ابوطالب مظفری: نوروز مختص فارسی‌زبانان نیست | نوروز ریشه در اعماق تاریخ این سرزمین بزرگ دارد

فریبا قلی‌زاده|شهرآرانیوز؛ تجلیل از نوروز در افغانستان همچون دیگر کشورهای حوزه نوروز تاریخی کهن و سابقه‌ زیادی دارد، گفته می‌شود همه ساله بیش از ۳۰۰میلیون نفر در جهان نوروز را جشن می‌گیرند. گرچه تاریخ دقیق و پایه‌گذاران نوروز مشخص نیست اما در برخی متون فارسی نظیر شاهنامه و تاریخ طبری در این باره نکاتی گفته شده است.

نوروز ریشه در اعماق تاریخ این سرزمین بزرگ دارد

«سید ابوطالب مظفری» شاعر، نویسنده و پژوهشگر افغانستانی درخصوص تاریخ و سابقه برگزاری نوروز در افغانستان و کشورهای حوزه تمدنی نوروز به بخش افغانستان شهرآرانیوز گفت: «نوروز ریشه در اعماق تاریخ این سرزمین بزرگ دارد. درباره نوروز در تاریخ و اسطوره سخن زیاد گفته شده است. برخی از محققان نوروز را آیینی ایرانی تلقی می‌کنند و سرآغاز آن‌را به جمشید یکی از پادشاهان پیش‌دادی می‌رسانند. برخی دیگر هم نوروز را آیینی قدیمی‌تر تلقی کرده و آن‌را به تمدن سومریان نسبت داده که از آن‌جا وارد فلات ایران شده است. برخی دیگر هم این آیین را آیینی ملی می‌دانند و برخی دیگر هم آن‌ را آیینی مذهبی می‌پندارند. اما اینکه به کدام مذهب به طور خاص وابسته است، جای حرف و سخن زیاد است. شاید برخی به دلیل اینکه این سنت را به پیش از اسلام برده و آخرین آیینی که این سرزمین داشته آیین زرتشتی بوده، نوروز را از لحاظ مذهبی به آیین زرتشتی منتسب کرده‌اند. اما در همین قضیه هم دلایل روشنی وجود ندارد. چرا که ممکن است قدمت نوروز به پیش از آیین زرتشتی نیز برسد.»

عالمان دینی ما در افغانستان تاریخ‌نگری عمیقی ندارند

مظفری در ادامه با اشاره به مخالفت برخی عالمان دینی به برگزاری جشن نوروز در افغانستان گفت: «به نظر من دو پیش فرض و سوءتفاهم در این موضوع وجود دارد. یکی از این سوءبرداشت‌ها این است که ما عموما تحقیقات بین‌الادیانی نداریم یعنی عالمان دینی ما تاریخ‌نگری چندان درست و عمیقی ندارند. در ارتباط مبنایی میان ادیان جهان اعم از ادیان ابراهیمی و غیره تحقیق و تفحص نمی‌کنند و چون تحقیق و تفحصی وجود ندارد، باور عمومی‌شان درباره ادیان این است که ادیان با همدیگر در تقابل وجود دارند به گونه‌ای که همدیگر را نفی می‌کنند. به عنوان مثال وقتی دینی آمد دین قبلی را به‌طور کلی از صحنه پاک می‌کند و مهر خودش را می‌زند.»

این پژوهشگر افغانستانی در ادامه تصریح کرد: «این پاک کردن هم به این معناست که تمام آداب و رسوم و سنت‌ها و اخلاقیات آیین قبلی را نادیده می‌گیرد و از خود سنت‌های جدیدی ابداع و اختراع می‌کند. حال آنکه اگر تحقیق درستی روی این قضیه شود، متوجه می‌شویم که این امر بنیان درستی ندارد. هیچ دینی در عالم نیامده است که به کلی از ادیان دیگر متفاوت باشد. ادیان اصول مشترکی دارند. اخلاقیات مشترکی دارند. ادیان در حقیقت شرعیات مشترکی دارند. منتهی ممکن است رنگ بدل کرده باشند ولی فی‌الواقع همان است.»

