گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران

متن کامل این گزارش به شرح زیر است:

شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی

GOV/۲۰۲۰/۵

۳ مارس ۲۰۲۰

راستی آزمائی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱  (۲۰۱۵) شورای امنیت
گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی

A. مقدمه

۱. این گزارش مدیرکل به شورای حکام و به موازات آن به شورای امنیت سازمان ملل (شورای امنیت) در خصوص اجرای تعهدات مرتبط هسته ای جمهوری اسلامی ایران (ایران) ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و در خصوص موضوعات مرتبط با راستی آزمائی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت می باشد. این (گزارش) همچنین اطلاعاتی درخصوص موضوعات مالی، و مشورتها و تبادل اطلاعات آژانس با کمیسیون مشترک ایجاد شده توسط برجام، ارائه می دهد.

B. سابقه

۲. در تاریخ ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس، ایالات متحده آمریکا، بهمراه نماینده عالی اتحادیه اروپا برای امور خارجی و سیاست امنیتی (E۳/EU+۳) و ایران در مورد برجام توافق کردند. در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ شورای امنیت قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) را به تصویب رساند که در آن از جمله از مدیرکل درخواست نمود که "راستی آزمائی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هسته ای ایران برای کل دوره تعهدات یادشده درچارچوب برجام را برعهده گیرد" (GOV/۲۰۱۵/۵۳ and Corr.۱, para.۸). در اوت ۲۰۱۵، شورای حکام به مدیرکل اجازه داد تا راستی آزمائی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هسته ای ایران همانگونه که در برجام پیش بینی شده را انجام داده و بر همین اساس برای کل دوره تعهدات یادشده در پرتو قطعنامه شماره ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت سازمان ملل، منوط به در اختیار داشتن منابع مالی و منطبق با رویه های پادمانی استاندارد آژانس، گزارش ارائه نماید. شورای حکام همچنین اجازه داد که آژانس با کمیسیون مشترک همچنانکه در سند GOV/۲۰۱۵/۵۳ و اصلاحیه یک آن آمده، مشورت و تبادل اطلاعات نماید.
۳. در دسامبر ۲۰۱۶ و ژانویه ۲۰۱۷ مدیرکل نه (۹) سند، که از سوی همه اعضای کمیسیون مشترک تهیه و به تایید رسیده و متضمن روشنگری هائی برای اجرای اقدامات مرتبط هسته ای ایران مندرج در برجام برای دوره زمانی آن بود را با کشورهای عضو در میان گذاشت. 
۴. در ۸ می ۲۰۱۹، ایران بیانیه‌ای منتشر کرد که از جمله حاوی این مطلب بود که «...در راستای اعمال حقوق خود، همانطور که در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام مصرح است، شورای عالی امنیت ملی ایران دستوری مبتنی بر توقف برخی اقدامات ایران ذیل برجام از امروز صادر کرد.»
۵. در ۵ ژانویه ۲۰۲۰، ایران اعلام نمود که برنامه هسته ای اش دیگر "موضوع هیچگونه محدودیت در حوزه عملیاتی نخواهد بود" و اینکه ایران به همکاری با آژانس "همانند گذشته" ادامه خواهد داد.  تا این تاریخ، آژانس هیچگونه تغییر در اجرای تعهدات هسته ای ایران تحت برجام ، مرتبط با این اعلامیه، یا در سطح همکاری ایران با فعالیتهای نظارت و راستی آزمایی آژانس تحت برجام مشاهده ننموده است.
۶. در ۱۱ فوریه ۲۰۲۰، مدیرکل و جناب آقای علی اکبر صالحی ، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، در وین ملاقات و موضوعات مربوط به فعالیتهای نظارتی و راستی آزمایی آژانس در ایران را مورد بحث قرار دادند.
۷. هزینه سالانه تخمینی آژانس برای اجرای پروتکل الحاقی ایران و برای راستی آزمایی و نظارت تعهدات مرتبط هسته ای ایران به شرح مندرج در برجام مبلغ ۲/۹ میلیون یورو در سال می باشد. برای سال ۲۰۲۰ منابع مالی فرابودجه ای برای مبلغ ۴ میلیون یورو از ۲/۹ میلیون یورو لازم است. تا تاریخ ۲۶  فوریه ۲۰۲۰، مبلغ ۲/۴ میلیون یورو منابع مالی فرابودجه‌ای برای تامین هزینه فعالیت های مرتبط با برجام برای سال  ۲۰۲۰ و بعد آن در دسترس است. 

