گود تاریخی در مشهد
همه‌چیز درباره قدیمی‌ترین گود زورخانه مشهد به‌بهانه امروز که روز «فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای» است.
حمیدرضا معصومیان | شهرآرانیوز؛ در مشهد هجده گود فعال دولتی، خصوصی و ارگانی وجود دارد که بخشی از حدود صد گود زورخانه فعال در سراسر استان خراسان‌رضوی است. گود‌هایی که که هرکدام محفل دوستداران این ورزش تاریخی، ایرانی و اسلامی است که با کمال خوش‌وقتی چراغشان همچنان روشن است و طرف‌دار کم ندارد.
در سال‌های گذشته مشهد از لحاظ برخورداری از گود‌های زورخانه‌ای پیشرفت چشمگیری داشته است و اکنون بزرگ‌ترین گود کشور به‌نام گود فاتح خیبر در مشهد قرار دارد. این غیر از گود‌های فعالی مانند گود آستان‌قدس، کارگران، شهرداری و حتی گود‌های خصوصی مثل گود پاسارگارد و امیرکبیر است.
در این میان، شاه‌بیت گود‌های مشهد بی‌تردید گود شهداست که قدیمی‌ها آن را با نام توس می‌شناسند؛ گودی در محله عیدگاه مشهد که اگر نشانی دقیق امروزی‌اش را می‌خواهید، می‌شود دور میدان بیت‌المقدس یا همان فلکه آب مشهدی‌ها. جایی در فاصله نزدیک به حرم‌مطهررضوی و بازار رضا، قدیمی‌ترین گود زورخانه‌ای مشهد قرار دارد که عمرش بیش از ۱۲۰ سال است. این گود که کاملا مردمی و به‌دست پهلوانان زمانش تأسیس شده بود، به دوران قاجار برمی‌گردد. یک کانون اصالت واقعی که در سال‌های گذشته ثبت‌ملی هم شده است تا علاوه بر اعتبار پهلوانی‌اش تکه‌ای از میراث فرهنگی شهرمان باشد.
کوچک، ولی اصیل
روی دیوار‌های زورخانه‌ای که حالا به موزه انسان‌شناسی می‌ماند، عکس‌های پهلوان‌های پیر و جوان قطار شده است که گواهی روزگار رفته بر اهل فتوت این محل است. پایین پای این پهلوان‌ها نیز که حالا نقش دیوار و دل‌اند، گود زورخانه محله عیدگاه با هشت‌ضلعی دورش است که آدم را یاد مقرنس‌های حرم می‌اندازند و مسجد شیخ‌لطف‌ا... و کربلا و آن هشت‌گوشه مظلوم. گودی کوچک که در مقایس گود‌های جدید از لحاظ وسعت و امکانات حرفی برای گفت ندارد، اما باصفا و به‌شدت اصیل است.
قدیمی‌های ورزش باستانی می‌گویند در کنار محل زورخانه در گذشته قبرستان و رخت‌شوی‌خانه و حوض‌انبار بوده است و این گود را هم مردم تأسیس و بعد‌ها در طول تاریخ چندین‌بار خود مردم یا دولت‌ها بازسازی و مرمت کرده‌اند.
در قدیم این‌طور بود که هر بزرگ‌تری برای خودش گودی راه می‌انداخته و در مشهد که دیار پهلوانان است، گود کم نبوده، اما بین همه آن گود‌ها این یکی از جور زمان در امان مانده است. با اینکه گود شهدا در نقطه‌ای مهم و راهبردی و از لحاظ اقتصادی بسیار ارزشمند است، در همه این سال‌ها از گزند تغییرات متعدد پیرامون حرم‌مطهر جان سالم به‌در برده است که بخش زیادی از این مهم به‌دلیل ورزشکاران و پهلوانان آن بوده است که با چنگ‌ودندان حفظش کرده‌اند.
