، با استانداردهای جهانی همخوانی ندارد.او با بیان اینکه عملکرد شرکت های هواپیمایی تأثیر منفی بر روش اقتصاد مشهد می گذارد، می گوید: این کار سبب می شود در بلند مدت میزان ورود زائران از طریق هوایی کاهش یابد و این مسئله، خود را در کاهش ورود زائران خارجی نشان می دهد.حیدری با بیان اینکه برخی زائران به دلیل شرایط جسمی فقط باید با هواپیما سفر کنند، بیان می کند: سالمندان و مادرانی که فرزند کوچک دارند، تمایل دارند که با هواپیما سفر کنند، اما گرانی های اخیر و اقداماتی که برای گران تر شدن بلیت صورت می گیرد، سبب می شود این افراد قادر به سفر با هواپیما نباشند. وی تأکید می کند: شرکت های هواپیمایی با خدمات اندک، مدام بلیت ها را گران می کنند و کسی هم نیست که بتواند جلو آن ها را بگیرد.
زمین گیر کردن هواپیماها
در حالی کارشناسان و فعالان اقتصادی، شرکت های هواپیمایی را به کاهش عرضه بلیت در داخل و افزایش عرضه بلیت های خارجی متهم می کنند که رئیس کمیسیون عمران مجلس به تسنیم گفته است که برخی ایرلاین ها عمدا در حال زمین گیر کردن هواپیماها هستند.دلیل زمین گیر شدن هواپیماها ترکیبی از اقدامات عمدی و غیرعمدی است. به عبارت دیگر ایرلاین ها از یک طرف می گویند قطعه نداریم و قطعات معیوب شده است. و از طرف دیگر به دنبال افزایش قیمت بلیت پروازها هستند. محمدرضا رضایی کوچی می گوید:در زمان حاضر حدود 115 فروند از ناوگان مسافری کشور فعال است.
این در حالی است که ناوگان هوایی مسافربری کشور دارای حدود 400 فروند هواپیماست.
کارشناسان اقتصادی معتقدند رانت بازی، از معضلات مهم حوزه حمل ونقل هوایی ایران است. تعداد شرکت های هواپیمایی ایران در مقایسه با دیگر کشورها، بسیار زیاد است؛ برای نمونه در کشورهای اروپایی، با وجود میزان زیاد سفرهای داخلی و بین المللی نهایتا پنج یا شش شرکت هواپیمایی فعالیت می کنند ولی در کشور ما حدود 20 شرکت هوایی فعال و اغلبشان ناکارآمد هستند. افزایش ایرلاین ها سیاستی است که در دولت یازدهم اجرایی شد. این سیاست اشتباه سبب ایجاد شرکت هایی زیان ده شده است که اکنون سعی دارند با گران کردن هزینه خدمات، ضررهای خود را از جیب مردم جبران کنند.