چرا محبت نکاریم؟

حالا که همه ما زارع هستیم، حالا که عمر و دنیای ما مزرعه آخرت است، حالا که مفهوم زندگی ما کشاورزی است، حالا که هرچه بکاریم درو می‌کنیم، چرا محبت نکاریم؟ اگر قرار است بذری برای کاشتن و درو کردن انتخاب کنیم، چه بذری بهتر از محبت که اکسیر معجزه‌گر است و خار‌ها از او گل می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین سنت‌های الهی در عالم که برای همه افراد -چه مؤمن چه کافر- یکسان است بازتاب مستقیم رفتار اشخاص روی زندگی خودشان در آخرت و حتى در همین دنیاست. تعبیر مشهور «اِرحم، تُرحم» یعنی به دیگران مهربانی و ترحم کن تا مورد رحمت و مهربانی خدا قرار بگیری، و به همین واقعیت اشاره دارد. در روایتی آمده است که: «إرحموا من فی الأرض، یرحمکم من فی‌السماء/ به آن‌ها که در زمین هستند یعنی مخلوقات خدا مهر و محبت داشته باشید تا کسی که در آسمان است بر شما مهر و محبت ببارد.»
یعنی یک فرمول ساده و روشن در نظام زندگی بشر جاری است. آن قاعده این است که اگر به موجودات و مخلوقات چه حیوان و چه انسان ترحم و مهربانی داشتی، خودت هم مورد مهربانی و ترحم قرار خواهی گرفت! پس اگر شاخه درختی را شکستی یا گربه‌ای را گرسنه نگه داشتی یا مورچه‌ای را لگد کردی منتظر باش تا خودت هم با نامهربانی‌ها روبه رو شوی، اما اگر نسبت به اطراف خود و مخلوقات خداوند و انسان‌هایی که با ایشان زندگی می‌کنی مهرورزی و مهربانی و ترحم داشتی، خودت هم مورد ترحم و مهر قرار خواهی گرفت.
از همین رو در دستورات دینی ما نکات ظریف و دقیق وجود دارد که گاه موجب شگفتی و حیرت انسان می‌شود؛ شما حق ندارید گوساله یا گوسفندی را جلو چشمان مادرش ذبح کنید. حق ندارید باری بیش از تحمل الاغ و استر بر آن حیوانات بگذارید. اگر شاخه درختی را بشکنید مثل این است که بال فرشته‌ای را شکسته باشید!
تعالیم دینی همیشه به تعابیر مختلف و شکل‌های گوناگون بر این نکته تأکید دارند و به ما می‌فهمانند که خداوند از ما نسبت به خودش توقع و انتظاری ندارد بلکه انتظار دارد با بندگان او مهربان باشیم و به آنان مهر بورزیم.
قرآن کریم در مقام دعا هم به ما می‌آموزد که برای پدر و مادرمان از خدا مهربانی و ترحم بخواهیم: «رب اغفرلی و لوالدی و ارحمهما کما ربّیانی صغیرا/ خدایا، من و پدر و مادر مرا ببخشای و آنان را مورد ترحم و مهر خویش قرار ده، همان‌طور که آن‌ها در نوزادی و کودکی‌ام به من ترحم و محبت داشتند». این آیه شریفه به همین فرمول و قاعده ساده و روشن اشاره می‌کند. یعنی وقتی من نوزاد بودم و حتى قدرت تکان دادن دستم را نداشتم و نمی‌توانستم پشه‌ای را از خود دفع کنم، این پدر و مادر از جان و جسم خود برای من هزینه کردند و با تمام وجود خود مرا مورد محبت قرار دادند. اکنون هم که آن‌ها در مقابل تو مثل نوزادی ضعیف و ناتوان قرار گرفته‌اند، شایسته است که مورد مهر و محبت و ترحم و دلسوزی تو قرار گیرند.
یعنی اگر محبت کرده‌ای می‌توانی انتظار محبت داشته باشی و اگر مهربانی و ترحم ورزیده‌ای می‌توانی توقع مهربانی و ترحم داشته باشی، و این قاعده نه تنها در زندگی محدود و کوتاه دنیا بلکه به شکل گسترده‌تر و با ابعاد وسیع‌تر در وضعیت زندگی ابدی آخرت همه صادق خواهد بود.
پیام دین در ابعاد مختلف و به زبان‌های گوناگون و در موقعیت‌های متفاوت همین یک کلمه است: محبت! خدای دین ما رحمان و رحیم، و شعار دین ما بسم ا... الرحمن الرحیم است. نخستین سوره‌ای نیز که در قرآن می‌بینیم و در هر نماز باید بخوانیم بر مهربانی تأکید دارد. پیامبر دین ما هم امام و پیشوای رحمت است و هدف رسالت و اساس مأموریت خود را رحمه للعالمین، یعنی مهرورزی برای همه مردم جهان، معرفی می‌کند.