وی ادامه داد: «حتی گذشته از ادیان دیگر، دوران پیش از اسلام منطقه عربستان معروف به دوران جاهلیت بود. اکثریت اعراب بادیه‌نشین به هیچ دینی معتقد نبوده‌ و بت‌پرست بوده‌اند. اما همین مردم اخلاقیاتی و سنت‌هایی داشتند که با آمدن پیامبر اسلام(ص) و مسلمان شدن این افراد، این سنت‌ها نفی نشدند. به عنوان مثال شیوه‌های پرستش، آیین حج و ماه‌های حرام که با آمدن اسلام هم ادامه پیدا کردند و از بین نرفتند. وقتی ما این‌گونه نگاه کنیم و با این دید به سراغ سنت‌های ادیان پیشین برویم، سوءتفاهم و سوءبرداشتی وجود نخواهد داشت.»

حکومت‌های مسلمان هیچ‌گاه با نوروز مخالفتی نداشتند

مظفری در ادامه خاطرنشان کرد: «ما عموما فکر می‌کنیم که امروزه وقتی از نوروز تجلیل می‌شود مردم با همان زاویه دید و همان نگرش نوروز را تجلیل می‌کنند که در دوهزار سال قبل در آیین زرتشت نوروز تجلیل می‌شد. در حالی‌که این کاملا اشتباه است. این رسم و سنت از آن محتوای خودش خالی شده و دیگر کسی ذهنیت پرستش نسبت به این آیین‌ها ندارد. حالا چه در قالب یک سنت اجتماعی باشد چه در قالب نمادهایی مثل مجسمه و مسائلی از این قبیل. اینها تغییر ماهیت داده‌اند و چون با اصول دینی مسلمانان هم مخالفت جدی نداشته در طول این هزار سال حکومت‌های مسلمانی که آمدند و رفتند هیچ‌گاه مخالفت جدی با جشن نوروز نداشتند. این تصور باطلی است که ما فکر کنیم نگاه مردم روزگار ما به نوروز نگاهی پرستش‌گرایانه یا آیینی است و می‌توان گفت مخالفت با جشن نوروز هیچ معنایی ندارد و بی‌خود است.»

او همچنین تاکید کرد که به‌جای مخالفت با نوروز می‌توان از این جشن به‌عنوان باورهای سنتی بین اقوامِ مختلف که باعث شادی مردم می‌شود، آن‌ها را به هم نزدیک‌تر کرد و بهانه‌ای برای شاد زیستن و هم‌سویی با طبیعت باشد.

نوروز مختص فارسی‌زبانان نیست

مظفری در پایان گفت: «جامعه فارسی‌زبان نباید برداشت شبهه‌آمیز داشته باشند و دید شبهه‌آمیز ترویج کنند. چرا که نوروز مختص فارسی‌زبانان نیست. بلکه مربوط به تمدنی است که در آن اقوام مختلفی در طول تاریخ حضور داشته‌اند. فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌هایی وجود داشته و زبان‌های مختلفی بوده که همه به نوعی نوروز را گرامی می‌داشته‌اند. چرا که جشن‌هایی مثل نوروز جشن‌های شکرانه و سپاسگزارانه انسان در مقابل طبیعت و خدای طبیعت است که مردم احساس می‌کردند وقتی زمستان سردی از پیرامون‌شان رخت برمی‌بست، حق دارند با آمدن بهار و زنده شدن طبیعت، به شکرانه نعمت‌هایی که خداوند در اختیارشان گذاشته خوشحالی کنند.»

مردم افغانستان معمولا از چند روز قبل برای آغاز جشن نوروز آماده می‌شوند. امسال نیز با حاکمیت طالبان آمادگی‌های کمرنگی برای نوروز گرفته شده است، اما هنوز مشخص نیست که طالبان به صورت رسمی این جشن را برگزار می‌کنند یا خیر. این گروه در دوره قبلی حاکمیت خود از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ برگزاری جشن نوروز را منع کرده بودند. با این حال در همان سال‌ها نیز با وجود خشونت‌های طالبان مردم جشن نوروز را تجلیل می‌کردند.