اما و اگرهای مقام آمریکایی درباره مذاکرات وین | اگر مسائل باقی مانده حل نشود توافقی در کار نیست

به گزارش شهرآرانیوز، وبگاه «آکسیوس» امروز چهارشنبه (۲۳فوریه/ ۴ اسفند) به نقل از یک مقام آمریکایی اظهارنظرها درباره قریب‌الوقوع بودن توافق در مذاکرات وین را «گمانه‌زنی‌های بسیار خام» توصیف کرده و گفته تا وقتی همه مسائل باقی‌مانده حل نشوند توافقی در کار نیست.

آکسیوس به نقل از این مقام ارشد دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا نوشته که هنوز چندین موضوع سخت وجود دارند که حل نشده‌اند. وی مدعی شده که ممکن است در مذاکرات وین توافقی حاصل نشود.

آکسیوس به نقل از این مقام که اشاره‌ای به نام او نشده نوشته اظهارات پاره‌ای از مقام‌های ایران و برخی از مذاکره‌کنندگان اروپایی مبنی بر اینکه ممکن است ظرف چند روز آینده توافق حاصل شود «گمانه‌زنی‌های بسیار خام» است.

در حالی که پاره‌ای از شواهد نشان می‌دهند که  عدم آمادگی آمریکا برای اجرای تعهداتش عامل کندی پیشرفت مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین بوده مقام مورد استناد آکسیوس در ادامه اظهاراتش بار دیگر به مسئله کوتاه بودن زمان اشاره کرده است. 

او گفت: «با توجه به سرعت پیشروی‌های هسته‌ای ایران و دلالت‌های آن بر دوام‌پذیری برجام زمان بسیار کمی برای حل و فصل مسائل باقی‌مانده در اختیار داریم. تا زمانی که این مسائل رفع نشوند توافقی در کار نخواهد بود.»

از زمان آغاز نخستین دور مذاکرات وین در دولت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در آذرماه سال جاری مقام‌های کشورهای غربی و جریان رسانه‌ای همسو با آنها چندین موعد برای بسته شدن پنجره مذاکرات تعیین کرده اما با نزدیک شدن به هر یک از آن موعدها آن را چند هفته به عقب‌تر انداخته‌اند. 

چندی پیش شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام آمریکایی مدعی شده بود آخرین موعد برای حصول توافق، «آخر فوریه» است. تا قبل از این ضرب‌الاجل، یک مقام آمریکایی روز ۲۷ دی‌ماه در گفت‌وگو با روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گفته بود که پنجره مذاکرات هسته‌ای با ایران «اواسط ماه فوریه» بسته خواهد شد.

مسئله ضرب‌الاجل‌های ساختگی آمریکا به تازگی مورد توجه یک اندیشکده یهودی قرار گرفت. این اندیشکده به ۲۷ جمله مقام‌های آمریکایی درباره کوتاه‌بودن زمان در مذاکرات از ژانویه ۲۰۲۱ تا پایان ژانویه ۲۰۲۲ اشاره کرده و نوشته است: «به نظر می‌رسد زمان مذاکرات هسته‌ای هرگز به پایان نمی‌رسد.»

پیام بین‌سطوری که آمریکایی‌ها از تأکید بر کوتاه بودن زمان در مذاکرات وین قصد القای آن را دارند این است که سرعت گفت‌وگوها تابع اقداماتی است که ایران بایستی انجام دهد. حال آنکه از شواهد متعدد دیگر اینطور برمی‌آید که آمریکایی‌ها اصلی‌ترین عامل وقت‌کشی در گفت‌وگوها بوده‌اند.

اختلافات داخلی میان دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در خصوص برجام و الزام واشنگتن به گزارش‌دهی درباره روند گفت‌وگوها به رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را می‌توان یکی از اصلی‌ترین دلایل کش‌دار کردن مذاکرات از سوی آمریکا دانست. ویژگی‌های شخصیتی «جو بایدن» را نیز باید عاملی دانست که به ضعف او در حل و فصل این مشکلات دامن زده است.

نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به تازگی مخالفت خودش را با برخی مسائل مطرح‌شده در جریان مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین اعلام کرده است. او گفته که ایران در جریان این مذاکرات خواستار خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های اصطلاحاً تروریستی شده است. 

یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که اشاره‌ای به نام او نشده از اظهارنظر درباره ادعاهای نفتالی بنت خودداری کرده اما گفته که اکثر مقام‌های امنیتی اسرائیل که در زمان خروج آمریکا از برجام سمتی داشته‌اند اکنون متوجه تبعات وحشتناک آن اقدام هستند.

این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «ما نباید با از دست دادن فرصت دیگری برای پیشرفت‌های دیپلماتیک باز هم همان اشتباه را تکرار کنیم.»

