جای خالی پزشک در‌ قطار

لیلی رحمانی - ترس از پرواز، گرانی بلیت هواپیما یا فرار از خستگی های سفر با اتوبوس یا خودروهای شخصی بسیاری از افراد را به سمت طی مسافت با قطار و استفاده از این وسیله نسبتا ایمن سوق می دهد اما سفر با قطار در مسیرهایی که گاهی ریل های آن کیلومترها دورتر از شهر و آبادی است، لزوم وجود امکانات اولیه برای چندین ساعت حضور در این فضا را اجتناب ناپذیر می کند.
یکی از این ملزومات، حضور پزشک در سفر با قطار است؛ مسئله ای که چند سالی است مغفول مانده و شرکت های مختلف به بهانه تحمیل بار مالی، از پذیرش آن اجتناب می کنند.

قطار گران، بدون پزشک و پرستار
در همین زمینه یکی از شهروندان طی تماس با شهرآرا، ضمن شرح آنچه در سفر با قطار برای وی اتفاق افتاده است، بیان کرد: چندی پیش تصمیم گرفتیم به اتفاق خانواده و با قطار به یکی از جزایر جنوب کشور سفر کنیم. پدرم پیش از سفر دچار سرما خوردگی ویروسی شده بود و با بهبود وضعیت جسمی وی، مانعی برای سفر وجود نداشت اما بعد از گذشت چند ساعت از آغاز سفر و زمانی که قطار در حال تردد در فاصله بین 2 شهر بود، حال پدرم منقلب شد و وی به حالت بیهوشی بر روی زمین افتاد. ترسیده بودیم و ماجرا را به مهماندار قطار اطلاع دادیم اما در قطار خبری از حضور پزشک یا پرستار نبود، ضمن اینکه مهمانداران نیز هیچ اطلاعی از مراقبت های اولیه در مواقع بحرانی نداشتند و تنها وسیله امدادرسانی در قطار نیز یک دستگاه سنجش فشار خون بود. متأسفانه هیچ کدام از پرسنل قطار هم نتوانستند با این وسیله کار کنند. با تلاش و همراهی هم سفرهایمان و همان مهماندار، اندکی حال پدرم بهتر شد اما نکته جالب این بود که رئیس قطار در پاسخ به گله من از نبود پزشک یا تیم پرستاری در قطار اعلام کرد: در قطار پزشک نداریم و اگر حال کسی خراب شود، منتظر خواهیم بود که آمبولانس از راه برسد. این موضوع باعث عصبانیت من و اعتراض تعدادی از مسافران قطار شد.
این شهروند مشهدی که از رویه موجود شاکی است ادامه داد: اگر وضعیت بیمار در مسیر عبور از 2‌شهر و جایی که هیچ آبادی ای وجود ندارد، بحرانی شود، آمبولانس چطور می تواند در اسرع وقت خود را به بیابان و بالای سر بیمار برساند؟ افت فشار پدرم می توانست باعث مرگ او شود. متأسفانه باوجود اینکه قطار ما قطار نسبتا گران قیمتی بود هیچ گونه خدمات پزشکی ای -حتی در حد امداد- وجود نداشت!
در زمینه حضور پزشکان در قطار، همواره حواشی مختلفی وجود داشته که از آن جمله نحوه انتخاب و استخدام این پزشکان و پرداخت حقوق و مزایای آن ها بوده است؛ مسئله ای که در مورد میزان حقوق و مزایای پزشکان، منجر به اعتراضاتی نیز شد و در نهایت با حذف حضور پزشکان در قطارها، صورت مسئله به طور کلی پاک شد!
بر اساس مصوبه هیئت مدیره شرکت راه آهن کشور که در سایت این شرکت درج شده، حضور پزشکان در مسافت های بالای 750 کیلومتر الزامی است و حضور نداشتن آنان در ابتدای مسیر نیز باید به مسافران اعلام شود، ضمن اینکه در صورت حضور نداشتن پزشکان در قطار، مسافران می توانند با انصراف از سفر در بدو حرکت 100‌درصد مبلغ را دریافت کنند.

