بی آبی

در میانه تشدید خشکسالی و افت کم‌سابقه بارش‌ها، تازه‌ترین تصاویر از سدهای ارداک، طرق و کارده در خراسان رضوی تا سد پیشین در سیستان، واقعیتی تلخ را نمایان می‌کند؛ مخازنی که زمانی منبع امید و حیات شرق کشور بودند، امروز با پهنه‌های خشک، خطوط پس‌نشینی آب و کاهش چشمگیر ذخایر، روایتگر بحران آبی گسترده‌ای هستند که زندگی شهرها، روستاها و کشاورزی منطقه را در آستانه هشدار جدی قرار داده است.

دریاچه مهارلو در ۲۷ کیلومتری جنوب‌شرقی شیراز، که از پهنه‌های آبی شور و فصلی مهم فارس محسوب می‌شود، این روزها نشانه‌های آشکار تنش آبی را بروز می‌دهد. کاهش بارندگی، تشدید خشکسالی‌های متوالی و افزایش تبخیر، تراز آب دریاچه را به‌طور محسوسی پایین آورده و بخش‌های گسترده‌ای از بستر آن را به شوره‌زاری ترک‌خورده بدل کرده است؛ وضعیتی که کارشناسان آن را زنگ خطری جدی برای اکوسیستم جنوب فارس می‌دانند و بر لزوم مدیریت اضطراری منابع آب در حوضه مهارلو تأکید می‌کنند.

این مجموعه عکس یک مقایسه تطبیقی است که نشان می‌دهد وضعیت کنونی سد کرج از شرایط سال ۱۴۰۱ بحرانی‌تر است. در سال ۱۴۰۱ سد کرج یکی از خشک‌ترین دوره‌های خود را پشت سر گذاشت، اما امسال افت حجم ورودی و سرعت کاهش ذخایر مخزن به‌مراتب بیشتر گزارش شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم این روند می‌تواند رکورد‌های کم‌آبی سال‌های گذشته را پشت سر گذاشته و تأمین آب پایتخت را با چالش جدی روبه‌رو کند. سد کرج، یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین آب شرب تهران، این روز‌ها با کاهش بی‌سابقه ذخایر آبی مواجه است. بر اساس آخرین گزارش‌ها، حجم آب این سد که تأمین‌کننده نیاز آبی نزدیک به پنج میلیون نفر در استان تهران است، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بیش از ۴۰ درصد افت داشته است. تداوم خشکسالی، کاهش محسوس بارش‌ها و افزایش برداشت‌ها باعث شده ورودی سد به کمترین سطح طی ۱۰ سال اخیر برسد.

تصاویر مقایسه وضعیت سد‌های ایران طی سال آبی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۳.

رودخانه قزل اوزن طولانی‌ترین و مهمترین رودخانه شمال غرب کشور است. رودی که زمانی به «طلای روان» شناخته می‌شد، اینک به بستر ترک‌خورده‌ای تبدیل شده است. رودخانه‌ی قزل اوزن، پس از سال‌ها خشکسالی و برداشت بی‌رویه، به رودخانه فصلی تبدیل شده که حتی در پاییز دیگر جانی ندارد و جریان حیات آن متوقف شده است. در میان سکوت بستر خشک و زخم‌خورده‌اش، فریاد بحران آب را می‌توان شنید. نمایی که امروز ملموس‌تر از همیشه دیده می‌شود. قِزِل‌اوزَن که از کوه‌های چهل چشمه میان سقز و دیواندره در استان کردستان سرچشمه گرفته و بعد از پیوستن رود‌های شهرچایی و قرانقو چایی و آیدوغموش و چندین رودخانه فصلی دیگر در شهر میانه در استان آذربایجان شرقی و همچنین پس از پیوستن هیرو رود، زنجان‌رود و شاهرود به آن به دریای خزر می‌ریزد. قزل‌اوزن در جنوب گیلان در درون آب دریاچه سد سفیدرود به رودخانه بزرگ شاه‌رود پیوسته و در ادامه همان رودخانه به نام سفیدرود شناخته میشود. رود بزرگ قزل اوزن از مسیر غرب، شمال غرب و شمال استان زنجان می‌گذرد، که در بخش‌هایی با استان‌های گیلان، قزوین، اردبیل، استان آذربایجان شرقی، استان آذربایجان غربی و کردستان حدود مرزی پدیدآورده است که حاشیه این رود یادآور تمدن باستانی آندیا است که یکی از تمدن‌های آغاز هزارهٔ اول پیش از میلاد می‌باشد.

سد خاکی عبدل‌آباد در شهرستان بجنورد که با هدف تأمین آب کشاورزی منطقه احداث شده است، در پی کاهش نزولات جوی و تداوم خشکسالی در سال جاری به‌طور کامل خشک شده است. خشکی این سد علاوه بر ایجاد چالش در تأمین آب مورد نیاز زمین‌های کشاورزی، موجب از بین رفتن آبزیان آن نیز شده است. سد خاکی روستای «عبدل آباد» که در ۲۳ کیلومتری شهرستان بجنورد و در شهر حصارگرمخان واقع شده است در زمستان از آب رودخانه‌های اطراف پر می‌شود تا در فصل کم آبی، آب مورد نیاز کشاورزان منطقه را تامین کند، اما در حال حاضر به صورت کامل خشک شده است.

