علت مهم کاهش رتبه علمی دانشگاه‌های ایران در جهان چیست؟
در حال حاضر ایران در سال ۲۰۲۳ به جایگاه هفدهم علمی در جهان رسیده و یکی از علل مهم این کاهش رتبه، فعالیت کم دانشگاه‌های کشور در بخش نگارش و چاپ انتشارات علمی بوده است.
به گزارش شهرآرانیوز؛ ایران در سال ۲۰۲۲ بر اساس شمار انتشارات نمایه‌نامه «اسکوپوس»، رتبه پانزدهم را در میان کشور‌های جهان داشت، ولی متأسفانه در سال ۲۰۲۳ روند رتبه علمی کشور کاهشی شده است. داده‌های پایگاه اسکیمگو نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۲۳ در شاخص انتشارات علمی به رتبه شانزدهم جهان رسیده است و بررسی‌های داده‌های پایگاه اسکوپوس نیز نشان می‌دهد که در حال حاضر ایران در سال ۲۰۲۳ به جایگاه هفدهم رسیده است. همچنین سال گذشته، ایران بعد از سال‌ها پیشتازی در منطقه، جایگاه اول را از دست داد و ترکیه در شاخص انتشارات علمی از ایران جلو افتاد. در حال حاضر این بیم وجود دارد که عربستان نیز در سال آینده ایران را پشت سر بگذارد و ممکن است ایران در سال آینده به جایگاه هجدهم جهان و سوم منطقه برسد.
انتشارات علمی گونه‌های متفاوتی دارد؛ از مقاله و نشریه گرفته تا مقاله همایش و کتاب همگی انواعی از انتشارات علمی هستند. این انتشارات یکی از ارکان اصلی فعالیت‌های علمی و دانشگاهی است و می‌توان گفت که امروزه بیشتر فناوری‌ها و نوآوری‌ها پس از انتشار مقالات علمی به ثمر می‌نشینند. بر همین اساس یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای نشان دادن توان پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کمیت و کیفیت انتشارات آنهاست. بر همین اساس، توان علمی کشور‌ها را نیز با این سنجه‌ها می‌توان ارزیابی کرد.
بر اساس داده‌های استخراج‌شده از پایگاه اسکوپوس در تاریخ اول مهر ماه ۱۴۰۳، تعداد انتشارات علمی ایران در پایگاه اسکوپوس در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۴۱ هزار و ۸۹۲ اثر بوده است.
بررسی تعداد انتشارات علمی ایران نشان می‌دهد که انتشارات مؤسسه‌های منتخب زیر نظر وزارت علوم در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۰، نزدیک به هزار و ۶۰۰ اثر کمتر منتشر کرده‌اند و حدود ۳.۶ درصد افت پیدا کرده است.
این روند نزولی در سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ شدت یافته است. به طوری که تعداد انتشارات در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲، بیش از ۲ هزار اثر (معادل ۴.۶ درصد) کاهش یافته است.
بر اساس این داده‌ها؛ دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، علم و صنعت، صنعتی امیرکبیر، تبریز، فردوسی مشهد، شهید بهشتی، صنعتی شریف، شیراز، صنعتی اصفهان، اصفهان، خواجه نصیر الدین طوسی، گیلان و پیام نور، ۱۴ دانشگاهی هستند که در سال ۲۰۲۳ بیشتر از هزار مقاله در پایگاه اسکوپوس منتشر کرده‌اند.
در سال ۲۰۲۳، دانشگاه تهران با انتشار ۵ هزار و ۶۷۵ مقاله، دانشگاه تربیت مدرس با ۲ هزار و ۸۹۳ مقاله، دانشگاه علم و صنعت با ۲ هزار و ۳۵۲ مقاله، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با ۲ هزار و ۲۳۵ مقاله و دانشگاه تبریز با ۲ هزار و ۱۵۰ مقاله، ۵ دانشگاه برتر ایران از نظر انتشار مقاله در پایگاه اسکوپوس هستند.
در بین دانشگاه‌هایی که در سال ۲۰۲۳ بیش از هزار مقاله مقاله منتشر کرده‌اند، ۹ دانشگاه پیام نور، شیراز، تبریز، خواجه نصیر الدین طوسی، صنعتی شریف، تربیت مدرس، صنعتی امیرکبیر، گیلان و فردوسی مشهد، نسبت به سال ۲۰۲۰ روند نزولی (بین منفی ۱۴.۳۱ تا منفی ۱.۱۳ درصد) داشتند و تنها ۴ دانشگاه شهید بهشتی، صنعتی اصفهان، علم و صنعت، اصفهان و تهران رشد بین ۱۰ درصد تا ۱.۵۶ درصدی را تجربه کردند.
