تلاش بغداد برای بازسازی روابط سیاسی تهران با قاهره و عمان

به گزارش شهرآرانیوز؛ وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه با العربیه ضمن اعلام این خبر گفته که عراق پیشنهاد داده است گفت وگوی تهران - ریاض به گفت وگوی عمومی و باز تبدیل شود و به این دلیل گفتگو‌هایی در بغداد بین اردن - ایران و مصر - ایران آغاز شده است.

فؤاد حسین توضیح بیشتری در این باره نداد، اما روزنامه العربی الجدید نوشته که «مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، تلاش می‌کند کشور‌های عربی را به مذاکره با ایران تشویق کند.» که تاکنون این فعالیت‌های دیپلماتیک مفید واقع شده تا «امان» و «قاهره» نیز با تهران گفتگو کنند.

علت کدورت روابط ایران و مصر

رابطه تهران و قاهره باتوجه به پیشینه تمدنی ایران و مصر تا پیش از اینکه مصر قرارداد سازش کارانه «کمپ دیوید» را با رژیم صهیونیستی امضا کند حتی با وجود فرازونشیب‌هایی در بالاترین سطح قرار داشت، اما پس از امضای این قرارداد رابطه میان دو کشور قطع شد. در طول جنگ نیز مصر یکی از کشور‌های عربی بود که با کمک‌های نظامی و مالی از حامیان اصلی رژیم بعث عراق به شمار می‌رفت.

حدود دو دهه پس از پایان دفاع مقدس حسنی مبارک، رئیس جمهور وقت مصر، اعتراف کرد که ۱۸هزار سرباز مصری در کنار بعثی‌ها در مقابل ایران می‌جنگیدند؛ بنا به گزارش روزنامه واشنگتن پست، اما بیش از ۳۰ هزار نیروی مصری در ارتش عراق همکاری کردند. سال۱۳۸۲ وزارت امور خارجه مصر اعلام کرد، ایران تمام اسرای مصری را که در جنگ هشت ساله علیه ایران می‌جنگیدند، آزاد کرده است.

این قطعی روابط همچنان ادامه داشت تا در زمان دولت اصلاحات و دیدار رئیس جمهور اسبق کشورمان با حسنی مبارک همتای اسبق مصری خود در ژنو، احتمال این برود که روابط دیپلماتیک دو کشور از سر گرفته شود، اما درنهایت این اتفاق نیفتاد. هم اکنون نیز روابط دیپلماتیک میان ایران و مصر که در پی تنش‌های سالیان دور، حالا به سمت مذاکره متمایل شده است هنوز در سطح دفتر حافظ منافع در دو کشور دنبال می‌شود.

روابط سرد تهران و امان

داستان روابط ایران و اردن هم در طول دهه‌های گذشته تقریبا مشابه روابط ایران و مصر طی شد. روابط تهران - امان طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، به ویژه به دنبال جانب داری اردن از دولت صدام حسین و رژیم بعث در دوران جنگ ایران و عراق همواره کج دار و مریز دنبال شده است.

پیش از شروع جنگ، رژیم بعث عراق با حکومت اردن مذاکراتی مبنی بر اینکه نیرو‌های نظامی عراق از بندر عقبه اردن استفاده کنند، به عمل آورد و طی قراردادی مخفی و با پولی که عراق در اختیار اردن قرار داد، دولت اردن این بندر را مجهز کرد و برای استفاده ارتش بعث در دوران جنگ آماده کرد. اردن در واقع با این اقدام راه‌های مواصلاتی عراق را برای تدارکات لازم تأمین کرد.

ملک حسین، پادشاه پیشین اردن، در حمایتی آشکار از رژیم بعث عراق اولین گلوله توپ جنگ تحمیلی علیه ایران را در کنار صدام و در روز ۳۱شهریور ۱۳۵۹ به سمت ایران شلیک کرد و پس از آن نیز در طول جنگ نه تنها از دولت‌های عربی خواست به کمک عراق بشتابند، بلکه به صراحت اعلام کرد که ارتش این کشور تمامی امکانات خود را در اختیار ارتش بعث عراق قرار خواهد داد.

پس از جنگ تحمیلی، در موضوع پیدایش داعش در سوریه نیز سال ٢٠١١، ملک عبدا... پسر ملک حسین و پادشاه فعلی اردن از بشار اسد رئیس جمهور قانونی سوریه خواسته بود از قدرت کناره گیری کند که البته چندی بعد گسترش نفوذ داعش در سوریه که همسایه اردن نیز هست باعث شد این کشور برای رهایی از داعش از ایران درخواست کمک کند که در این چارچوب سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران، وارد امان پایتخت اردن شد.

