نگاهی به شیوه تامین کتاب در کتابخانههای عمومی | نظر کارشناس یا نیاز مخاطب؟
به نظر می‌رسد اگر فرم نظرسنجی موجود باشد که مخاطبان بتوانند کتاب‌های مورد نیاز خود را در آن یادداشت کنند، بخشی از مساله تامین کتاب‌های جدید کتابخانههای عمومی حل می‌شود.
گروه فرهنگ | شهرآرانیوز، پیش‌ترها کتاب مجوزداری نبود که نتوان آن را در قفسه‌های کتابخانههای عمومی یافت. برخلاف آن سال‌ها، امروز یافتن همه کتاب‌های مجوزدار در قفسه کتاب‌ها انتظار زیادی برای یک مخاطب است.
تامین کتاب کتابخانههای عمومی مسئله‌ای است که با جستجویی ساده در قفسه‌های کتابخانه‌ها به آن برمی‌خوریم. شاید یک دلیل آن اجرای طرح‌هایی از جمله «انتخاب کتاب توسط کتابدار»، « کتاب من» و ... بوده است که انتخاب کتاب مورد نیاز را وارد فرایندی متفاوت با گذشته کرده است. در کنار این عوامل دیگری هم هستند که اولویت تامین کتاب را از تهیه کتاب به روز و باکیفیت( کتاب‌هایی که از نظر قانونی مجوز نشر دارند و وارد بازار هم می‌شوند) به سمت کتاب‌هایی برده که صرفا با سیاست‌های نهاد کتابخانههای عمومی همسو باشند.
از اینکه چطور ممکن است در میان همه کتاب‌هایی که در یک کشور مجوز انتشار می‌گیرند، برخی با سیاست‌های یک اداره خاص همسو نباشند که بگذریم، اجرای طرح‌هایی که در سال‌های اخیر در شدت این امر تاثیرگذار بوده‌اند جای بحث و بررسی دارد.
برای مثال چند سالی است که طرح «انتخاب کتاب توسط کتابدار» در کتابخانههای عمومی کشور اجرا می‌شود. بر اساس این طرح، کتابداران در افزودن عناوین جدید کتاب‌های کتابخانه مشارکت می‌کنند. به این ترتیب که کتابدار لیستی از کتاب‌های مورد نیاز کتابخانه را تهیه می‌کند تا بر اساس آن کتاب‌های مورد نیاز کتابخانه تهیه شود.
چنین طرح‌هایی پیش از این با تفصیل بیشتر در اخبار مختلف و در تمجید شیوه‌ای برای مشارکت‌دادن کتابدارها در افزودن غنای کتابخانههای عمومی معرفی شده است، اما اینکه در عمل چقد توانسته است به مخاطبان کتابخانههای عمومی کمک کند یا چگونه بهتر اجرا می‌شود همان سوالی است که به دنبال پاسخ آن می‌گردیم.
ظاهرا این طرح‌ها به این ترتیب اجرا می‌شود که کتابداران با توجه به شناختی که از مخاطبان خود به دست می‌آورند، سوابق کتاب‌های مورد نیاز، پرس و جو و مشورت با همکاران سابق خود در این حوزه، کتاب‌های جدیدی در قفسه‌ها می‌چینند. چگونگی دست یافتن شناخت نسبت به مخاطبان و صحت نتایجی که از یک پرس و جوی ساده برای نیاز یک کتابخانه می‌تواند به دست آید موضوعاتی است که در گزارش پیش رو به آن می‌پردازیم.
شیوه‌های قدیمی برای به روز رسانی کتاب‌ها
کتابدار یکی از کتابخانههای عمومی مشهد می‌گوید با توجه به تشخیصی که خودش می‌دهد برای کتابخانه عمومی کتاب جدید سفارش می‌دهد. اگرچه بیشترین مساله‌ای کتابدار در این طرح بحث پروسه طولانی خرید کتاب است، اما به نظر می‌رسد موضوع مهم‌تر لیستی است که کتابدار تهیه می‌کند تا با توجه به بودجه موجود کتاب‌هایی برای کتابخانه تهیه شود.
