نگاهی به آثار و عواقب شکستن دل دیگران در روایات اسلامی
رنجاندن دیگران یا دراصطلاح خودمانی‌اش شکستن دل اطرافیان، همان‌طور که در ادبیات عامه مردم، غلط و دارای عوقبت است، در حوزه اخلاق و همچنین آیات و روایات نیز نکوهش شده است.
حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ در حدیثی قدسی آمده است: «انا عند المنکسره قلوبهم؛ یعنی خدای سبحان، میهمان دل‌های شکسته است»، از این‌رو به‌گفته کارشناسان دینی، زمانی که موجب آزار شخصی شدیم و به‌اصطلاح دل او را شکستیم و حرمت انسانی او را رعایت نکردیم، باید متوجه باشیم که در همین لحظات، این فرد از همیشه به خدا نزدیک‌تر است و شکوه و شکایتش نزد پروردگار، می‌تواند ما را به عواقب سختی دچار کند. در ادامه، جایگاه و عواقب این کار را برپایه آیات و روایات بررسی می‌کنیم.
ظرفی را می‌شکنید که از آن خداست
امام‌رضا (ع) از پیامبر (ص) نقل می‌کنند: «آن‌گاه که بنده‌ای بدون حق مؤمنی را برنجاند، مانند این است که خانه کعبه و بیت‌المعمور را ده‌بار ویران کرده باشد و مثل این است که هزار ملک از ملائک مقرب الهی را به قتل رسانده باشد». در روایتی از پیامبر اکرم (ص) دل افراد به ظرف‌های خداوند تعبیر شده است و در این‌باره فرموده‌اند: «همانا خداوند متعال در زمین، ظرف‌هایى دارد. بدانید که آن ظر‌ف‌ها، همان دل‌هایند، پس دوست‌داشتنى‌ترین دل‌ها نزد خداوند، نازک‌ترین و صاف‌ترین و سخت‌ترین آن‌هاست: نازک‌ترین آن‌ها براى برادران و صاف‌ترین آن‌ها از گناهان و سخت‌ترین آن‌ها در راه خدا». (کنزالعمّال، ۱۲۲۵).
این مطلب، نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه قلب و روح مؤمن است و بر ماست که چه از قلب و روح خودمان و چه از دل دیگران، مراقبت کنیم؛ زیرا اگر رنجش و خللی در آن وارد کنیم، گاه جبران‌ناپذیر است. امام‌صادق (ع) در این باره می‌فرمایند: «اگر شما دلی را شکستید، نمی‌توانید آن شکستگی را جبران کنید، حتی اگر همه دنیا را به آن شخص بدهید».
به جنگ با خدا و رسول (ص) نروید
همان‌طور که گفته شد، رنجاندن دیگران و آزردن قلب و روح آن‌ها در دین ما بسیار نکوهش شده است، تاآنجاکه پیامبر گرامی اسلام (ص) آن را ازنظر ناپسندی برابر با شرک دانسته‌اند و می‌فرمایند: «دو خصلت ناپسند است که بدتر از آن‌ها نیست: شرک به خدا و آزار بندگان خدا». در روایت دیگری از ایشان درمورد آزار رساندن چنین آمده است: «هرکه مؤمنی را بیازارد، حتما مرا آزرده و هرکه مرا بیازارد، درحقیقت خدا را آزرده است و هرکه خدا را بیازارد، در تورات و انجیل و زبور و قرآن لعنت شده (دور از رحمت خدا) است».
این مفهوم در روایتی دیگر چنین آمده است: «بر او (هرکه مؤمنی را آزرده است) لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم باد!»؛ چنان‌که قرآن کریم درمورد آزار رساندن به خدا و رسول گرامی اسلام (ص) فرموده است: «آن‌ها که خدا و پیامبرش را آزار مىدهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور می‌سازد و برایشان عذاب خوارکننده‌اى آماده کرده است». همچنین از امام‌صادق (ع) روایت شده است: «خداوند عزوجل فرموده است هرکه بنده مؤمن مرا بیازارد، اعلان جنگ به من داده است و از غضب من درامان باشد هرکه بنده مؤمن مرا گرامی بدارد».
