تاریخ شفاف شهر مشهد از دوره صفویه آغاز می‌شود و تاریخ پیشین آن، با نام توس و نیشابور گره خورده است. توس سرچشمه اصلی‌ترین رودخانه منطقه خراسان، یعنی کشف‌رود، به‌حساب می‌آمد و به همین دلیل محل سکونت اقوام آریایی بود و در متون تاریخی و اسطوره‌ای، از این شهر و رود آن به‌وفور نام برده شده است.
در زمان حمله اعراب به ایران، مشهد بخشی از ولایت توس به‌حساب می‌آمد و آبادی‌هایی مانند تابران و نوغان نیز در این ولایت قرار داشتند. پس از اینکه قوم مغول به ایران حمله‌ور شدند، ۱۲هزار نفر در توس قتل‌عام شدند و از تابران که منطقه‌ای پرآوازه و پررونق در ولایت توس بود، فقط ویرانه‌ای باقی ماند. پس از آن مردم به‌ناچار به روستاهای کوچک کوچ کردند و در چنین وضعی جمعیت و وسعت مشهد افزایش یافت. تابران توس دیگر رنگ حیات را به خود ندید و در دوره صفوی دیگر نشانی از این شهر باقی نمانده بود.
در متون تاریخی آمده است که هنگام حمله اعراب به ایران، یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، به خراسان و توس می‌گریزد تا از مرزبان خود کمک بخواهد. کنارنگ اما یزدگرد را به بهانه‌های مختلف ازجمله افزایش احتمال حمله اعراب راهی مرو می‌کند و درنهایت یزدگرد سوم در مرو کشته می‌شود. بعدها کنارنگیان اعراب را به‌شرط بقایشان، در فتح نیشابور یاری کردند و تا پایان دوره امویان و چیرگی ابومسلم خراسانی بر این خطه، نفوذ خود را حفظ کردند.
در دوره‌های امویان و عباسیان، والی توس را حکومت مرکزی برمی‌گزید، اما به‌واسطه بی‌کفایتی آنان، شورش‌های زیادی در خراسان رخ می‌داد. تا آنجا که هارون‌الرشید برای سرکوب اعتراضات و برقراری نظم راهی خراسان شد. او پس از برکناری والی این شهر، ساکن باغ حمیدبن‌قحطبه شد و یک‌سال بعد بر اثر بیماری مرد.
مأمون جانشین هارون شد و برای مهار اعتراضاتی که در عراق و بر علیه او شکل گرفته بود، علی‌‌بن‌موسی‌الرضا(ع) را به‌عنوان جانشین خود معرفی کرد تا حمایت شیعیان را جذب کند. در سفری که مأمون با امام‌رضا(ع) از مبدأ مرو به مقصد بغداد داشت، ایشان را در محله نوغان شهر توس به شهادت رساند و از آن به بعد، این منطقه مشهدالرضا(ع) به‌معنی محل شهادت امام‌رضا(ع) نام گرفت.
در دوره صفویه به‌واسطه وجود محل دفن امام‌هشتم(ع) شیعیان در مشهد، توجه‌ها به آن جلب شد و رشد و توسعه یافت. درهم آمیخته‌شدن عوامل سیاسی و تاریخی با عوامل مذهبی موجب شد مشهد پس از دوره صفویان به یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران تبدیل شود. پس از دوره صفویه، نادرشاه افشار پایتخت ایران را از اصفهان به مشهد تغییر داد و توانست با استفاده از موقعیت خراسان، به اهداف سیاسی خود دست یابد و مرز را تا هند و ترکستان گسترش دهد.
با روی‌کارآمدن قاجاریه، خراسان تجزیه شد و در آن زمان مشهد در بسیاری از اعتراضات کشوری علیه بی‌کفایتی قاجاریه پیشرو بود. مهم‌ترین واقعه معاصر سیاسی این شهر نیز ۲۱تیر۱۳۱۴ رخ داد؛ زمانی که مردم در صحن مسجد گوهرشاد علیه سیاست‌های رضاشاه دست به تحصن زدند و رضاشاه دستور قتل‌عام مردم در این مسجد را صادر کرد.