چرخش در مواضع

پایگاه خبری اسرار العربیه به نقل از پایگاه خبری صهیونیستی «دبکا» اسفند ۱۳۹۳ ضمن اعلام این خبر می‌نویسد: «دلیل نزدیکی اردن به ایران این است که اردن نتوانسته جلو نفوذ و تهدید داعش به سوی مرز‌های خود را بگیرد و از به خطر افتادن امنیت ملی خود احساس خطر کرده و به همین دلیل است که از ایران درخواست کمک کرده تا تهران به این کشور برای حفاظت از اردن در مقابل خطر داعش کمک کند.»

شکست ائتلاف متشکل از کشور‌های عربی برای جنگ با گروه‌های مردمی یمن و تحریم سال۲۰۱۷ قطر از سوی کشور‌های همسایه از جمله تحولات مهمی بود که در چرخش موضع امان تأثیر گذاشت.

حالا، اما اردن در کنار مصر و عربستان برخلاف اظهارات قبلی مبنی بر تشکیل ناتو عربی در منطقه یا سعی ایران در ایجاد هلال شیعی در غرب آسیا، با درک واقعیت‌های موجود از شرایط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به سمت عادی سازی روابط با جمهوری اسلامی میل پیدا کرده و بنا به گفته ایمن الصفدی، وزیر امور خارجه اردن، «امان» معتقد به حل تمام علل تنش‌ها از طریق گفتگو با تهران و به دنبال ایجاد روابط خوب با ایران است.

واکنش وزیر امور خارجه اردن به تشکیل ناتو عبری- عربی

در همین زمینه، وزیر امور خارجه اردن بار دیگر به خبر‌ها و گمانه زنی‌ها درباره تشکیل ائتلافی شامل کشور‌های عربی و رژیم صهیونیستی واکنش نشان داد.

ایمن الصفدی در گفتگو با روزنامه لبنانی «النهار» گفت: «ناتو به معنای آن چیزی که در رسانه‌ها مطرح شد به ما پیشنهاد نشد؛ صحبتی درباره سامانه دفاع منطقه‌ای که رژیم صهیونیستی بخشی از آن باشد وجود ندارد. الصفدی درباره تشکیل ائتلاف عربی-عبری برای مقابله با ایران تأکید کرد که این امر مطرح نیست، اردن درباره ائتلاف عربی با مشارکت تل آویو برای مقابله با ایران، چیزی نشنیده و چنین طرحی به اردن پیشنهاد نشده است».

توسعه روابط تهران و قاهره به نفع دو کشور است

از سویی وزیر امور خارجه کشورمان درباره مذاکرات ایران، اردن و مصر در بغداد گفت: «ما هنوز مذاکره‌ای برای پیشرفت و توسعه روابط به طور مستقیم با طرف مصری نداشته ایم، اما برخی تلاش‌ها در جریان است که در چارچوب همکاری‌های بین کشور‌های اسلامی تهران و قاهره هم روابطشان به حالت طبیعی برگردد.»

حسین امیرعبداللهیان گفت: «ما اکنون در قاهره دفتر حفاظت منافع داریم و متقابلا طرف مقابل هم در تهران دفتر حفاظت منافع دارد. توضیح من ناظر بر این مسئله است که مصر کشور مهمی در جهان اسلام است و ما روابط طبیعی و رو به توسعه تهران و قاهره را به نفع دو کشور و دو ملت و منطقه می‌دانیم».

گسترش روابط ایران و مصر باعث ایجاد تحولاتی در منطقه می‌شود

کارشناس مسائل آفریقا با بیان اینکه ایران همواره از گسترش روابط با مصر استقبال کرده است، گفت: «روابط ایران و مصر طبیعتا زمانی به سمت آینده پرسود حرکت می‌کند که مردم دو کشور بتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند و مسیر رفت و آمد مردم بین دو کشور تسهیل شود.»

جعفر قنادباشی در گفتگو با «ایسنا» در ارتباط با اخبار منتشرشده مبنی بر برگزاری مذاکرات اطلاعاتی بین ایران و مصر به میزبانی بغداد و اظهار تمایل دوباره مقامات تهران برای گسترش روابط با مصر از جمله صحبت‌های اخیر وزیر امور خارجه و سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اضافه کرد: «اگر مصر بتواند از این فضای خاصی که غربی‌ها حاکم کرده اند و هزینه‌هایی که رژیم صهیونیستی و ارتجاع عربی انجام می‌دهند تا بین ایران و مصر فاصله و شکاف بیشتری ایجاد کنند، فاصله بگیرد و براساس منافع ملی خود تصمیم بگیرد، طبیعتا روابط دو کشور می‌تواند گسترش یابد.»