در بین ۶۰ دانشگاه و پژوهشگاه زیر نظر وزارت علوم، ۳۶ مؤسسه (یعنی ۶۰ درصد از مؤسسات) روند نزولی با میانگین بیش از ۱۰ درصد را در سه سال گذشته تجربه کرده‌اند و ۲۴ مؤسسه نیز (یعنی نزدیک به ۴۰ درصد از مؤسسات) روند صعودی با میانگین حدود ۱۳ درصد داشته‌اند و همین موضوع سبب شده است که در مجموع روند انتشارات در مؤسسات زیر نظر وزارت علوم منفی شود. دانشگاه سمنان نیز تنها دانشگاهی است که در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۰ روند ثابتی داشته است.
دانشگاه کاشان با افت ۲۹.۳ درصدی بیشترین درصد کاهش انتشارات را در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ داشته است. پس از آن بیشترین روند نزولی مربوط به دانشگاه‌های صنعتی شاهرود (منفی ۲۴.۲ درصد)، سیستان و بلوچستان (منفی ۲۴.۱۸ درصد)، مالک اشتر (منفی ۲۲.۵۳ درصد)، صنعتی شیراز (منفی ۲۰.۴۶ درصد)، محقق اردبیلی (منفی ۱۶.۴ درصد)، یاسوج (منفی ۱۵.۰۲ درصد)، پیام نور (منفی ۱۴.۳۱ درصد)، صنعتی سهند (منفی ۱۴.۱۶ درصد) و شیراز (منفی ۱۳.۶۱ درصد) بوده است.
از نظر کاهش شمار انتشارات نیز دانشگاه‌های تبریز (۲۷۳ اثر)، شیراز (۲۶۴ اثر)، کاشان (۲۲۹ اثر)، صنعتی شاهرود (۲۱۹ اثر)، تربیت مدرس (۲۱۲ اثر)، صنعتی شریف (۱۷۴ اثر)، پیام نور (۱۶۹ اثر)، صنعتی امیرکبیر (۱۵۷ اثر)، محقق اردبیلی (۱۳۳ اثر) و دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی (۱۱۲ اثر) بیشترین میزان کاهش از نظر شمار انتشارات را داشته‌اند.
همچنین، در ۲۲ دانشگاه روند انتشار آثار علمی صعودی بوده است و دانشگاه‌های دامغان (۲۹.۱ درصد)، هرمزگان (۲۶.۱۹)، شهید چمران اهواز (۲۵ درصد)، ایلام (۲۲.۶۲ درصد)، خوارزمی (۲۰.۷۳ درصد)، الزهرا (۱۹.۵۶ درصد)، خلیج فارس (۱۷.۵۷ درصد)، مراغه (۱۵.۳۴ درصد)، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری (۱۳.۹۳ درصد) و کردستان (۱۳.۸۲ درصد) ۱۰ مؤسسه‌ای هستند که در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ بیشترین درصد رشد را تجربه کرده‌اند.
دانشگاه شهید بهشتی با افزایش ۱۸۴ اثر، دانشگاه شهید چمران اهواز با ۱۷۶ اثر، دانشگاه خوارزمی با ۱۴۷ اثر، دانشگاه علم و صنعت با ۹۵ اثرو دانشگاه علم و صنعت با ۹۵ اثر، بوعلی سینا همدان با ۸۹ اثر، الزهرا با ۸۸ اثر، تهران با ۸۷ اثر، صنعتی اصفهان با ۷۹ اثرو دامغان با ۷۸ اثرمقاله در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۱ بیشترین رشد را از نظر شمار انتشارات داشته‌اند.
در ادامه صمد نژاد ابراهیمی؛ مدیرکل سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی گفت: برای کاهش رتبه علمی دلایل متفاوتی از جمله محدودیت‌های مالی، کاهش ارتباطات بین‌المللی، مسائل ناشی از تحریم، سخت‌گیری ناشران، کاهش انگیزه‌های پژوهشگران و مواردی از این دست است.
این در حالی است که پیمان صالحی؛ معاون پژوهشی وزیر علوم نیز چندی پیش در نشست خبری عواملی، چون مشکلات مالی، کاهش حضور پژوهشگران در همایش‌های بین‌المللی، دسترسی نداشتن پژوهشگران به پایگاه علمی بین‌المللی را به عنوان دلایل کاهش شمار انتشارات و کاهش رتبه علمی کشور از این نظر ذکر کرد.
منبع: مهر
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