در تاریخ این شهر شخصیت‌های برجسته‌ای همچون خواجه نظام‌الملک (۴۰۸ تا ۴۸۵قمری)، محمد غزالی (۴۵۰ تا ۵۰۵قمری)، احمد غزالی (۴۵۴ تا ۵۲۰قمری)، اسدی توسی (متوفی ۴۶۵قمری) و شیخ توسی (۳۸۵ تا ۴۶۰قمری) حضور دارند.
تاریخ مشهد
| شهرآرانیوز 
خانه تاریخی سوهانگر چندسالی است که تلاش می‌کند تا بعد از سال‌ها فراموشی و خاموشی و خالی از صدای خنده و خاطره بودن دوباره برگردد به روزهایی که طاقچه‌ها و دیوارهایش گردگیری شود. سوهانگر از معدود خانه‌های مشهد است که از دوره قاجار در محله بالاخیابان و کوچه پنجه در بخش روس‌نشین مشهد به‌جامانده است و قرار است دوباره جان بگیرید. ویژگی مهم خانه سوهانگر یک نقاشی ۱۰۰ ساله است. نقاشی که امضای صاحب اثر پای آن ثبت شده است.
کد خبر: ۳۶۳۷۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
کوچه «کاشانی ۵۵» مشهد در عمر هشتادساله خود تغییرات فراوانی داشته است.
کد خبر: ۳۶۳۶۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
نفس‌های آخر کاروان‌سرای زغالی مشهد | جبر روزگار یک پیشه قدیمی و حجره‌های آن را محکوم به فنا کرده است
مشهد در دهه‌های پیش از این، چندین و چند «کاروان‌سرای زغالی» داشته که کارگر‌های حجره‌هایش، از صبح تا شب، کیسه‌های بزرگ زغال را جابه‌جا می‌کرده‌اند و سر و صورتشان، همیشه خدا، سیاه بوده است.
کد خبر: ۳۶۲۷۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۰
استاندار خراسان رضوی گفت: همین الان در منطقه توس مشهد، این نیاز وجود دارد که برای آن، شهرداری ویژه تاریخی تشکیل شود. اگر این‌طور شد، این نهاد در همان گام اول می‌تواند یک برند معتبر باشد و در ادامه، کار‌های معطل‌مانده را به‌صورت ویژه پیگیری کند.
کد خبر: ۳۶۲۵۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۹
مایش، ابزار رسانه‌ای مؤثری است که وقایع خشک تاریخی را به تجربه‌ای ملموس و هیجانی بدل می‌کند.
کد خبر: ۳۶۲۴۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۹
گلشور برای جوانان مشهدی امروز، یک بوستان مصفاست؛ جایی خوش منظر که بازار‌های بزرگ و کوچک مجاورش، تجربه خرید متفاوتی را به وجود می‌آورد.
کد خبر: ۳۶۱۵۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۵
برابر اسناد، نخستین دباغ‌خانه مشهد در اوایل دوره قاجار در دروازه خیابان سفلی (دروازه پایین خیابان) قرار داشته است.
کد خبر: ۳۶۰۱۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۳۰
درحالی‌که وظیفه آب‌رسانی به مناطق مسکونی در فلات ایران عمدتا بر عهده مجاری آب زیرزمینی موسوم به قنات بوده، مشهد از سده نهم هجری شاهد تلاش‌هایی برای ایجاد یک کانال روباز انتقال آب بوده است.
کد خبر: ۳۵۸۰۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۲
بنای معروف مسجد شاه یکی از زیباترین یادگارهای عصر تیموری در مشهد است.
کد خبر: ۳۵۶۲۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۳
در بررسی تاریخ روابط ایران و آمریکا نکته‌ای که بسیار خودنمایی می‌کند، نقش میسیون‌های مسیحی است. آنها که اغلب فعالیت‌هایشان در قالب امور عام‌المنفعه و خیرخواهانه بود، راه را برای حضور دیگر آمریکایی‌ها هموار می‌کردند.
