گفتگو با کارگردانان «بی خردان» و «سیاه کژدم»، ۲ نمایش روی صحنه سالن اصلی تئاتر شهر

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛  این روز‌ها سالن اصلی تئاترشهر که تنها سالن قاب صحنه‌ای مشهد محسوب می‌شود، میزبان دو نمایش است؛ نمایش طنز «بی خردان» به نویسندگی و کارگردانی کیوان صباغ و نمایش «سیاه کژدم» به نویسندگی نصرا... قادری و کارگردانی محمود راعی هدایت که به ترتیب ساعت ۱۷:۴۵ و ۲۰:۱۵ هر شب روی صحنه می‌روند.

اجرای هم زمان این دو نمایش در یک سالن شاید نشان دهنده رونق تئاتر باشد، ولی گروه‌های نمایشی را با چالش‌هایی نیز روبه رو کرده است. دو کارگردانی که این روز‌ها روی صحنه سالن اصلی تئاتر شهر رفته اند در گفتگو با ما درباره آثارشان و مزیت‌ها و ضعف‌های اجرای هم زمان دو نمایش صحبت کرده اند که حاصل آن پیش روی شماست.

اجرای دوباره نمایش پرفروش سال ۱۳۹۵

نمایش «بی خردان» یک طنز سیاسی است که داستانش در شهری دور افتاده در آمریکا روایت می‌شود؛ نمایشی که اولین بار سال ۱۳۹۵ روی صحنه رفت و عنوان پرفروش‌ترین تئاتر سال را به خود اختصاص داد. حال کیوان صباغ برای بار دوم «بی خردان» را آماده اجرا کرده است. او درباره علت اجرای دوباره نمایش «بی خردان» می‌گوید: سال ۱۳۹۵ که نمایش را روی صحنه بردیم، با وجود استقبال تماشاگران تنها بیست شب اجرا داشتیم. من از آن زمان دوست داشتم دوباره نمایش را روی صحنه ببرم. البته در این سال‌ها تماشاگرانی که «بی خردان» را دیده بودند هم از من درباره اجرای دوباره نمایش سؤال می‌کردند.

صباغ ادامه می‌دهد: سرانجام دو سال و نیم پیش تصمیم گرفتم این نمایش را بار دیگر روی صحنه ببرم. ما حدود سه ماه تمرین کردیم که با قرنطینه کرونای دلتا روبه رو شدیم و کار تعطیل شد. مرداد پارسال دوباره تمرین‌ها را شروع کردیم تا مهر ۱۴۰۱ روی صحنه برویم که شرایط جامعه ملتهب شد و باز هم نتوانستیم کار را اجرا کنیم؛ از این رو اجراهایمان به اردیبهشت امسال موکول شد.

او درباره تغییراتی که نسبت به اجرا‌های گذشته در نمایش ایجاد شده است، بیان می‌کند: متن نمایش تاریخ مصرف ندارد و محتوای آن تفاوتی نکرده، ولی شیوه اجرای «بی خردان» از نظر نحوه کارگردانی و «میزانسن»‌ها نسبت به اجرا‌های سال ۱۳۹۵ تغییر کرده است. همچنین الان فرم هم به نمایش اضافه شده است و به غیر از سه بازیگر اصلی بقیه گروه نیز تغییر کرده اند.

این کارگردان تأکید می‌کند: نمایش «بی خردان» هفت سال پیش که اجرا شد با شرایط روز ایران و نیز همه دنیا سازگار بود؛ دو سال ونیم پیش هم که قرار بود روی صحنه برود، متناسب با شرایط روز بود و الان هم به همین صورت است. حتی به نظر من اگر «بی خردان» پنج سال بعد هم اجرا شود، بازهم با شرایط روز سازگار است؛ چون مفهومی که از آن صحبت می‌کند، سلطه گری است که در طول تاریخ وجود داشته است. در واقع این نمایش سلطه گری و استعمارگری را در قالب طنز نقد می‌کند. به گفته او اجرای «بی خردان» تا ۱۲ خرداد نیز ادامه خواهد داشت.

