شاخص بورس چیست؟

حتما شنیده‌اید که شاخص امروز بورس با مثلا ۱۰0۰واحد رشد به ۳۲۰هزار واحد رسیده است. اما شاخص بورس چیست و چه مفهومی دارد؟ برای ارزیابی کیفی همه فرایندها معمولا شاخص (Index) یا معیاری کمی تعیین می‌شود که با بررسی آن می‌توان گذشته، حال و آینده را تحلیل کرد. در بورس نیز شاخص و به‌عبارت بهتر شاخص‌هایی وجود دارند که می‌توانند معیاری مناسب برای ارائه وضعیت آن باشند. شاخص کل یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که همه فعالان بازار سرمایه باید با آن آشنایی داشته باشند.

برای محاسبه شاخص، یک سال مشخص به‌عنوان پایه یا مبنا در نظر گرفته می‌شود و پس از تقسیم ارزش جاری بر ارزش سال مبنا، عدد به‌دست‌آمده در ۱۰۰ ضرب می‌شود. در هر بازار بورس اوراق بهادار، بسته به نیاز و کارایی، شاخص‌های زیادی تعریف و محاسبه می‌شود. برای مثال در سهام بورس آمریکا، شاخص داوجونز (Dow Jones) نشان‌دهنده تغییرات ۳۰شرکت صنعتی، ۲۰شرکت حمل‌ونقل و ۱۵شرکت خدماتی است.
انواع شاخص بورس
روش‌های مختلفی برای دسته‌بندی و تفکیک شاخص‌های بازارهای مالی وجود دارد، ولی شاید بهترین روش تفکیک آن‌ها براساس محل یا ناحیه‌ای باشد که محاسبه شاخص بازار در آن انجام می‌شود.

شاخص‌های ملی و شاخص‌های جهانی

براساس ناحیه یا محلی که شاخص بازار در آن اندازه‌گیری می‌شود، می‌توان شاخص‌ها را به معیارهای محلی (Local) یا ملی (National) و جهانی (Global) طبقه‌بندی کرد. این امر از این جهت مناسب است که اگر بخواهیم 2 یا چند بازار مالی را در بین 2 یا چند کشور مقایسه و مشخص کنیم که کدام کشور‌ محل مناسبی برای سرمایه‌گذاری خارجی است، از شاخص‌های جهانی کمک می‌گیریم. ولی اگر واحد ارزی یا پولی کشورها مهم نباشد، بهترین شرایط برای سرمایه‌گذاری با شاخص‌های مالی محلی انجام می‌شود. شاخص بازار در ناحیه یورو یا شاخص‌های بازار آمریکای لاتین ازجمله شاخص‌های ناحیه‌ای هستند. نوع محاسبه این شاخص‌ها در ادامه بررسی خواهد شد.

شاخص‌های وزنی

از نظر نحوه محاسبه شاخص بازار مالی می‌توان آن‌ها را به شاخص‌های وزنی و بدون وزن نیز تقسیم‌بندی کرد. معمولا در شاخص‌های وزنی، حجم شرکت‌ها و سرمایه اولیه آن‌ها و همچنین تعداد سهام شناور در تعیین شاخص بورس به‌کار گرفته می‌شود. بنابراین هرچه شرکت بزرگ‌تر باشد یا سرمایه بیشتری داشته باشد، دارای سهم بیشتری در تعیین شاخص بورس خواهد بود. به‌این‌ترتیب وزن‌ها نشان‌دهنده سهم یا اهمیت بیشتر یک شرکت در تعیین شاخص بورس است. در نتیجه با افزایش یا افول سهام این‌گونه شرکت‌ها، شاخص، رشد یا نزول بیشتری را نشان خواهد داد.

در عوض نوع دیگری از شاخص‌ها بدون درنظرگرفتن وزن محاسبه می‌شوند. به‌این‌ترتیب همه شرکت‌ها (چه بزرگ و چه کوچک) در شیوه محاسبه شاخص بورس یا بازار مالی، نقش یکسانی دارند و رشد یا رکود شرکت‌های کوچک نیز در تغییرات شاخص بورس تأثیرگذار است. پس باتوجه‌به اختلاف در شاخص وزنی و بدون وزن پی می‌بریم که بازار به‌سمت صنایع بزرگ تمایل دارد یا صنایع کوچک بازده و کارایی بهتری دارند.