فرماندار فریمان گفت: حجم آبگیری سد فریمان به علت رسوب‌گیری به ۲ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.

به گفته حجت جباری، مدیرکل محیط زیست استان آذربایجان غربی این برای نخستین‌بار است که احتمال می‌دهیم در چند روز آینده، بخش شمالی دریاچه به‌طور کامل خشک شود، البته از نظر محیط‌زیستی، همین الآن هم فقط یک لایه بسیار نازک و پراکنده در شمال باقی مانده است و به‌سختی می‌توان گفت آبی وجود دارد. در جنوب دریاچه نیز حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر از مساحت دریاچه به‌عمق حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر آب باقی مانده است که با ادامه این روند، تا پایان تابستان احتمال خشک‌شدن کامل آن هم وجود دارد که به‌معنی خشکی کامل و ۱۰۰درصدی دریاچه ارومیه خواهد بود.

مستند «قصه‌های آب» به بررسی بحران کم‌آبی در نقاط مختلف کشور و تلاش مردم برای مدیریت مصرف آب می‌پردازد.

نماینده مردم خواف و رشتخوار در مجلس گفت:متاسفانه، صنایع معدنی ما برای تامین آب مورد نیاز خود دست به سفره‌های زیرزمینی، چاه‌های کشاورزی و قنوات برده‌اند که این خود عامل مهمی برای تخریب‌های زیست محیطی است که هرگز جبران نخواهد شد.

بحران آب در تهران به مرز هشدار رسیده، سد‌ها به پایین‌ترین سطح ذخیره خود در سال‌های اخیر رسیده‌اند و مسئولان هنوز درگیر وعده و جلسات بی‌نتیجه‌اند. یک کنشگر باسابقه محیط‌زیست، از «ورشکستگی آبی» سخن می‌گوید و هشدار می‌دهد: اگر همین حالا تصمیم‌های سخت نگیریم، فردا خیلی دیر خواهد بود. درحالی‌که مردم نگران خاموشی آب در تابستان‌اند، کشاورزی بی‌رویه همچنان ادامه دارد و آبی که می‌توانست صرف شرب شود، در مزارع تهران تبخیر می‌شود.

سه دهه پیش، جمعیت کابل کمتر از ۲میلیون نفر بود، اما سرنگونی طالبان در سال ۲۰۰۱ و وعده‌های امنیت و رونق اقتصادی، موجی از مهاجرت را از سراسر افغانستان به پایتخت سرازیر کرد. با انفجار جمعیت، تقاضا برای آب نیز به‌شدت افزایش یافت.

وزیر نیرو گفت: در حال حاضر ۱۳ درصد میزان ظرفیت نیروگاهی کشور برقابی است که پاشنه آشیل ما شده است. بی‌آبی موجود ضربه خود را به ما وارد کرد و نیروگاه‌های برقی ما از مدار تولید خارج هستند؛ چون آب نداریم.

کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و ناترازی در منابع آب و برق، زنگ خطر بحران را در کشور به صدا درآورده است. بر اساس اعلام وزارت نیرو، میزان بارندگی‌ها در برخی مناطق تا ۴۰ درصد کاهش یافته و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این روند در ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت.

مردم روستای محمدآباد بقسانی بخش سنگان خواف بعد از رسیدگی نکردن مسئولین به عدم بهره مندی از آب لوله کشی به فکر کوچ اجباری افتاده اند.

همین چند سال پیش رسانه‌ها هشدار می‌دادند که روزی خواهد رسید که بحران آب گریبان گیر خواهد شد و زمین‌های کشاورزی لم‌یزرع می‌شود و مردم آب خوردن نخواهند داشت. باورش سخت است اما تمامی این اتفاقات تلخ اکنون در برخی نقاط کشورمان رخ داده است. بحران آب جدی است و هر کدام از ما باید برای مهار آن دست به کار شویم.

اگر چه خشکسالی یکی از دلایل خشکی رودخانه اترک است، اما رشد کشاورزی هم در این سال‌ها به بحران خشکی این رودخانه دامن زده است.

نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: وضعیت آب شرب در مشهد بسیار بحرانی است و نگرانی‌های شدیدی ایجاد کرده است.

بحران آب در ایران یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی می باشد که در سال‌های اخیر روش زندگی و صنعت را تحت تاثیر قرار داده است.

فرماندار مشهد گفت: برای حل مشکل قطعی آب در روستای بش‌ساروق که در نزدیکی مشهد واقع است، برنامه‌ریزی ویژه‌ای تدارک دیده‌ایم.