این کتابدار می‌گوید با توجه به نیازی که احساس می‌کند این کتاب‌ها را پیشنهاد می‌دهد، اما ظاهرا این احساس نیازش ارتباطی با وجود فرم نظرسنجی از مخاطبان یا ساز و کاری مشابه به این ندارد.
او که کتابدار یکی از کتابخانههای عمومی در پایین شهر است معتقد است کتاب‌هایی با موضوعات دینی، حجاب و همچنین کتاب‌های درسی در این کتابخانه اولویت دارد این درحالی است که بیش از هزار نفر عضو کتابخانه نیازهای دیگری هم دارند و چه بسا برخی از بخش‌های تخصصی و علمی کتابخانه نیاز مبرمی به به روز رسانی داشته باشد.
کتابدار دیگری در کتابخانه عمومی دیگری در مرکزشهر تعداد محدودی انشاراتی را نام می‌برد که کتاب‌های جدید را از آنجا رصد می‌کند و هر کتاب جدید که به بازار بیاید آن را در لیست پیشنهاداتش قرار می‌دهد. در بین انتشاراتی‌هایی که نام می‌برد هیچ انتشارات درجه یکی وجود ندارد. این درحالی است که از میان حدود ۲۰۰ انتشاراتی فعال در مشهد فقط تعداد محددی جزو انتشاراتی‌های درجه یک به شمار می‌روند.
یک کتابدار دیگر که راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند می‌گوید: واقعا در حدی نیستم که بخواهم کتاب معرفی کنم. رشته من کتابداری بوده و راستش را بخواهید در زمینه‌های دیگر هم حرفی برای گفتن ندارم؛ بنابراین نمی‌توانم بگویم می‌توانم این کتاب‌ها را معرفی کنم. بالاخره قرار است بودجه‌ای صرف شود. من نمی‌خواهم این بودجه صرف خرید کتابی شود که معلوم نیست چقدر به کار مخاطبان می‌آید.
در راهرو‌های بین قفسه‌های کتاب، محو تماشای عناوین کتاب‌های قدیمی‌تر می‌شویم. انگار در گذشته‌هایی نه چندان دور، یک کامیون کتاب بار زده و آوردند اینجا تخلیه کرده باشند و احتمالا تعداد زیادی آدم نیازبوده تا همه آن‌ها را در قفسه‌ها بچینند. اما حالا انگار کتاب‌های جدید با وسواس زیادی انتخاب می‌شود. البته برخی کتاب‌ها که به قول معروف گل کرده‌اند و توانسته‌اند خودشان را به قفسه کتاب برسانند، اما چه بسیار کتاب‌های خوبی که جایشان با کتاب‌های سطحی و معمولی پر شده است.
تهیه لیست با پرس و جو از دوست و همکار
در ادامه از کتابدار اول که در کتابخانه نسبتا کوچکی فعالیت می‌کند درباره مطالعاتش می‌پرسیم.می‌گوید، علاقه زیادی به کتاب‌های روانشناسی دارد و بیشتر کتاب‌های قفسه را خوانده است. اما ایده‌ای درباره ادبیات هنر و تاریخ و دیگر بخش‌های کتابخانه ندارد.
کتابدار دوم زیاد وقت کتاب خواندن ندارد، اما می‌گوید ابا توجه به اینکه از و می‌خواهند پیشنهاداتش را برای تامین بدهد سعی می‌کند با پرس و جو از همکارانش لیستی تهیه و ارائه دهد.
کتابدار سوم برایش مهم است یک سری کتاب‌های ارزان‌قیمت‌تر سفارش دهد که البته معلوم نیست این را به شوخی می‌گوید یا جدی.
