عیب‌پوش باش!

امنیت روانی جامعه در پرتو عمل به دستور‌های اخلاقی است؛ به‌خصوص آنجایی که دستور‌های بسیاری برای حفظ احترام چارچوب شخصی افراد است. از نظر دین، همه افراد در جامعه محترم هستند. اسرار شخصی آنان محترم است و آبروی آنان نیز محترم است.

جملات شگفت‌آور و تأمل‌برانگیزی در احادیث ما در این زمینه وجود دارد؛ به‌عنوان مثال امام‌صادق (ع) فرمودند: «المؤمنُ اعظمُ حرمه من الکعبه؛ حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است.» (خصال، ص۲۷). در این حدیث، امام معصوم (ع) حرمت مؤمنان را از حرمت خانه خدا بالاتر بیان فرموده‌اند تا خدای‌نکرده کسی به خودش اجازه ندهد با دلایل واهی با آبروی مؤمنی بازی کند.

رسول خدا (ص) فرمودند: «المؤمنُ حرامُ کلّه عرضهُ و مالُهُ و دمُهُ؛ مؤمن همه‌چیزش، آبروی او، مال او و خون او حرام (محترم) است» و روزی آن حضرت به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشابه‌حال تو! خداوند چقدر تو را بزرگ و حرمتت را گرامی داشته است! به خدا قسم! حرمت مؤمن از تو بیشتر است؛ زیرا خداوند تنها یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز را حرام کرده است: مال، جان و آبرو تا کسی به او گمان بد نبرد». (بحارالانوار، ج۶۴، ص۷۱).

خداوند راه بردن آبروی مؤمنان را سد کرده است تا آرامش روانی مؤمنان در جامعه به مخاطره نیفتد. آیه معروفی که در قرآن برای غیبت وجود دارد، سه مرحله مهم دارد که زمینه‌های غیبت و بردن آبروی دیگران را بیان می‌کند. در آیه۱۲ سوره حجرات آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‌اى از گمان‌ها گناه است و جاسوسى مکنید و بعضى از شما غیبت بعضى نکند؛ آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟ از آن کراهت دارید. [پس]از خدا بترسید که خدا توبه‌پذیر مهربان است».

این سه مرحله‌ای که به‌منظور حفظ آرامش روانی و احترام مؤمن در این آیه حرام شده است، اول گمان بد بردن به دیگران است. نباید به خودمان اجازه بدهیم بی‌دلیل به مؤمنی بدبین باشیم. در روایات آمده است که باید هفتاد شیوه کار یک مؤمن را توجیه کنیم تا کسی به او گمان بد نبرد. مرحله بعد، نهی از تجسس و فضولی و جاسوسی کردن در کار دیگران است. چرا باید در مسائل شخصی دیگران جست‌وجو و کنجکاوی کنیم؟

خدای تعالی هیچ‌گاه چنین اجازه‌ای به ما نمی‌دهد، حتی اگر چیزی را ببینیم که به نظر نادرست و منفی می‌آید، باید آن را بپوشانیم و ستاری و عیب‌پوشی کنیم، چه رسد که در جست‌وجوی کشف عیوب دیگران باشیم.

به‌عنوان سخن پایانی می‌توان گفت اگر عیوبی را از دیگران پیدا کردید، نباید به زبان بیاورید که نام این کار زشت را در معارف دینی ما غیبت کردن گذاشته‌اند.

شعر معروفی است که می‌گوید: عیب کسان منگر و احسان خویش/ دیده فروبر به گریبان خویش!

همه ما باید به فکر اصلاح عیوب خودمان باشیم. این مهم باید، ما را از فکر کردن درباره عیوب دیگران باز‌دارد، مگر آنکه مصلحتی باشد و استثنائی، وگرنه بدمان بیاید که کسی پیش ما از کسی بدگویی کند که بیان شده است: «آن که عیب دگران پیش تو آورد و شمرد/ به یقین عیب تو پیش دگران خواهد برد». خدای بزرگ به همه ما کمک کند تا با آراستگی به آداب اخلاقی در جهت آرامش و عزت خودمان و دیگران حرکت کنیم. ان‌شاءا...!