مراقب این عادات زشت باشید
به‌گفته کارشناسان دینی حتی اگر آیه‌ای از قرآن مجید به‌صورت مستقیم به موضوع «دل‌شکستن» اشاره نکرده باشد، ولی به توصیه‌های گوناگون قرآنی عمل شود، هیچ فردی به ناحق، از انسان، رنجیده و دل‌شکسته نخواهد شد. در قرآن کریم، آیات بسیاری وجود دارد که به این موضوع اشاره کرده و درواقع، به ریشه و دلیل آزرده‌خاطر شدن دیگران پرداخته و توصیه‌هایی در این زمینه فرموده است.
اذیت و آزار در قرآن مجید در بیشتر جا‌ها به معنای آزردن و رنجاندن و در قالب‌های مختلفی مثل عیب‌جویی و استهزا، تهمت و تجسس آمده است؛ برای نمونه خداوند در سوره حجرات می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آن‌ها از این‌ها بهتر باشند و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند و یکدیگر را هدف طعن و عیب‌جویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید». همچنین در آیه ۱۸ سوره لقمان، بی‌اعتنایی و تحقیر دیگران نکوهش شده است؛ «با بی‌اعتنایی از مردم روی مگردان».
خود را از آتش دوزخ دور کنید
حضرت علی (ع) در ضمن فرمایش‌هایی، آزار دادن دیگران را از عادات افراد شرور، پست و جاهل می‌دانند و می‌فرمایند: «عادت بَدان، آزار رساندن به رفیقان است». در حدیثى معتبر از پیامبر خدا (ص) نیز نقل شده است که فرمودند: «مسلمان فردی است که مردم از دست و زبان او درامان باشند». این تفسیر از مسلمانى که از امام‌باقر (ع) و امام‌صادق (ع) نیز نقل شده است، به‌روشنى نشان مى‌دهد که رعایت حقوق مردم مسلمان و خوددارى از آزردن آنان، نخستین شرط مسلمانى است و انتخاب نام «مسلمان» براى پیروان این آیین، به همین مناسبت است.
این امر حکایت از آن دارد که رنجش دیگران در دین ما تا چه اندازه نکوهیده است و دربرابر آن، خودداری از اندوهگین ساختن مردم، دارای پاداشی بزرگ است. امام‌هادی (ع) در این باره فرموده‌اند: «هنگامى که خداوند با موسى‌بن‌عمران (ع) سخن مى‌گفت، موسى گفت: خدایا! پاداش فردی که از آزار مردم دست بدارد و با آن‌ها به‌نیکى رفتار کند، چیست؟ فرمود: در روز قیامت، آتش دوزخ به او ندا مى‌دهد تو را به من راهى نیست».
دل شکسته؛ راه میانبر به‌سمت خدا
درست است که آزار دیگران و شکستن دل افراد بسیار نکوهش شده است، اما باید این واقعیت را بپذیریم که هیچ‌کدام ما از سختی و دشواری دنیا گریزی نداریم و ممکن است هرکدام در طول زندگی‌مان، آزار و عذاب‌های روحی گوناگونی را تجربه کنیم. در این باره در احادیث و روایات ما، راهکار‌هایی آمده است تا بتوانیم به مدد آن‌ها، از این تجربه تلخ برای خود راهی به‌سمت ثواب و رستگاری باز کنیم.
در اینجا به آغاز سخن بازمی‌گردیم و با تکرار این حدیث قدسی که خدای سبحان میهمان دل‌های شکسته است، توجه شما را به این راه میانبر برای گفتگو با خدا جلب می‌کنیم؛ همان‌طور که آیت‌ا... جوادآملی در سخنی با اشاره به این نکته که نزدیک‌ترین راه برای لقای خدا همان «قلب شکسته» است، این‌گونه بیان کرده است: «یک وقت شخصی قلب شکسته دارد، به درودیوار عالم بد می‌گوید. او نمی‌داند یک فرصت خوب برای مناجات را دارد از دست می‌دهد. آخر این دهن‌کجی و بد‌دهنی چه مشکلی را حل می‌کند؟ انتقاد کردن چیز بسیار خوبی است، اما حالا بد گفتن و عصبانی شدن، مشکلی را حل نمی‌کند. یک وظیفه دیگری هم ما داریم. با آن فردی که تمام گره‌ها به دست او حل می‌شود، با او هم بالاخره یک درددل باید کنیم یا نکنیم؟ بنابراین، این فرصت، یک فرصت زرینی است برای ما که اگر یک وقتی قلب ما شکست، این نزدیک‌ترین راه است».
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