«جفری لوئیس»، کارشناسان مسائل منع اشاعه‌ هسته‌ای در آمریکا در مصاحبه‌ای با پایگاه «ام‌اس‌ان‌بی‌سی» درباره اینکه چرا بایدن در بازگشت به برجام تعلل کرده می‌گوید: «او آدم بزدلی است. او در ماه‌های آغازین ورود به کاخ سفید از تبعات این کار بیم داشت و نگران بود مبادا اینطور به نظر برسد که قصد دارد به ایران امتیاز بدهد.»

گفته می‌شود بایدن به خصوص در نخستین ماه‌های ریاست‌جمهوری‌اش نگران آن بوده چنانچه مخالفان برجام در مجلس سنا، به خصوص «باب منندز»، رئیس‌ کمیته روابط خارجی مجلس سنا را تحریک کند ممکن است در فرایند تأیید صلاحیت اعضای کابینه‌اش با مشکل مواجه شود و به همین جهت ترجیح داده تصمیم‌گیری درباره توافق را به آینده موکول کند.

نشانه‌های این رویکرد را از اظهارات مقام‌های دولت بایدن در جلسات تأیید صلاحیتشان در مجلس سنا نیز می‌توان دریافت. مثلاً «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه فعلی دولت بایدن که هر از چندگاهی ترجیع‌بند کوتاه بودن زمان برای توافق در وین را تکرار می‌کند در جلسه تأیید صلاحیتش خطاب به سناتورهایی که از او درباره برجام سوال می‌کردند گفت که آمریکا با بازگشت به این توافق فاصله زیادی دارد.

این موارد را می‌توان نشان‌دهنده این دانست که تصمیم برای کش‌دار کردن زمان بازگشت به برجام عامدانه از سوی آمریکا گرفته شده اما این کشور اکنون در تلاش است مشکلاتش را به روی ایران فرافکنی کرده و تهران را مقصر عدم پیشرفت سریع گفت‌وگوها نشان دهد.

شواهد متعدد حاکی از آن هستند که واشنگتن ممکن است عامدانه تصمیم گرفته باشد ورود به برجام را به تعویق انداخته و به وقت‌کشی در مذاکرات وین روی آورده باشد.

از طرف دیگر، در دورهای قبلی مذاکرات وین، آن‌طور که حتی مقام‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی خودشان هم اعتراف کرده‌اند پیشرفت‌های حاصل‌شده در بخش مربوط به تعهدات هسته‌ای ایران بیشتر از پیشرفت‌های مربوط به بخش‌های مربوط به رفع تحریم‌ها بوده؛ مسئله‌ای که نشان می‌دهد حرکت رو به جلوی مذاکرات به انعطاف‌پذیری آمریکا در زمینه رفع تحریم‌ها گره خورده است.

البته، در بحث بر سر زمان، مسئله نیز قابل انکار نیست که برای تهران نتیجه مهم‌تر از زمان است؛ چرا که ایران در تلاش است برجام را از که از نخستین روزهای اجرایی شدن آن در اثر سیاست‌های آمریکا و کشورهای غربی به توافقی تهی از منافع اقتصادی برای تهران تبدیل شد در ریل یک توافق دوجانبه و متوازن قرار دهد.

در واقع، از منظر جمهوری اسلامی ایران، هر چند که رفع سریع‌تر تحریم‌ها در اولویت قرار دارد اما اطمینان از «رفع موثر و واقعی» تحریم‌ها نباید فدای «زمان» شود، آن هم با توجه به اینکه طرف غربی در ۶ سالی که از اجرای برجام گذشته نشان داده حاضر است با اهرم قرار دادن تمامی ابزارهای حقوقی و سیاسی خود اطمینان حاصل کند که چیزی غیر از رفع نمادین تحریم‌ها عاید ایران نخواهد شد.

اگر برجام قرار است توافقی چندجانبه باشد -و نه قراردادی که بر اساس «بازی حاصل جمع صفر» طراحی شده- بایستی در بردارنده ساز و کارهایی برای تضمین برخورداری هر دو طرف از منافع وعده‌‌داده شده باشد.

برای طرف غربی چنین ساز و کارهایی از همان ابتدا وجود داشته و به صورت کمی و با جزئیات توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش شده است. برای ایران، اما تا کنون مکانیسمی برای راستی‌آزمایی پایبندی طرف مقابل به تعهداتش وجود نداشته و غربی‌ها هم نهایت سوءاستفاده را از این خلأ برده‌اند.

دلیل اصرار ایران بر ضرورت در نظر گرفتن دو مکانیسم «راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها» و «تضمین برای ماندگاری برجام» همین است که غربی‌ها نتوانند رفتارهایی که از سال ۲۰۱۵ تا به حال داشته‌اند را تکرار کنند.

پر واضح است که پر کردن  این خلأ زمان‌بر خواهد بود و طرف مقابل اگر دغدغه زمان دارد باید سریعتر دغدغه‌های ایران در این زمینه را رفع کند: اقدامی که تا کنون انجام نشده و به جای آن جنجال‌ آفرینی‌های رسانه‌ای در دستور کار طرف‌های غربی قرار گرفته است.

منبع: فارس