روایتی درباره مشهد و شعار معروف مشهدی‌ها

طوبی اردلان | شهرآرانیوز پس از ۱۰ دی‌۱۳۵۷ و به خاک‌وخون کشیدن مردم در یکشنبه خونین مشهد، شهر امام‌رضا (ع) به عرصه مبارزه حق علیه باطل تبدیل می‌شود؛ روندی که تا بهمن و به ثمر نشستن نهال انقلاب در زمستان ادامه پیدا می‌کند، اما در این بازه زمانی باقی‌مانده تا پیروزی انقلاب اسلامی، تنها یک روز است که مردم را شاد می‌کند، آن‌هم از پس اندوه جان‌باختگان بسیارش؛ ۲۶ دی و روزی که شاه، ایران را برای همیشه ترک کرد تا در تقویم‌ها به نام روز «فرار شاه از ایران» ثبت شود. سطر‌های بعدی، گزارشی است از این رویداد که در مکتوبات و مطبوعات آن روزگار ماندگار شده است.

پیام امام‌خمینی(ره)، هنگام خروج شاه از ایران

هم‌زمان با خروج شاه، امام‌خمینی در پیام مهمی، این رویداد را به مردم ایران تبریک می‌گویند و خواستار حفظ نظم ازسوی آحاد مردم در کشور می‌شوند. در بخشی از این پیام چنین آمده است: «به تظاهرات و شعار‌های پرشور علیه رژیم سلطنتی و دولت غاصب ادامه دهید و اگر منحرفان و مخالفان اسلام بخواهند اخلالی به‌وجود آورند و نظم را به‌هم زنند، از آنان جدا جلوگیری کنید. باید ملت بداند که هر انحرافی و هر شعاری که مخالف مسیر ملت است، به دست عمال شاه منفور و عمال اجانب، تحقق می‌یابد.

من از جمیع اشخاص که انحراف داشته‌اند یا گرایش به بعضی مکتب‌های انحرافی داشته‌اند، تقاضا دارم که به آغوش اسلام که ضامن سعادت آنان است، برگردند که ما آنان را برادرانه می‌پذیریم. در این موقع حساس که کشور ما بیش از هر زمانی به اتحاد و اتفاق احتیاج دارد، باید سعی شود که از هر اختلالی احتراز شود. دولت موقت برای تهیه مقدمات انتخابات مجلس مؤسسان به‌زودی معرفی می‌شود و به کار مشغول خواهد شد. وزارتخانه‌ها موظفند که آنان را پذیرفته و با آنان صمیمانه همکاری کنند.

این‌جانب به صلاح وزرای غیرقانونی می‌دانم که برکناری خود را اعلام کنند و خود را در مسیر ملت قرار دهند. به جمیع نیرو‌های انتظامی و زمینی و هوایی و دریایی و صاحب‌منصبان و افسران و درجه‌داران ارتش و ژاندارمری و غیر آنان توصیه می‌کنم که دست از حمایت محمدرضا پهلوی که مخلوع است و به کشور برنمی‌گردد و در خارج نیز با نفرت مردم مواجه است، بردارند و به ملت بپیوندند که صلاح دنیا و دین آنان در آن است».

۲۶ دی ۱۳۵۷ در مشهد

به روایت اسناد انقلابی باقی‌مانده از مشهد، تظاهرات مردم در روز‌های پایانی دی‌ماه همچنان ادامه دارد. در روز ۲۴ دی طلاب، در روز ۲۵ دی، دانشجویان و معلمان و در روز ۲۶ دی نیز گروه‌های مختلف با برپایی تظاهرات، خواستار سقوط حکومت شاهنشاهی و برکناری دولت بختیار می‌شوند. فرار محمدرضا پهلوی و خانواده‌اش به مصر در ۲۶ دی، موجی از شادی و سرور را دربین مردم مشهد ایجاد می‌کند. در این روز، برخورد مردم با نیرو‌های نظامی و انتظامی به دستور آیت‌ا... خمینی، دوستانه بوده است؛ به همین دلیل درگیری خاصی در مشهد این ایام به‌وجود نمی‌آید.

شعار مشهدی‌ها در روز فرار شاه

«غلامرضا جلالی» در کتاب «تقویم تاریخ خراسان»، حوادث ۲۶ دی ۱۳۵۷ در مشهد را چنین مرور می‌کند: «طبقات مختلف مردم با حمل عکس‌های شهدا و امام‌خمینی (ره) در مشهد و سر دادن شعار «توپ، تانک، مسلسل، دیگر اثر ندارد/ شاه به‌جز خودکشی راه دگر ندارد» به‌سمت خیابان تهران، حرکت کردند و بعد از اقامه نمازجماعت پراکنده شدند. همچنین استقبال باشکوهی به طول ده کیلومتر توسط مردم تربت‌حیدریه در ورودی شهر از جوانی به نام «احمد کاشمری» برگزار شد. گویا این جوان در تظاهرات اخیر این شهر، مجروح شده و در مشهد بستری بوده است که پزشکان به‌ناچار پای او را قطع می‌کنند».

انگار تنها ناراحتی مردم شهر، وجود ناامنی‌ها و سرقت‌های متوالی است که افراد فرصت‌طلب و سودجو در سطح شهر، رقم زده‌اند. بر همین اساس، اعلامیه‌ای درباره تعقیب مبارزات بی‌امان، ادامه تحزب و تشکل، تعاون و هم‌بستگی، جلوگیری از معامله ربوی و قانع بودن به سود کم را اصناف خیابان جنت، منتشر می‌کنند. همچنین فردای این روز، در اعتراض به وضعیت پیش‌آمده، گروهی از اصناف مشهد مغازه‌های خود را می‌بندند و تعدادی از آنان در منزل آقای شیرازی، برخی در مدرسه دینی نواب و جمعی هم در اعتراض به حکومت در صحن موزه آستان‌قدس‌رضوی، تحصن می‌کنند.

در ادامه حتما بخوانید یادی از روز‌های ۹ و ۱۰ دی ماه در مشهد پیش از انقلاب

اربعین حسینی، منتظریم خمینی

تظاهرات بر ضد دولت بختیار همچنان ادامه دارد، اما با حضور آیت‌ا... شیرازی در جمع متحصنان مدرسه نواب، تحصن آنان بعد از ۴۸ ساعت به پایان می‌رسد. در روز ۲۹ دی هم که مصادف با ۲۰ صفر و اربعین حسینی است، تظاهرات بسیار بزرگی با حضور فراگیر مردم مشهد برگزار می‌شود.

گروه‌های مختلف مردم و از آن میان دانشجویان دانشگاه فردوسی از جلوی دانشکده ادبیات و سایر محلات به‌سوی مدرسه نواب حرکت می‌کنند. حضور جوانان و کودکان ناشنوا که شعار‌های خود را بر روی پلاکارد‌ها نوشته‌اند، از جلوه‌های زیبای این راهپیمایی است. ناگفته نماند که شعار «اربعین حسینی/ منتظریم خمینی» و «شاه دربه‌در شد/ ساواک بی‌پدر شد» از شعار‌های ویژه این روز در مشهد است.