C. فعالیت های راستی آزمایی و نظارت بر برجام (JCPOA)

۸. از تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ (روز اجرای برجام) آژانس اجرای تعهدات مرتبط هسته ای ایران ذیل برجام را منطبق با رویه های پادمانی استاندارد آژانس و به شیوه ای بی‌طرفانه و عینی راستی آزمایی و نظارت نموده است. آژانس از زمان انتشار گزارش فصلی نوامبر ۲۰۱۹ مدیرکل موقت و گزارش روزآمدی که در همان ماه آمده است، بشرح ذیل گزارش می دهد. 

C.۱. فعالیت‌های مربوط به آب سنگین و بازفرآوری
۹. ایران ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (رآکتور IR-۴۰) را طبق طراحی اولیه آن پیگیری نکرده است.، ایران قرص‌های اورانیوم طبیعی، میله‌های سوخت یا مجموعه‌های سوخت طراحی شده به صورت ویژه برای راکتور IR-۴۰ طبق طراحی اولیه را تولید یا آزمایش نکرده و همه قرص‌های سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعه های سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده است (بندهای ۳ و ۱۰). 

۱۰. ایران به اطلاع رسانی به آژانس در خصوص موجودی آب سنگین در ایران و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین(HWPP) ادامه داده و به آژانس اجازه داده است که بر میزان ذخایر آب سنگین ایران و مقدار آب سنگین تولید شده در HWPP نظارت نماید (بند ۱۵). همانطور که قبلا گزارش شده است ، در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹، آژانس راستی آزمائی نمود که مقدار تولید شده آب سنگین ایران بیش از ۱۳۰ متریک تن می‌باشد(بند ۱۴). در ۱۷ نوامبر  ۲۰۱۹آژانس راستی آزمائی نمود که مقدار تولید شده و مورد استفاده آب سنگین ایران ۷/۱۳۲ متریک تن بوده است. 
۱۱. ایران فعالیت‌های مربوط به بازفرآوری را در رآکتور تحقیقاتی تهران (TRR) و تأسیسات تولید ایزوتوپ مولیبدن، ید و زنون(MIX) و یا در هر تأسیسات اعلام شده دیگر به آژانس، انجام نداده است (بندهای ۱۸ و ۲۱).

