تولید فرش

نوغانداری، میراثی دیرینه و اقتصادی در منطقه راز و جرگلان خراسان شمالی، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی معیشت و فرهنگ مردم، در کاهش محرومیت این منطقه کم‌برخوردار نقش بسزایی داشته است. با بهره‌وری ۴۲.۹ کیلوگرم در هر جعبه و تولید سالانه ۳۲۰ تن پیله تر، این استان در بهره‌وری نوغانداری رتبه اول و در میزان تولید رتبه سوم کشور را داراست. دوره پرورش کوتاه ۴۵ روزه و هزینه‌های پایین آن، نوغانداری را به یکی از پسودترین فعالیت‌های اقتصادی برای خانوار‌های روستایی تبدیل کرده است. ابریشم تولیدی جرگلان نه تنها مواد اولیه‌ای ارزشمند برای صنایع فرش‌بافی استان فراهم می‌کند، بلکه به قالیچه‌های دست‌باف ترکمن روحی از هنر و هویت بخشیده که زیبایی آنها بازار‌های اروپا را نیز تحت تأثیر قرار داده است. این صنعت با اشتغال‌زایی برای بیش از ۳۶۳۹ نفر، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و اقتصاد خراسان شمالی به شمار می‌رود.

شهرستان فراهان در استان مرکزی از دوره قاجار یکی از مراکز مهم قالی‌بافی در کشور محسوب می‌شده؛ منطقه‌ای که برخی منابع قدیمی رواج این هنر را بین مردمانش به چند صد سال قبل‌تر نیز نسبت داده‌اند و تاکید دارند که بافندگان اراکی با استفاده از تکنیک‌های بافت پیشرفته و مواد اولیه باکیفیت، فرش‌هایی با طرح‌ها و نقش‌های بدیع خلق می‌کردند. این هنر به مرور و به واسطه تغییرات اجتماعی و فرهنگی مختلف، به شکوفایی رسید و توانست جایگاه ویژه‌ای در میان صنایع دستی ایران پیدا کند. حالا علاوه بر فراهان، مردم شهرهای اراک، جیریا، سده، مشک‌آباد، تبرته، ساروق و داوودآباد نیز به پای این صنعت مهم در استان خود مانده‌اند و توانسته‌اند فرش‌های فراهان رادر لیست محبوب‌ترین قالی‌های صادراتی ایران قرار دهند.

«حمید شریعتی»، «رفوگر» ۵۴ ساله، سال‌هاست که با هنر خود در بازار سنتی اراک، «سرای نوذری‌ها»، به ترمیم فرش‌های آسیب‌دیده مشغول است. این هنر را از پدرش آموخت و به همسرش «فاطمه رضایی» نیز یاد داد تا دوشادوش هم در مغازه‌ی کوچکشان کار کنند. «رفوگری» اگرچه هنری ارزشمند است، به همان میزان اما، سختی‌های زیادی دارد. نشستن‌های طولانی و کار ظریف با نخ و سوزن، آسیب جدی به پای «حمید» زده است. لحظه‌ای درد پا کلافه اش می‌کند و با تلخی می‌گوید: «پامو برا این کار دادم رفت.» کار آنها فقط به مغازه ختم نمی‌شود؛ حتی در خانه نیز، رشته‌های نخ و قلاب‌های مخصوص همیشه در دستانشان است.

شرکت تهیه و تولید فرش آستان قدس رضوی در سال ۱۳۶۰ تاسیس شد. کارگاههای تولیدی این شرکت در مشهد، جاده‌ی کنه بیست و در ۳ کیلومتری شهر کاشمر قرار دارد. این شرکت در طول ۴ دهه فعالیت ، با توسعه ی فعالیتهای خود در واحدهای طراحی، تامین مواد اولیه ، رنگرزی، بافت و پرداخت و شست و شو،‌علاوه بر خدمات رسانی به آستان قدس رضوی ، به عرضه و فروش داخلی و خارجی هنر دست بافندگان این شرکت نیز میپردازد .

بازسازی بازار سنتی فرش دست‌باف به‌عنوان بنایی تاریخی ضروری است، اما به‌تنهایی پاسخ‌گوی ظرفیت تولید در مشهد نیست.