حضور پزشک توجیه ندارد!
در سال 1395 نیز شرکت حمل و نقل «رجا» طی گزارشی حضور پزشکان را فاقد توجیه دانست و لزوم این حضور را مربوط به دوره ای اعلام کرد که زیرساخت های اکیپ امدادی و اورژانس ناکافی بود، ضمن اینکه پس از این تاریخ نیاز به وجود پزشک و تکنسین را با توجه به همکاری های شکل گرفته میان دستگاه ها در مجموعه های راه آهن، اورژانس و بیمارستان های کشور بی دلیل اعلام کرده بود! در این گزارش همچنین بیان شده بود تمام مهمانداران ملزم به طی دوره های آموزش امداد هستند و افرادی هم که بیماری های خاص دارند، قبل از آغاز سفر باید مسئله را با مهمانداران و رئیس قطار در میان بگذارند.
در این خصوص و در همان سال مهدی شیخ، نماینده مردم تهران و شمیرانات در مجلس شورای اسلامی، نیز از اعلام تذکراتی به وزیر راه و شهرسازی برای استقرار پزشک در قطارهای مسافرتی خبر داده بود.
گذشته از نبود پزشک، تأکید بر خدمت رسانی اورژانس در مسیرهای دور از دسترس قطار و نظارت بر آموزش های کارکنان در زمینه امداد خود جای بحث بسیاری دارد، برای پیگیری مسئله مطرح شده و اتفاقی که برای شهروند مشهدی رخ داده است به سراغ مسئولان استانی می رویم. در این خصوص روابط عمومی راه آهن استان رسیدن به پاسخ این گله را منوط به پیگیری موضوع از تهران می داند و ما نیز پیگیری از مسئولان پایتخت را آغاز می کنیم. بعد از 3 هفته تماس، پیگیری و فکس سؤالات، رئیس انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته، به خبرنگار ما اعلام کرد: در مهرماه سال 97 تفاهم نامه ای بین راه آهن و اورژانس کشور منعقد شد که خبر آن در همان زمان در رسانه ها منتشر شد.

خدمات پزشکان دم دستی بود!
محمد رجبی افزود: استقرار پایگاه اورژانس پیش بیمارستانی در ایستگاه های مورد توافق اورژانس و شرکت راه آهن و توافقات جزئی برای سرمایه گذاری توسط اورژانس و را ه آهن از محورهای مهم امضای این تفاهم نامه بود.
رجبی بیان کرد: همه موارد فوق برای ارائه خدمت مناسب به هموطنان است، زیرا فضای فعلی کوپه های قطار امکان تجهیز کامل برای استقرار و ویزیت پزشک را ندارد و پزشکانی نیز که در قطارها مستقر می شدند خدماتی در حد انجام کمک های اولیه یا ارائه داروهای دم دستی و محدود به مسافران ارائه می کردند.

تفاهم راه آهن و اورژانس
وی ادامه داد: بر همین اساس و طی هماهنگی با راه آهن کشور، همه سرمهمانداران شرکت های ریلی دوره فوریت های پزشکی مورد تأیید راه آهن را گذرانده اند، ضمن اینکه مهمانداران نیز دوره کمک های اولیه را طی کرده اند.
رجبی با اشاره به فاصله بیست ونه دقیقه ای بین ایستگاه های راه آهن با مراکز اورژانس گفت: در صورت وجود بیمار در قطار و اعلام موضوع به رئیس قطار، هماهنگی ها انجام می شود و اورژانس در اولین ایستگاه مسیر حضور خواهد یافت و تا رسیدن به مقصد نیز سرمهمانداران وظیفه مراقبت و استفاده از کمک های اولیه را انجام خواهندداد.
وی همچنین تصریح کرد: مسافران قطارها که دارای بیماری عام و یا سابقه بیماری خاص هستند قبل از انجام سفر باید به پزشک معالج خود مراجعه و با توصیه پزشک از داروهای تجویز شده نیز استفاده کنند.
رجبی در ادامه گفت: سامانه تلفنی 1539 شرکت حمل و نقل ریلی رجا به صورت شبانه روزی و از اقصانقاط کشور آماده دریافت نظرها، پیشنهادها، انتقادها و شکایت های مسافران است و آمادگی پیگیری و پاسخ گویی را دارد، ضمن اینکه در ایستگاه ها نیز امکان ثبت شکایات وجود دارد.
به نظر می رسد با توجه اینکه در برخی بیماری ها، فاصله حیات و ممات به دقایقی انگشت شمار وابسته است، هماهنگی با اورژانس برای اعزام آمبولانس به «اولین ایستگاه در مسیر» بیشتر به توجیه برای حذف خدمات پزشکان با انگیزه های مادی شبیه است تا ساماندهی خدمات درمانی در قطار.