C.۲. فعالیت های مرتبط با غنی سازی و سوخت

۱۲. ایران به غنی سازی UF۶ در کارخانه غنی سازی سوخت (FEP) و کارخانه غنی سازی آزمایشی (PFEP) ( بخش C.۳ این گزارش را ببینید) و کارخانه غنی سازی فردو (FFEP) ادامه داده است همچنانکه قبلاً گزارش شده است در ۸ جولای ۲۰۱۹ آژانس راستی آزمایی کرد که ایران شروع به غنی سازی UF۶ با غنای بالاتر از ۶۷/۳ درصد از اورانیوم ۲۳۵ کرده است (بند ۲۸). از آن زمان تا کنون، ایران اقدام به غنی سازی اورانیوم تا ۵/۴درصد از اورانیوم ۲۳۵ کرده است. 
ایران همچنین به انجام فعالیت‌های غنی‌سازی خاص که مطابق با برنامه تحقیق و توسعه دراز مدت خود نیست، آنچنانکه در تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ به آژانس اعلام شده بود، ادامه داده است. (پارگراف ۵۲)
۱۳. در کارخانه غنی سازی سوخت (FEP) در نطنز ایران همچنان بیش از ۵۰۶۰ سانتریفیوژ IR-۱ به صورت نصب شده در ۳۰ آبشار به شکل پیکره بندی شده در واحدهای عملیاتی در زمان توافق پیرامون برجام به صورت نصب شده وجود نداشته است (بند ۲۷). ایران ۹۲ سانتریفیوژ IR-۱ را از میان سانتریفیوژهای در حال نگهداری در انبار به منظور جایگزینی با سانتریفیوژهای آسیب دیده یا خراب نصب شده در FEP خارج  کرده است (بند ۲۹.۱). 
۱۴. در PFEP همچنانکه قبلاً گزارش شده است، ایران اتصالات بالای ماشین ها را به نحوی تغییر داد که محصول و پسماند در پنج آبشار تحقیق و توسعه، به صورت جدا از هم جمع آوری می‌شوند.(خطوط ۲،۳،۴،۵ و۶) (بند ۳۲ و ۴۲)، که تمامی آن‌ها برای غنی‌سازی UF۶ مورد استفاده قرار گرفتند. (نگاه کنید به بخش C۳ این گزارش.)
۱۵. در FFEP آژانس راستی‌آزمایی کرده است که مواد هسته‌ای از ۶ نوامبر ۲۰۱۹ وجود داشته و ایران در یک بال (واحد ۲) کارخانه از ۹ نوامبر ۲۰۱۹، غنی‌سازی اورانیم را انجام داده است. (بند ۴۵). در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ آژانس راستی‌آزمایی کرد که علاوه بر دو آبشار سانترفیوژ IR۱ که اورانیم را از ۹ نوامبر ۲۰۱۹ غنی‌سازی می‌کردند، ایران آغاز به غنی‌سازی اورانیم با استفاده از دو آبشار نموده که قبلاً در وضعیت غیرفعال قرارداشتند. (بند ۴۶.۲) در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۰ آژانس راستی‌آزمایی کرد که ایران آغاز به غنی‌سازی اورانیم با استفاده از دو آبشاری نموده است که، به طور اصولی برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار تغییر یافته بودند. (بند ۴۶) از آن زمان، ایران در مجموع ۶ آبشار شامل ۱۰۴۴ سانترفیوژ IR۱ را برای غنی‌سازی UF۶ مورد استفاده قرار داده است. 
۱۶. در تاریخ ۲۹ فوریه ۲۰۲۰، آژانس همچنین راستی‌آزمایی نمود که در فضای باقی‌مانده از واحد ۲ کارخانه غنی سازی سوخت فردو (FFEP)، دوازده سانترفیوژ IR۱ سانتریفیوژ در قالب طراحی موقعیت های ۱۶ سانتریفیوژ IR-۱  و یک سانترفیوژ IR۱ در موقعیت تکی، به منظور انجام «تحقیق مقدماتی و فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ایزوتوپ های پایدار» نصب شده بودند. 
۱۷. در مجموع، آژانس راستی‌آزمایی نموده است که تعداد ۱۰۵۷ سانترفیوژ IR۱ در واحد دو FFEP نصب شده‌اند. (بند ۴۶)
۱۸. همه سانتریفیوژها و زیرساخت‌های مربوطه در انبار، تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده اند (بندهای ۲۹، ۴۷، ۴۸ و ۷۰). با این حال، در طول دوره این گزارش برخی از سانتریفیوژها و زیرساختهای وابسته به آنها از انبار جهت نصب در PFEP و FFEP در حالیکه تحت نظارت مستمر آژانس در کل فرایند قرار داشته اند، خارج شده اند. ( بند ۷۰) آژانس دسترسی منظم به ساختمان های مرتبط در نطنز شامل همه FEP و کارخانه نیمه صنعتی غنی سازی (PFEP) را ادامه داده و دسترسی روزانه طبق درخواست آژانس انجام شده است (بند ۷۱). آژانس کماکان دسترسی معمول به FFEP، از جمله دسترسی روزانه در صورت درخواست، داشته است. (بند ۵۱)
۱۸. در تاریخ ۱۷ فوریه ۲۰۲۰، آژانس راستی آزمایی کرد که کلیه میله های سوخت پرتودهی شده در TRR در ایران از میزان پرتودهی کمتر از ۱ رم بر ساعت (در یک متر در هوا) برخوردار نیستند. 
۲۰. ایران هیچکدام از تأسیسات اعلام شده را به منظور تبدیل مجدد صفحات سوخت یا ضایعات به UF۶ مورد استفاده قرار نداده و از ساخت تأسیسات جدید بدین منظور به آژانس اطلاعی نداده است (بند ۵۸).

