معمای تحریم، ارز و تولید

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، روز گذشته در افتتاحیه اولین نمایشگاه «صنعت ورزش و تجهیزات ساخت ایران» از اعمال تحریم‌ها به عنوان عاملی در راستای فعال‌تر شدن حوزه صنعت کشور یاد کرده و گفته است: «بیشتر تولیدکنندگانی که در این نمایشگاه حضور دارند به این نکته اشاره کردند که وضعیت اقتصادی آن‌ها از زمان اعمال تحریم‌ها بهبود یافته است، چرا که همه به استفاده از تولیدات داخلی روی آورده‌اند.» به گفته رئیس قوه مقننه، آمریکایی‌ها باید متوجه باشند ایرانی‌ها این قابلیت و استعداد را دارند که سختی‌ها را به فرصت تبدیل کنند. برداشت اولیه از صحبت‌های رئیس مجلس این است که تحریم نعمتی است که تهدید‌ها را به فرصت‌ها بدل ساخته و از این منظر شاید این تلقی ایجاد شود که پس تحریم خوب است و تلاش برای رفع آن ضرورت ندارد؛ چرا که فرصت‌ها و ظرفیت‌های صنعتی کشور را تضعیف خواهد کرد. البته بعید است منظور رئیس قوه مقننه کشور این باشد که تحریم‌ها نعمت است و رفع آن ضرورت ندارد؛ شایسته است تا معمای تحریم، افزایش نرخ ارز و فراز و فرود رشد صنعتی کشور رمزگشایی شود تا مبادا خطای دید سیاست‌گذاران اثر نامطلوبی بر تصمیم‌سازی‌های اقتصادی بگذارد. واقعیت این است که دلیل اقبال به استفاده از کالا‌های ساخت داخل که باعث خرسندی رئیس مجلس شده، افزایش قیمت ارز و تأثیر آن بر قیمت تمام‌شده کالا‌های وارداتی و البته کاهش قدرت خرید مردم در اثر افزایش نرخ تورم است؛ افزون بر اینکه سیاست‌های ارزی و محدودیت ایجادشده در ثبت سفارش کالا‌های وارداتی که مشابه آن در داخل کشور تولید می‌شود هم به رونق احتمالی کسب‌وکار بخش‌هایی از صنایع کشور کمک کرده است. تداوم این رونق البته محل تردید است و در صورتی که دولت در آینده سیاست ارزی و پولی را به گونه‌ای پیش ببرد که نتیجه آن ایجاد یک تنفس مصنوعی برای کاهش قیمت ارز از یک سو و افزایش قیمت تمام‌شده کالا‌های ساخت داخل و کاهش قدرت خرید مردم با افزایش نرخ تورم از سوی دیگر باشد، بدیهی است که تقاضا برای کالا‌های داخلی کاهش می‌یابد و صنایع کشور با مشکل ناترازی عرضه و تقاضا مواجه می‌شوند. به‌ویژه اینکه بسیاری از صنایع داخلی کشور نیازمند نوسازی هستند و از این منظر گشایش در روابط خارجی و رفع تحریم‌ها یک ضرورت است تا از کانال آن بتوان منابع محدود ارزی کشور را به سمت اصلاح ساختار صنایع سوق داد و قیمت تمام‌شده محصولات صنعتی کشور را کاهش داد و بهره‌وری آن‌ها را دوچندان کرد.
انتظار از سیاست‌مداران ارشد این است که آدرس درست بدهند و هنگام بازدید‌های خود از نمایشگاه‌ها و خطوط تولیدی کشور واقعیت‌ها را ببینند و در صدد رفع موانع کسب‌وکار مردم برآیند و بپذیرند که تحریم‌ها می‌تواند باعث شکوفایی استعداد‌ها و خلاقیت‌های داخلی شود، اما استمرار تحریم‌ها نه‌تن‌ها مطلوب نیست، بلکه باعث ایجاد تنگنا در بازار‌های صادراتی کشور، کاهش قدرت خرید مردم و افزایش هزینه تولید داخل می‌شود. راه نجات و حیات تولید داخلی را باید در درون جست‌وجو کرد و سایه‌های ابهام را از سر تولید زدودن، هنر دولتمردان و سیاست‌مداران است. تولید داخلی را به گونه‌ای حمایت و ستایش کنیم که راهی به سمت بازار دیگر کشور‌ها پیدا کند و در بازار داخلی هم کیفیت آن به گونه‌ای باشد که انتخاب نخست مردم باشد. این فرضیه درست است که ایرانی‌ها این قابلیت و استعداد را دارند که تهدید‌ها و سختی‌ها را به فرصت بدل سازند، اما هنر و درایت مردان سیاست ایجاب می‌کند تا استعداد و خلاقیت خود را به کار گیرند تا ظرفیت‌های داخلی در اثر خطای سیاست‌گذاران از بین نرود و راه آن باشد که هزینه سیاست را از دوش اقتصاد کشور بردارند.