کد خبر: ۳۵۵۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۱
پس از احداث ساختمان کنسولگری بریتانیا است که کوچه امام خمینی ۲۴ ایجاد می‌شود تا نمایندگی سیاسی بریتانیا در مشهد آن دوران که هنوز خیابان پهلوی ساخته نشده بود، دسترسی پذیرفته‌شده‌ای به ارگ و بازار شهر داشته باشد.
کد خبر: ۳۵۵۴۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۹
یادی از «داراب‌میرزا جهانسوزی» که در برابر ارتش سرخ بلشویک تسلیم نشد، هم‌زمان با سالروز درگذشتش.
کد خبر: ۳۵۴۳۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۴
اندک خیابان‌ها و کوچه‌پس‌کوچه‌های مشهد قدیم با افزایش اتول‌ها و ماشین‌ها از حدود یک قرن پیش لباس تازه آسفالت را بر تن کشیدند.
کد خبر: ۳۵۳۲۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۳۰
مشهد طی تاریخ هزارودویست‌ساله خود، در حوزه جغرافیای شهری، تغییرات مکرر و متعددی را تجربه کرده است؛ تغییراتی که به زایش یا اضمحلال محلات این شهر می‌انجامید و در ابعاد و مساحت آنها دگرگونی ایجاد می‌کرد.
کد خبر: ۳۵۱۹۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۵
در گذشته اغلب سیاحان به‌دلایلی غیر از ثبت‌وقایع تاریخی اقدام به نوشتن سفرنامه می‌کرده‌اند. یعنی نوشتن سفرنامه برای حفظ تاریخ نبوده است؛ بیشتر آنها آمارنامه‌هایی بو‌د‌ه‌اند که با هدف‌های استعمارگرایانه نگارش می‌شده‌اند.
کد خبر: ۳۵۱۴۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۲
در تاریخ معاصر ایران، نام‌هایی وجود دارند که به نماد‌های جریان‌های فکری و مبارزاتی بدل شده‌اند. شیخ‌احمد بهار، روحانی، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار خراسانی، یکی از این چهره‌هاست که حیات و قلمش را وقف آزادی، مشروطه‌خواهی و دفاع از استقلال ایران کرده بود.
کد خبر: ۳۵۱۲۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۱
سال‌های پایانی دهه اول (۱۳۱۰ خورشیدی) تا انتهای دهه دوم (۱۳۲۰ خورشیدی) در قرن گذشته، از مهم‌ترین مقاطع گسترش مشهد محسوب می‌شود. حکومت وقت در این دوران تلاش کرد با ایجاد خیابان‌ها و مسیر‌های جدید، ضمن گسترش شهر، مشهد را به شهری با ساختار غربی تغییر دهد.
کد خبر: ۳۵۰۹۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۰
از اولین روز‌های پاگرفتن دین اسلام، مسجد پایگاه اصلی مسلمانان بوده و رفته‌رفته با گسترش اسلام در ایران، جایگاهی ویژه در معماری ایرانی‌اسلامی به‌دست آورده است.
کد خبر: ۳۵۰۷۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۹
آیت‌ا... ابوالحسن مقدسی شیرازی؛ نخستین امام‌جمعه مشهد پس از انقلاب اسلامی است که او را خطیبی بی ادعا می دانستند.
کد خبر: ۳۵۰۲۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۶
پایین‌خیابان با کوچه‌پس‌کوچه‌هایی که بخشی از آن به نام «شهید‌نواب‌صفوی» تابلو خورده، از قدیمی‌ترین محلات مشهد است که در طرح بهسازی پیرامون حرم «قطاع ۴» نامیده می‌شود؛ جایی‌که بیشترین خانه‌های تاریخی، کاروان‌سرا، مسجد، تیمچه، بازار و آب‌انبار‌های مشهد را در دل خود جای داده و خانه تهرانی، یکی از آنهاست.
کد خبر: ۳۵۰۲۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۶