C.۳. تحقیق و توسعه، تولید و موجودی سانتریفیوژ
۲۱. همانطور که قبلا گزارش شد، ایران در تاریخ نوامبر ۲۰۱۹ پرسشنامه اطلاعات مربوط به طراحی را برای PFEP به روزرسانی نمود، که شامل فهرستی از تمامی سانترفیوژهای مورد استفاده در PFEP می‌شد.
۲۲. در تاریخ ۲۵ فوریه ۲۰۲۰ آژانس راستی آزمایی کرد که ایران همچنان در حال جمع‌آوری اورانیم غنی شده از طریق تزریق‌ UF۶ در آبشارهای شامل ۲۰ سانترفیوژ IR۲m و ۲۰ سانترفیوژ IR۴، ۱۰ IR۵ و ۱۰ سانترفیوژ IR۶ و یک آبشار دیگر از ۲۰ سانترفیوژ IR۶ و ۲۰ سانترفیوژ IR۶s، از خطهای دو و سه تحقیق و توسعه می‌باشد. سانترفیوژهای تکی زیر نیز با UF۶ آزمایش شده ولی از آن‌ها اورانیم غنی‌شده جمعآوری نشده است، ۲ سانترفیوژ IR۲m، یک سانترفیوژ IR۳، یک سانترفیوژ IR۴، یک سانترفیوژ IR۵، یک سانترفیوژ Ir۶، یک سانترفیوژ IR۶m، یک سانترفیوژ IR۶s، یک سانترفیوژ IR۶sm، دو سانترفیوژ IR۷، دو سانترفیوژ IR۸، یک سانترفیوژ IR۸s، یک سانترفیوژ IR۸b، یک سانترفویژ IRs و یک سانتریفیوژ IR۹. در ۲۵ فوریه ۲۰۲۰، آژانس راستی‌آزمایی نمود که ایران، همچنین به جمع‌آوری اورانیم غنی شده از خطوط ۴ و ۵  و ۶ (بندهای ۳۲ تا ۴۲) تحقیق و توسعه از طریق تزریق UF۶ به یک آبشار ۱۶۴ تایی سانترفیوژهای IR۴، یک آبشار ۱۶۴تایی سانترفیوژهای IR۲m و یک آبشار ۷۲ تایی سانترفیوژهای IR۶  ادامه می‌دهد. 
۲۳. در ۷ ژانویه ۲۰۲۰، آژانس راستی آزمایی نمود که برای هشت روز ایران آزمایش مکانیکی ۸ سانترفیوژ IR۶ را به طور همزمان در حالی که دو عدد از آن‌ها در مرکز تحقیقاتی تهران و ۶ عدد در یک کارگاه عملی در نطنز بودند، انجام داده است. (بند۴۰)
۲۴. ایران اظهارنامه های مربوط به تولید و موجودی لوله های روتور سانتریفیوژ و بیلوز (Bellows) را به آژانس ارائه نموده و اجازه راستی آزمایی اقلام در موجودی را به آژانس داده است ( بند ۸۰.۱ ). آژانس نظارت مداوم شامل استفاده از اقدامات نظارتی و مراقبتی containment and surveillance measures  را انجام داده و راستی آزمایی نموده که تجهیزات اعلام شده برای تولید لوله های روتور و بیلوزها برای تولید سانتریفیوژ نه فقط برای فعالیتهای مشخص شده در برجام بلکه برای فعالیتهایی فراتر از آنچه در برجام مشخص شده است ، مانند نصب آبشارهای جدید که در بند قبل توضیح داده شد ( بند ۸۰.۲) ، استفاده شده اند. ایران هیچگونه سانتریفیوژ IR-۱ را برای جایگزینی با آنهایی که خراب شده و یا از کار افتاده اند، تولید نکرده است.( بند ۶۲)
۲۵. همه لوله های روتور اعلام شده، بیلوزها و مجموعه های روتور شامل لوله روتورها و بیلوزهایی از جمله آنهایی که از روز اجرا تولید شده اند، تحت نظارت مداوم آژانس قرار داشته اند (بند ۷۰). در ۱۷ فوریه ۲۰۲۰ آژانس راستی آزمایی نمود که ایران با استفاده از فیبر کربن، که تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی مداوم آژانس نبوده است، لوله های روتور تولید کرده است.  فرایند تولید لوله روتورها و بیلوزها تحت نظارت مداوم آژانس میباشد. 
C۴. ذخایر اورانیم غنی‌شده: 
۲۶. همچنان که قبلا گزارش شده است در اول جولای ۲۰۱۹ آژانس راستی آزمایی کرد که کل موجودی ذخیره شده اورانیوم غنی سازی شده ایران از میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ غنی شده تا میزان ۶۷/۳ درصد اورانیوم ۲۳۵ (یا معادل آن در اشکال مختلف شیمیایی) فراتر رفته است (بند ۵۶). میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ معادل با ۸/۲۰۲ کیلوگرم اورانیوم می باشد.
۲۷. تا تاریخ  ۱۹ فوریه ۲۰۲۰، آژانس راستی آزمایی نمود که بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک ، میزان کلی ذخیره اورانیوم غنی شده ایران در FEP، PFEP و FFEP ۱۰۲۰.۹ کیلوگرم (+۶۴۸.۶ کیلوگرم از زمان گزارش فصلی پیشین) بوده است. این ذخیره شامل۵/۹۹۶ کیلوگرم اورانیوم در شکل UF۶ ، ۹.۷ کیلوگرم به شکل اوکسیدهای اورانیم و تولیدات بینابینی، ۷.۷ کیلوگرم، به کل میله‌ها و ترکیبات سوخت و ۷ کیلوگرم به شکل زباله‌های مایع و جامد. 
۲۸. مجموع ذخایر اورانیم غنی‌شده شامل ۲۱۴.۶ کیلوگرم اورانیم غنی‌شده تا ۳.۶۷ درصد U۲۳۵، که تا قبل از ۸ ژوئیه ۲۰۱۹ تولید شده است و ۸۰۶.۳ کیلوگرم اورانیم غنی‌شده تا ۴.۵ درصد U۲۳۵ که از ۸ ژوئیه ۲۰۱۹ تا کنون تولید شده است. مورد آخر که تماماً به شکل UF۶ است شامل ۲۶۸.۵ کیلوگرم از اورانیم غنی‌شده بالاتر از ۲ درصد U۲۳۵ که در خطوط ۲ و ۳ تحقیق و توسعه PFEP تولید شده می‌باشد.