گود توس به‌یاد شهدا
در قدیم گود‌ها اسمی نداشته‌اند و تابلو و نشانی هم در کار نبوده و به‌سبب محله‌ای که در آن قرار گرفته، نام‌گذاری می‌شده است. گود شهدای فعلی هم در ابتدا به‌نام «گود» یا «زورخانه عیدگاه» معروف بوده است. می‌گویند قبل انقلاب در دوره‌ای که اداره زورخانه به فاطمی‌نامی می‌رسد، او اسم اینجا را «زورخانه توس» می‌گذارد، اما بعد از انقلاب اسلامی، به‌حرمت خون شهدا، اسم اینجا را عوض می‌کنند و می‌شود «زورخانه شهدا». در زورخانه علاوه بر ورزش در گذشته‌ها سنت گلریزان هم انجام می‌شده است، کاری که الان چندان پررنگ نیست. هرچند که هنوز در برخی گود‌ها وجود دارد.
مشهور است اولین جایی که در مشهد مراسم گلریزان برپا می‌شده، همین زورخانه عیدگاه بوده است. سازوکار گلریزان به این شکل بوده است که وسط گود لنگ می‌انداختند و هرکس هرچه می‌داد، جمع می‌کردند و به‌دست «سِر نگهدار» می‌دادند. او هم می‌رساند به دست نیازمندش و هیچ‌کس هم هیچ‌چیز متوجه نمی‌شد. جالب است بدانید این زورخانه در دوران جنگ تحمیلی در دهه ۶۰ هم بسیار فعال بوده و یکی از پایگاه‌های جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای رساندن به دست رزمندگان و به جبهه‌ها بوده است.
ردپای حاج‌احمد وفادار
زورخانه‌ها به پهلوانان، میدان‌داران و مرشدان رازدارشان شناخته می‌شوند که این مهم شامل گود شهدا هم هست؛ گودی در آن نامداران بزرگی مانند عبدالرضا کارگر، حاج‌حسین ترشیزیان، پهلوان سلیمان مستور و حتی حاج‌محمد خادم، پدر برادران خادم، و این سال‌ها حاج‌حسن ریاحی ورزش کرده‌اند، اما سرآمد همه این پهلوان‌ها «پهلوان احمد وفادار» است؛ کشتی‌گیری خراسانی که در سال‌های۱۳۲۹، ۱۳۳۰ و ۱۳۳۱ با کسب عنوان پهلوانی کشور سه بار پیاپی صاحب بازوبند پهلوانی شد. احمد وفادار، از نام‌بردارترین پهلوانان ایران، در این گود کشتی می‌گرفته است. در بین مشهدی‌های اهل کشتی، مشهور است که احمد وفادار غلامرضا تختی را با یک‌دست و فقط از مچ یک‌پا بلند کرده و او را یک‌دور کامل در تشک آن زمان دور داده است.
ادامه سلسله پهلوانان
سلسله پهلوانان این گود ادامه دارد و حالا دور چرخ‌زنی در این میدان از امثال پهلوان احمد وفادار و پهلوان حسن ریاحی به جوان‌تر‌ها رسیده است. پهلوان حسن ریاحی که از کودکی در این گود چرخ زده و ذکر گفته، قدیمی‌ترین پهلوان این گود است؛ از انگشت‌شمار پهلوانان کشور که فدراسیون او را به‌عنوان «پدر گود» مفتخر کرده است. به‌کوشش این پهلوان که کارمند مجموعه شهرداری مشهد نیز بوده و به همین دلیل گود مجموعه شهرداری به‌نام او نام‌گذاری شده است، زورخانه شهدای مشهد، فرهنگ پهلوانی و ورزش‌های باستانی آن همچنان زنده‌اند تا از میان نوجوان‌ها و جوان‌هایی که در میانه میدان یاعلی (ع) می‌گویند، پهلوان‌های فردای شهر پهلوان‌پرور مشهد قد برافرازند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