همچنین از کتابدار اول درباره نظر سنجی از مخاطبان سوال می‌کنیم که می‌گوید اگر مخاطبی کتاب پبیشنهادی داشته باشد و ا اطلاع دهد آن را بررسی خواهند کرد.
کتابدار دوم می‌گوید فرمی برای این منظور وجود ندارد، اما اگر مخاطبی کتابی نیاز داشته باشد و اطلاع دهد بررسی می‌شود.
کتابدار سوم هم همین را می‌گوید.
جای خالی کمیته‌ای از فرهیختگان برای انتخاب کتاب
به نظر می‌رسد اگر فرم نظرسنجی موجود باشد – ظاهر چیزی شبیه به این به ابتکار برخی از کتابداران موجود است، اما همه مخاطبان از آن اطلاعی ندارند- که مخاطبان بتوانند کتاب‌های مورد نیاز خود را در آن یادداشت کنند، بخشی از مساله تامین کتاب‌های جدید کتابخانههای عمومی حل می‌شود. بخش دیگر آن برمی‌گردد به تشکیل کمیته‌ای کوچک در کتابخانه‌ها که جایش خالی است و به عنوان پیشنهاد می‌توان آن را مطرح کرد؛ تشکل یا کمیته‌ای کوچک متشکل از تعدادی از فرهینختگان در زمینه‌های مختلف بتواند در حوزه‌های مختلف بهترین و به روزترین کتاب‌ها را پیشنهاد دهند.
هر کتابی در اختیار مخاطب قرار نمی‌گیرد
مدیرکل نهاد کتابخانههای عمومی خراسان رضوی با بیان اینکه مدتی است در فضای کتابخانههای عمومی در استفاده از کتابدار تغییر جدی صورت گرفته است می‌گوید: مدت‌هاست کتابداران از میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های کتابشناسی انتخاب می‌شوند که روی موضوع کتابشناسی تسلط دارند و می‌توانند ذائقه مخاطب را بسنجند. یعنی آن‌هادر تامین منابع به این فاکتورها توجه می‌کند که مخاطب به چه کتاب‌هایی توجه می‌کند در تازه‌های نشر هم به به این نکته توجه می‌شود اما به طور کلی ما هر کتابی را در اختیار مخاطب قرار نمی‌دهیم. این با توجه به فیلتری صورت می‌گیرد که کارشناسان تشخیص می‌دهند.
سبزیان در ادامه می‌گوید: ممکن است بپرسید چطور برخی از کتاب‌ها مجوز انتشار می‌گیرند اما در فهرست تهیه کتاب‌های کتابخانههای عمومی قرار نمی‌گیرند در حقیقت کتابی که از نظر کارشناسان ما با سیاست‌ها منطبق نباشد را تبلیغ نکرده و برای کتابخوانی ترویج نمی‌کنیم.
به گفته مدیرکل نهاد کتابخانههای عمومی خراسان رضوی این کتاب‌ها همان‌هایی هستند که متناسب با نیاز جامعه نیست و در کل جامعه نباید ذهنش را با آن درگیر کند.
سبزیان تاکید می‌کند که نهاد کتابخانه‌هاب عمومی کتابی را تبلیغ می‌کند و مطالعه آن را ترویج می‌دهد و در حقیقت روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند که تاثیری در رفتار و سبک زندگی افراد داشته باشند.
او همچنین درباره کارشناسانی که تامین کتاب کتابخانه‌ها را نظارت می‌کنند می‌گوید: این کارشناسان کشوری هستند که فهرست پیشنهاد کتابدارها یا به طور کلی کتاب‌های پیشنهادی را برای تامین کتابخانه می‌کنند که در صورت تائید هم پروسه طولانی تا ارسال آن‌ها وجود دارد.
سبزیان در پایان این خبر را هم می‌دهد که قرار است به مناسبت هفته کتاب تعداد زیادی کتاب که خریداری شده به کتابخانههای عمومی کشور ارسال شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