D. اقدامات شفاف سازی

۲۹. ایران کماکان به آژانس اجازه داده تا از نظاره گرها و مهر و مومهای الکترونیکی آنلاین در زمینه غنی سازی استفاده نماید تا بدینوسیله وضعیت آنها در اماکن هسته ای به بازرسان آژانس مخابره و جمع آوری خودکار ثبت سوابق اندازه گیری توسط ادوات اندازه گیری نصب شده آژانس تسهیل گردد (بند ۶۷.۱). ایران بنا 

به درخواست آژانس نسبت به صدور روادید درازمدت برای بازرسان  منصوب آژانس اقدام نموده و برای آژانس در اماکن هسته ای، محل کار مناسب فراهم نموده و استفاده از محل کار در مکان های نزدیک سایتهای هسته ای در ایران را تسهیل نموده است (بند ۶۷.۲). 
۳۰. ایران کماکان به آژانس اجازه داده - تا از طریق اقدامات مورد توافق با ایران، از جمله از طریق اقدامات مراقبتی و نظارتی containment and surveillance measures - بر تمامی کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) تولید شده در ایران یا بدست آمده از دیگر منابع و انتقال آنها به تاسیسات تبدیل اورانیوم (UCF) در اصفهان (بند ۶۸)، نظارت نماید. همچنین، ایران تمامی اطلاعات ضروری برای قادر نمودن آژانس جهت راستی آزمایی تولید کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) و موجودی انبار UOC تولید شده در ایران یا بدست آمده از هر منبع دیگری را ارایه نموده است (بند ۶۹) .

E. سایر اطلاعات مرتبط

۳۱. ایران همچنان به اجرای موقت پروتکل الحاقی موافقتنامه پادمانها بر اساس ماده ۱۷ (b) پروتکل الحاقی، تا زمان لازم الاجرا شدن آن ادامه می دهد. آژانس به ارزیابی اظهارنامه های ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده است. 
۳۲. همچنانکه قبلاً گزارش شد، آژانس ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر در مکانی که توسط ایران به آژانس اظهار نشده بود، شناسایی کرده است . تعاملات  بین ایران و آژانس برای حل و فصل موضوع ادامه دارد.
۳۳. راستی آزمایی و نظارت آژانس بر سایر تعهدات مرتبط هسته ای ایران ذیل برجام، شامل تعهداتی که در بخش های D، E، S و T ضمیمه یک برجام تصریح شده، ادامه دارد. 
۳۴. طی مقطع زمانی این گزارش، آژانس در هیچ یک از جلسات گروه کاری خرید کمیسیون مشترک شرکت  ننموده است. (برجام، ضمیمه چهار - کمیسیون مشترک، بند ۶.۴.۶).

F. خلاصه

۳۵. آژانس به راستی آزمائی عدم انحراف مواد هسته ای اعلام شده در تاسیسات هسته ای و مکان های خارج از تاسیسات که بطور معمول مورد استفاده قرار می گیرند (LOFs) و از سوی ایران درچارچوب موافقت نامه پادمان های آن اظهار شده، ادامه می دهد. ارزیابی ها در خصوص نبود فعالیتها و مواد هسته ای اظهارنشده برای ایران کماکان ادامه دارد.
۳۶. از روز اجرا، آژانس به نظارت و راستی آزمائی اجرای تعهدات مرتبط هسته ای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام پرداخته است.
۳۷. مدیرکل به گزارش دهی به طور مقتضی ادامه خواهد داد.

منبع:‌ ایسنا