کمبود سالن‌های استاندارد در مشهد

صباغ درباره اجرای هم زمان نمایش «بی خردان» و «سیاه کژدم» در یک سالن می‌گوید: در تهران بیشتر سالن‌های خصوصی در طول روز میزبان دو یا سه اجرای نمایش هستند که اتفاق خوبی برای مخاطب و سالن دار است. اجرای دو نمایش در یک سالن در مشهد نیز نشان دهنده رونق تئاتر است، ولی گروه‌های نمایشی را با مشکلاتی هم روبه رو کرده است. برای مثال دکور باید «پرتابل» باشد و نمی‌توان آن را ثابت کرد یا میان اجرا‌ها زمان کافی وجود ندارد تا تماشاچی روی صحنه بیاید و عکس بگیرد. این کارگردان ادامه می‌دهد: در مجموع گروه‌های تئاتری ترجیح می‌دهند به تنهایی روی صحنه بروند، ولی وقتی فضای اجرای نمایش در این شهر کم است و سالن استاندارد قاب صحنه‌ای -مانند سالن اصلی تئاتر شهر- وجود ندارد مجبور می‌شویم به سمت و سوی چند اجرایی بودن برویم.

او که به همراه گروهش در سئانس اول روی صحنه تئاتر شهر می‌رود، خاطرنشان می‌کند: اگر ما در سئانس دیرتر روی صحنه می‌رفتیم، قطعا بازخورد بهتری می‌گرفتیم؛ چون ساعت ۶ زمان مناسبی برای اجرا در این فصل نیست؛ اما، چون گروه دیگر زودتر از ما قرارداد بسته بود و ما هم در دوره دیگری نمی‌توانستیم روی صحنه برویم، ساعت بهتر اجرا به آن‌ها رسید.

این کارگردان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تئاتر مشهد را نداشتن سالن می‌داند و یادآور می‌شود: در شرایطی که عرضه و تقاضا در یک سطح نیست و تعداد تولیدات بالاتر از تعداد سالن هاست، گروه‌ها با چالش روبه رو می‌شوند و برای مثال نمی‌توانند در زمانی که مدنظرشان است روی صحنه بروند یا شب‌های بیشتری اجرا کنند. در این شرایط سالن‌ها به ویژه سالن‌های خصوصی هم سطح توقعات و رقم هایشان را بالاتر می‌برند.
صباغ ادامه می‌دهد: حمایت نکردن دستگاه‌های دولتی از تئاتر چالش دیگری است که در مشهد با آن روبه رو هستیم. هیچ دستگاه دولتی -چه آنان که متولی هستند، چه آن‌ها که بودجه دارند- کمکی به تئاتر نمی‌کنند. این درحالی است که دستگاه‌های دولتی همگی تأکید می‌کنند که باید تئاتر اجرا شود و هنر رونق بگیرد.

او با اشاره به رونق داشتن تئاتر مشهد در سال‌های گذشته بیان می‌کند: هر اتفاق خوبی که برای هنر‌های نمایشی رخ داده، به همت خود بچه‌های تئاتر بوده است نه به حمایت، برنامه ریزی و سیاست گذاری ارگانی. الان هم اگر قرار باشد دوباره تئاتر رونق پیدا کند، باز هم باید با همت خود اهالی تئاتر باشد که این روحیه الان در میان آن‌ها وجود ندارد.
به گفته صباغ روحیه تولید در میان اهالی تئاتر از بین رفته است، به طوری که بی انگیزه هستند و ترجیح می‌دهند به جای تولید اثر در اسنپ کار کنند. او ابزار امیدواری می‌کند که مردم از هنر تئاتر در مشهد حمایت کنند تا چراغی که الان سو سو می‌زند، خاموش نشود.

روایت داستانی عاشقانه

نمایش «سیاه کژدم» یک درام اجتماعی موزیکال است که توسط نصرا... قادری نوشته شده است و داستان عاشقانه‌ای را از سال‌ها دور در ایران روایت می‌کند. محمود راعی هدایت با اشاره به اینکه نمایش «سیاه کژدم» در دهه ۷۰ در مشهد اجرا شده است، بیان می‌کند: ما برای اجرا، متن را «دراماتورژی» کردیم و تغییراتی در فرمت اصلی دادیم تا کار شکل و شمایل امروزی بگیرد.

همچنین از گروه پرفورمنس و موزیک هم برای جذاب‌تر شدن کار بهره گرفتیم. در این مسیر آقای نصرا... قادری هم به ما کمک کردند. او ادامه می‌دهد: داستان تغییری نداشت، ولی حذفیاتی داشتیم؛ چون اگر می‌خواستیم متن اصلی را اجرا کنیم، سه ساعت زمان می‌برد. با حذفیاتی که انجام دادیم کار در هشتاد دقیقه بسته شد.

این کارگردان درباره روند تولید نمایشش نیز می‌گوید: ما حدود شش ماه این متن را به صورت فشرده کار کردیم، ولی به خاطر تعطیلی‌هایی که پیش آمد، نتوانستیم بلافاصله بعد از تمرینات روی صحنه برویم و اجرایمان به امسال موکول شد که خوشبختانه تا به اینجا استقبال خوبی هم از آن صورت گرفته است.
او با اشاره به ادامه داشتن اجرا‌های «سیاه کژدم» تا ۲۵ اردیبهشت یادآور می‌شود: به نظر من تعطیلی تئاتر اتفاق خوبی بود و باعث شد همه وارد عرصه جدیدی شوند و با تفکر و تعقل بیشتری کارشان را اجرا کنند.

تعداد مخاطبان تئاتر مشهد محدود است

راعی هدایت درباره اجرای هم زمان دو نمایش در سالن اصلی تئاتر شهر نیز خاطرنشان می‌کند: کیوان صباغ فرد بسیار هوشمندی است و ما خوشحالیم که کارمان را کنار این کارگردان روی صحنه می‌بریم؛ اما قطعا اجرای هم زمان به هر دو کار ضربه زده است، چون مخاطبانی هستند که علاقه دارند هر دو کار را ببینند.

او یادآور می‌شود: اجرای هم زمان در شرایطی باید رخ دهد که اکثریت مردم یک کلان شهر بیننده تئاتر باشند. در مشهد که مخاطب تئاتر کم و محدود است، این اتفاق چندان جواب نمی‌دهد و من فکر می‌کنم باید برنامه ریزی‌هایی صورت می‌گرفت تا «سیاه کژدم» و «بی خردان» که هر دو نمایش‌های بزرگی هستند در یک سالن روی صحنه نمی‌رفتند.

این کارگردان که اولین اثرش را در مشهد روی صحنه برده است، خاطرنشان می‌کند: الان کیوان صباغ که نمایشش را روی صحنه می‌برد باید حواسش به اجرای من هم باشد و زودتر اجرای خود را تمام کند تا مشکلی برای گروه ما پیش نیاید؛ همچنین گروه «بی خردان» مجبور شده است دکورش را «پرتابل» کار کند و نتوانسته است با شرایطی که می‌خواست پیش برود.
او ادامه می‌دهد: نکته مثبتی که شاید اجرای هم زمان دو تئاتر در یک سالن داشته باشد این است که در میان هنرمندان حس رقابت ایجاد می‌کند و باعث می‌شود هر دو گروه برای ارتقای کیفیت کارشان تلاش کنند.

راعی هدایت چالش اصلی تئاتر مشهد را نبود اسپانسر و بی مهری مسئولان می‌داند و می‌گوید: من برای اجرا‌های «سیاه کژدم» به هر ارگانی سر زدم و نامه فرستادم، ولی هیچ کس از ما حمایت نکرد.
او نیز باور دارد که بچه‌های تئاتر با تلاش خودشان چراغ تئاتر را روشن نگه داشته اند و اگر می‌خواستند منتظر مسئولان باشند، تا الان این چراغ خاموش شده بود.

این کارگردان تأکید می‌کند: تنها موضوعی که من را برای اجرا‌های بیشتر راغب می‌کند تشویق مخاطبان تئاتر است. در واقع تشوق آن‌ها در انتهای نمایش باعث می‌شود با وجود همه مشکلات و سنگ اندازی‌ها دوباره کاری را روی صحنه ببرم.